MADDENİN HALLERİ ve ISI ÜNİTE 5 MADDENİN HALLERİ ve ISI ISI ve SICAKLIK

Isı enerjisi, sıcaklığı yüksek maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye aktarılır mı? Örnek 1: Kütleleri aynı olan fakat sıcaklıkları farklı iki madde birbirlerine dokunduruluyorlar. Buna göre, ısının akış yönünü gösterelim. ? 30 g 40 0C 30 g 60 0C 30 g 40 0C 30 g 60 0C

Örnek 2: Kütleleri ve sıcaklıkları farklı olan iki madde birbirlerine dokunduruluyorlar. Buna göre, ısının akış yönünü gösterelim. ? 30 g 40 0C 20 g 50 0C 30 g 40 0C 20 g 50 0C

Örnek 3: Kütleleri farklı ve sıcaklıkları aynı olan iki madde birbirlerine dokunduruluyorlar. Buna göre, ısının akış yönünü gösterelim. ? 30 g 70 0C 20 g 70 0C 30 g 70 0C X Isı akışı yok 20 g 70 0C

Soru: Aşağıdaki maddeler de ısı akışı yönü nasıl olur? 30 g 40 0C 30 g 80 0C 20 g 50 0C 30 g 40 0C 30 g 80 0C 20 g 50 0C

Isı aktarım yönü ile sıcaklık arasında doğrudan bir ilişki vardır. Isı aktarımı Kütleye bağlı değildir. 30 g 40 0C 30 g 60 0C 40 g 40 0C 40 g 70 0C

ISI ENERJİSİ AKIŞI DAİMA SICAK MADDEDEN SOĞUK MADDEYE DOĞRUDUR. Sıcaklık eşit olunca ISI akışı durur. Kaynayan su resmi gerek .Buluş yöntemi ile verilen ısının enerji olduğu buldurulacak. Önce Sonra

TÜM MADDELER TANECİKLERDEN OLUŞURLAR. KATI SIVI GAZ

Tanecikler arası boşluk azalır,enerjileri Tanecikler arası boşluk artar, enerjileri artar,

ISI= Bir maddedeki taneciklerin (Atom ya da Moleküllerin) Hareket Enerjilerinin (KE) toplamıdır. ISI=ENERJİ Buz 2 çay da aynı sıcaklıkta olmasına rağmen dolu çayın ISI enerjisi fazladır. Çünkü tanecik sayısı fazla. 40oC Isı enerjisi fazla Isı enerjisi az Bu bardakta Buz daha çabuk erir.

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ ve ISI Enerjilerin yok olmadığını biribirine dönüşebildiğini biliyoruz. ISI ENERJİSİ bu dönüşümler sonucunda kolayca ortaya çıkar. Mekanik enerji Isı enerjisi Bir hareket,hızlı durma,çarpma, sürtünme sonucunda mutlaka ısı ortaya çıkar. Karıştırma Elektrik enerjisi Isı enerjisi Elektrik enerjisi ısıtıcı araçlar ile ısı ortaya çıkar. Kimyasal enerji Isı enerjisi Yanma ve benzeri tepkimelerde ısı ortaya çıkar.

Isı enerjisi (Q) Kalorimetre kabı ile ölçülür. ISININ ÖLÇÜLMESİ - KALORİMETRE KABI Bir olaydaki ısının doğru olarak ölçülmesi, ölçmenin yapıldığı ortam ile çevre arasındaki ısı alış verişinin önlenmesine bağlıdır. Bu amaç için geliştirilmiş aletlere Kalorimetre kabı denir. Termoslar kalorimetre kabına iyi bir örnektir. Kapağı ve dış yüzeyi ısı yalıtkanı bir maddeyle kaplanmıştır ve bu sayede kabın içine konan biri soğuk, diğeri sıcak iki madde arasındaki ısı alışverişi ve son sıcaklık konusunda doğru bir sonuca ulaşılır. Isı enerjisi (Q) Kalorimetre kabı ile ölçülür. Hesaplama ile de bulunur. Birimi KALORİ (Cal) ve JOULE (J) dür

ISI MİKTARINI HESAPLAMAK Bir sıcaklık değişiminde alınan ya da verilen ısı miktarı; Q= m.c.∆t formülü ile hesaplanır. Sıcaklık farkı(oC) (ilk sıcaklık-son sıcaklık) Isı miktarı (cal-joule) kütle(gr) Özısı (cal/groC - j/groC) KEL MACİT Formülü unutmamanız için.. 1 11 Isı miktarı; aynı tür cismin KÜTLESİ ve SICAKLIĞI ile doğru orantılıdır. Bu iki özelliği çarparak bulabiliriz.

Öz Isı: Bir maddenin 1gr sıcaklığını 1oC arttımak için gerekli olan ısı miktarına özısı denir. * “c”harfiyle gösterilir. Birimi: cal/groC ve J/groC dır *Maddeler için ayırt edici bir özelliktir. *Her maddenin öz ısısı farklıdır. Suyun özısısı(csu): 1 cal/groC ya da 4,18 J/groC dir -Geç ısınır- geç soğur. -Aynı sıcaklığa ulaşmak için öz ısısı küçük olana göre daha çok ısı alır-verir. Öz ısısı BÜYÜK olan maddeler; Bu nedenle Patatesli Börek Peynirli Börek ten DAHA ZOR ISINIR DAHA GEÇ SOĞUR

Öz ısısı büyük olan geç ısınacaktır. aradaki engelmiş gibi düşünün. ÖZ ISI (c ) Öz ısısı küçük olan Alkol eşit sürede sudan daha çabuk ısınacaktır. Öz ısısı büyük olan geç ısınacaktır. Öz ısı aradaki engelmiş gibi düşünün. Altının özısısı suyunkinden 30 kat küçüktür.

Kütleleri farklı olan aynı cins sıvıları özdeş ısıtıcılar ile eşit sürede ısıtarak oluşacak son sıcaklıkları bulalım. Sıcaklık oC Zaman 4 Grafiğini çizelim 70 45 20 A B B A 200 gr 20 oC 100 gr 20 oC İlk Sıcaklık (0C) 20 Son Sıcaklık (0C) 45 70 Sıcaklık Değişimi (0C) 25 50

Eşit sıcaklıktaki aynı maddelerin farklı kütlelerini BELİRLİ SICAKLIĞA kadar ısıtalım...... Grafiğini çizelim Zaman Sıcaklık oC 70 20 2 4 A B A B 200 gr 20 oC 20 oC 100 gr Kütlesi büyük olanı aynı sıcaklığa ulaştırmak için daha çok zaman = enerji gerekecek.

ISITICILAR FARKLI OLURSA? 200 g 100 g İlk Sıcaklık (0C) 35 Son Sıcaklık (0C) 65 Sıcaklık Değişimi (0C) 30

Fazla ısıtıcı fazla enerji demektir. 200 gr 100 gr Başlangıçtaki buz kütlesi (g) 200 100 2. Dakika buz kütlesi (g) 160 80 4. Dakika buz kütlesi (g) 120 60 8. Dakika buz kütlesi (g) 40 20 Fazla ısıtıcı fazla enerji demektir.

Buradaki her bir taneciğin hareketi farklı büyüklükte bir ok ile gösterilmesinin nedeni nedir? Hareket Enerjilerinin farklı olmasıdır. Çarpışan moleküller enerjilerini aktarır Madde içindeki tanecikler çarpışarak birbirlerine enerjilerini aktardıkları için her tanecik farklı enerjiye sahip olabilir ve her çarpışmada enerjileri değişebilir.

ÖRNEK :

Sıcaklık=Moleküllerin ortalama hareket enerjisinin göstergesidir. Taneciklerin enerjileri birbirlerinden farklı olduğu için sıcaklık ölçümü taneciklerin ortalama hareket enerjileri ile ilişkilidir. Taneciklerin ortalama hareket enerjilerinin göstergesi ise Sıcaklık olarak adlandırılır. Sıcaklık=Moleküllerin ortalama hareket enerjisinin göstergesidir.

Isı ve sıcaklık ölçülebilir büyüklüklerdir. Isı enerji çeşididir Sıcaklık enerji değildir. Isı kalorimetre ile ölçülür Termometre ile ölçülür. Birimi calori - Joule’dür Birimi ise oC ’dir. Isı madde miktarına bağlıdır. Sıcaklık madde miktarına bağlı değildir.

Denge sıcaklığı(Td): Karışan 2 yada daha fazla maddenin ortalama sıcaklığıdır. Karışımdaki ya da temas eden maddelerdeki son sıcaklıklar eşit olur. (Bu sırada çevreye ısı kaybı olmadığı varsayılır.) Örnekler: 20oC 20oC 80oC Temas eden Küp ve Küre aynı maddeden yapılmış ve kütleleri eşittir 80oC 20oC 80oC h Kap tamamen dolunca Karışımın son sıcaklığı: 50oC> Td >20oC Isı akışı durunca Sıcaklık . dengelenmiş olur. 50oC Denge sıcaklığı; Karışan aynı tür maddelerde KÜTLESİ büyük olanın sıcaklığına daha yakındır. Bu 2 sıvı karıştırılınca Karışımın son sıcaklığı: 80oC> Td >50oC

A > C > B olur A B C 3 bardağın boş kısımları 90oC deki sıcak çayla tamamen dolduruluyor. Bardaklar tamamen dolunca Çayların sıcaklık sıraması ne olur? A B C A > C > B olur

Termometre:Maddelerin sıcaklığını (Ortalama enerjilerini) ölçen araçlardır. Birimi oC dır. oF, oK, oR diğer sıcaklık birimleridir Termometreler; değişen sıcaklık karşısında sıvıların hacim değiştirmesi (genleşmesi) mantığına dayanır. “Sıvılar ısınınca genleşir soğuyunca hacmi küçülür.” Termometre yapılırken bu gerçekten yararlanır. En fazla kullanılan termometreler cıvalı ve alkollü termometrelerdir. Bu çok küçük kesite sahip ve üst ucu kapalı bir cam borudan ibarettir. Alt ucundaysa silindirik bir hazne bulunur. Isınınca, cıva ya da alkol genleşir ve kılcal boruda yükselir. Cam borunun kesitinin küçük olmasından dolayı az bir hacim büyümesinde cıvanın-alkolün yükselmesi oldukça fazladır.

Sıvı termometre yapalım Termometrelerdeki ince cam borunun haznesine sıvı konulduktan sonra cam boru ısıtılarak fazla sıvının taşması sağlanır. Isı ile borunun ucu kapatılır. *Cam boru ve sıvı önce buzlu suda tutulur ve işaretlenir. *Sonra kaynar suda tutulur ve işaretlenir. Termometre bölmelenmeye hazırdır. 100

Termometre Çeşitleri Metal Termometre (Yüksek sıcaklıkları ölçer)

ISI ENERJİSİ MADDELERİN HAL DURUMUNU DA DEĞİŞTİREBİLİR. KATI Madde ısı alır. Madde ısı alır. SIVI ISI ENERJİSİ MADDELERİN HAL DURUMUNU DA DEĞİŞTİREBİLİR. GAZ

ÇIKMIŞ ÖRNEK SORULAR: O O

O O Öz ısı sıralaması ise X > Y > Z dir.

O O O

90oC O O

O O Şekildeki kaplara aynı miktarda, farklı sıcaklıkta su konulmuştur. Buna göre aşağıdakilerden hangisi yapılırsa ısının akış yönü tespit edilemez? A) II ve III'teki sular karıştırılırsa B) I ve III'teki sular karıştırılıp ısı alışverişi tamamlandıktan sonra II'deki suya eklenirse C) I ve II'deki sular karıştırılırsa D) II ve III‘teki sular karıştırılıp ısı alışverişi tamalandıktan sonra I‘deki suya eklenirse 40oC 60oC 80oC O O

ÖZEL MANAVGAT SINAV ORTA OKULU Düzenleyen ÖZEL MANAVGAT SINAV ORTA OKULU İSMAİL DEMİROK