SİNDİRİM SİSTEMİ
Mekanik sindirim (Fiziksel sindirim) Sindirim Nedir? Büyük moleküllü besinlerin kana geçebilecek kadar küçük moleküllü besinlere dönüştürülmesi olayına SİNDİRİM denir. SİNDİRİM Mekanik sindirim (Fiziksel sindirim) Kimyasal sindirim Vücudumuzda sindirim olayını gerçekleştiren organlar sindirim sistemini oluşturur.
Mekanik sindirim Besinlerin salgı (enzim) kullanılmadan (fiziksel olarak) çiğneme ve kas hareketleriyle küçük parçalara ayrılmasına mekanik (fiziksel) sindirim denir. ▪ Fiziksel sindirimin amacı besinlerin (enzimlerin temas edeceği) yüzeyini genisletmek ve kimyasal sindirim hızını arttırmak yani kolaylastırmaktır. ▪ Fiziksel sindirim sonucu besinler kana geçemez. Kana geçebilmesi için kimyasal sindirim gereklidir. ▪ Fiziksel sindirime uğrayan besinlerin kimyasal yapıları değismez. ▪ Ağızda ki disler, çiğneme olayı sayesinde mekanik sindirim yapar. ▪ Midede ki kaslar kasılma olayı sayesinde mekanik sindirim yapar. ▪ Karaciğerin ürettiği safra salgısı yağların temas yüzeyini arttırarak mekanik sindirim yapar. ▪ Bütün besinlerin mekanik sindirimi ağızda baslar.
Kimyasal sindirim Besinlerin su ve enzim (salgı) kullanılarak küçük parçalara ayrılmasına (kana veya hücrelere geçebilecek hale getirilmesine) kimyasal sindirim denir.Enzimler büyük moleküllü besin içeriklerini küçük moleküllere dönüştürür. ▪ Karbonhidratların kimyasal sindirimi; – Ağızda, tükürükte bulunan enzimler sayesinde baslar. – Đnce bağırsakta pankreas öz suyunda bulunan enzimler sayesinde biter. ▪ Proteinlerin kimyasal sindirimi; – Midede mide öz suyunda bulunan enzimler ve mide asidi sayesinde baslar. – İnce bağırsakta pankreas öz suyunda bulunan enzimler sayesinde biter. ▪ Yağların kimyasal sindirimi; – İnce bağırsakta pankreas öz suyunda bulunan enzimler sayesinde yapılır. ▪ Bütün besinlerin kimyasal sindirimi ince bağırsakta tamamlanır.
1. Ağız Sindirim sisteminin ilk organıdır ve sindirimde görevli dil, disler ve tükürük bezleri bulunur. Disler, besinleri çiğneme yoluyla parçalar, ezer ve mekanik sindirim yapar. Bütün besinlerin çiğneme yoluyla mekanik sindirimi burada baslar. Tükürük bezlerinin salgıladığı tükürük sıvısı besinleri ıslatır, yumusatır ve kayganlastırır. Tükürük içindeki enzimler (pityalin) ile karbonhidratların kimyasal sindirimi baslar. Dil, besinlerin çiğnenmesine, ağızda hareket etmesine ve yutulmasına yardım eder. Ağızda parçalanan, yumusatılan (yutulmaya hazır hale gelen) besinler dil ile yutağa itilir. ***Karbonhidratların sindirimi burada başlar.
2. Yutak Ağızdan sonra gelen bosluktur. Üst taraftan ağız ve burun bosluğuna, alt taraftan yemek borusuna ve gırtlağa açılır. Yutak, ağızda çiğnenen ve yumusatılan besinleri yutkunma sayesinde yemek borusuna iletir. ***Yutakta (mekanik veya kimyasal) sindirim olmaz.
3. Yemek borusu Yutak ile yemek borusu arasında bulunan boru şeklinde bir yapıdır.Besinlerin yutaktan yemek borusuna taşınmasını sağlar. Yemek borusu yemeği peristaltik hareket ile mideye doğru indirir.Bu hareket çok güclüdür ters çevrilmiş bir insan peristaltik hareket sayesinde yemeği yinede mideye gönderebilir. Eğer yemek borusundaki peristaltik hareket ters olup ağza doğru olursa kusma gerçekleşir. ÖNEMLİ:yemek borusunda sindirim olmaz.
4. Mide Karın bosluğunun sol üst tarafında, yemek borusu ile on iki parmak bağırsağı arasında yer alan ve kese seklinde olan sindirim sisteminin en genis organıdır. Mide, üst taraftan mide ağzı ile yemek borusuna, alt taraftan mide kapısı ile on iki parmak bağırsağına bağlanır. Mide düz kaslardan yapılmıstır ve kasılıp gevseyebilir. Bu sayede yemek borusundan gelen bütün besinleri ezer, karıstırır, yoğurur ve çalkalar. Bu nedenle mide bütün besinlerin mekanik sindirimini yapabilir. Midenin yapısında bulunan salgı bezleri mide öz suyu salgısını üretir. mide asidi ve enzimler ile besinlerin daha küçük parçalara ayrılmasını ve bulamaç haline gelmesini sağlar. Bu nedenle kimyasal sindirim yapabilir. *** Proteinlerin kimyasal sindirimi midede baslar. Mide öz suyu içindeki mukus salgısı midenin iç yüzeyini örterek mide duvarını, mide asidine karsı korur.
4. İnce Bağırsak Mide ile kalınbağırsak arasında bulunan yaklaşık 6m uzunluğunda tüp şeklinde bir yapıdır. ince bağırsak, kimyasal sindirimin asıl yapıldığı yerdir. İnce bağırsakta protein yağ ve karbonhidratların sindirimi tamamlanır ve burada emilerek kana alınır. Karaciğerden salgılanan safra salgısı ince bağırsakta yağların FİZİKSEL sindirimini sağlar. ***Yağların kimyasal sindirimi burada başlar. ***Yağların,kaarbonhidrat ve proteinlerin sindirimi ince bağırsakta tamamlanır. İnce bağırsakta parçalanan besinler viluslar yardımı ile kana geçmesi olayına EMİLİM denir VİLUS:ince bağırsaktaki parmak şeklindeki çıkıntılara denir.Vilusların görevi besinlerin emilimini sağlamtır. Viluslar ince bağırsağın yüzey alanını genişletir.
4. Kalın Bağırsak İnce bağırsaktan başlayıp anüste biten kısımdır. Kalınbağırsakta besinleri sindirmek için enzim salgılanmaz. Kalın bağırsakta mekanik veya kimyasal sindirim olmaz, villüsler bulunmaz. İnce bağırsaktan gelen besinler içinde kalan Mineral su ve vitaminlerin kana emildiği yer kalınbağırsaktır. Geriye kalan atık maddelerin de sindirim sisteminin son bölümü olan anüse iletilmesini ve anüsten de dıskı yoluyla vücut dısına atılmasını sağlar. Kalın bağırsakta bazı yararlı bakteriler yaşar ve bu bakteriler B ve K vitamini sentezler.
4. Anüs Besin maddelerinin sindirilmeyen ve vücudumuz tarafından kullanılmayan kısmı(dışkı) anüs yoluyla vücuttan uzaklaştırılır.
Karaciğer Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Karaciğer safra (öd) salgısını üretir Karaciğer ince bağırsağa safra salgısı salgılar Çeşitli maddeler içeren safra yağların mekanik parçalanmasını sağlar.
Pankreas İlginç bir bilgi ! Pankreas özsuyu salgılayarak ince bağırsağa verir. Bu sıvıda karbonhidrat, yağ ve proteinlerin kimyasal sindirilmesini sağlayan enzimler bulunur. İlginç bir bilgi ! Bir insanın su ve yemek olmadan yaşayabildiği bilinen en uzun süre 18 gündür.18 yaşında Avustralyalı bir genç tutuklanıp cezaevine konmuş ve unutulmuş. 18 gün sonra bulunduğunda ölmek üzere olduğu görülmüştür.
BESİNLERİN SİNDİRİLMESİ VE EMİLMESİ
DENGELİ BESLENME Protein, yağ, karbonhidrat, vitamin, su ve minerallerin yeterli miktarda ve birlikte alınmasına DENGELİ BESLENME denir.
Sindirim Sisteminin Sağlığı için: Dengeli beslenmeye dikkat etmeliyiz. Etler iyi pişirilmeli ve fazla tuzlu ve baharatlı olmamalıdır. Bol su içilmeli, asitli, boyalı, alkollü içeceklerden ve sigaradan uzak durmalıyız. Düzenli spor yapmalıyız. Lokmalar iyice çiğnendikten sonra yutulmalı ve yavaş yemek yenmelidir.Zira mide doyduğunu geç anlar Asit ve kafeinli yiyeceklerden uzak durulmalı. Aşırı sıcak ve soğuk besinler yenmemeli.
KARBONHİDRATLAR *Canlı organizma için önemli bir yakıttır. *Canlılar enerji elde etmek için ilkönce karbonhidratları kullanırlar *Un ve unlu mamullerde bol miktarda bulunur.
YAĞLAR Salatalara neden yağ dökülür? Diğer besinlere oranla iki kat enerji bulundururlar Vücudumuzda ihtiyaç fazlası besinler yağ olarak depolanır. A, D, E, K vitaminleri yağda çözünür. Yağlar deri altında depolanarak canlıyı çarpma ve darbelere karşı korur. Ayrıca iyi bir ısı iletkeni olmadığı için vücudu soğuğa karşı korur. Ayçiçeği, fındık, zeytin, soya da bol miktarda bulunur. Yağlar vücutta enerji üretmek için ikinci sırada kullanılırlar. Salatalara neden yağ dökülür?
PROTEİNLER Hücrelerin yapısını meydana getirirler. Karbonhidrat yağlardan sonra enerji vermek için kullanılırlar. Düzenleyici olarak görev yaparlar. Et balık tavuk süt ve süt ürünerinde bol miktarda bulunur
SU Çok iyi bir çözücüdür bu nedenle besinler su varlığında sindirilir. Kanda bulunan su besinlerin dokulara taşınmasında çok önemli bir maddedir. Vücut ısısının düzenlenmesinde görev alır.
TEKMİLE YÜCEL YAYLA