www.sorubankalari.com DERS: Fen ve Teknoloji TEMA: Besinler Ve Dengeli Beslenme SINIF: 5. Sınıf www.sorubankalari.com

VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM. ÜNİTE 1 VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM. www.sorubankalari.com

BESİNLER VE DENGELİ BESLENME www.sorubankalari.com

Besinlerin Gerekliliği Besinlere gereksinim duymamızın dört temel nedeni vardır: Besinler vücudumuza enerji ve sıcaklık verir. Besinler büyümemiz için gerekli maddeleri içerir. Besinler dokularımızın onarılmasını ve yenilenmesini sağlar. Besinler vücudumuzun sağlıklı kalabilmesini ve hastalıklarla savaşmamıza yardımcı olur. www.sorubankalari.com

Besin İçerikleri ve Görevleri Besin maddeleri yapı ve işlevlerine göre gruplanırlar.Bu gruplar; karbonhidrat, yağ, protein ve vitamin denilen organik (canlı kökenli) maddeler ile inorganik maddeler olan su ve minerallerdir. Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin vücudumuzda kullanılabilecek boyutlara getirilmesi sindirim olayı ile gerçekleşir. Vitamin, mineral ve su ise sindirim gerektirmeden kullanılabilecek kadar küçük yapıdadır. www.sorubankalari.com

Besinler vücuttaki işlevlerine göre üç ana grupta incelenir; www.sorubankalari.com

Enerji verici besinler; Karbonhidratlar, yağlar ve proteinler vücudumuzda enerji verici olarak kullanılan maddelerdir. Vücudumuzdaki hücre, çekirdek, organel zarlarının ve nükleik asitlerin yapısında karbonhidrat bulunur. www.sorubankalari.com

Şekerler basit karbonhidratlardır. Karbonhidratlar basit ve kompleks olmak üzere iki türdür. Şekerler basit karbonhidratlardır. Meyve, süt ve şeker pancarı gibi besinlerde doğal olarak bulunur. Şekerler basit karbonhidratlardır. www.sorubankalari.com

Nişastalar kompleks karbonhidratlardır Nişastalar kompleks karbonhidratlardır. Ekmek, bulgur, makarna gibi tahıl ürünleriyle patates, baklagiller, pirinç ve meyveler nişastalı besinlerdir. Vücudumuz karbonhidratları parçalar çünkü karbonhidratlar vücudumuzun en küçük yaşam birimleri olan hücre zarından geçemeyecek büyüklüktedir. www.sorubankalari.com

Vücudumuz enerji gereksiniminin çoğunu kompleks karbonhidratları parçalayarak karşılar. www.sorubankalari.com

Nişastanın yapı birimi olan glikoz bağırsaklarımızda emilebilir Nişastanın yapı birimi olan glikoz bağırsaklarımızda emilebilir. Böylece kana, kandan da hücrelere geçer. Solunum olayında yakıldığında enerji oluşturur. Besinlerle yeterli glikoz alınmadığında glikojen glikoza ayrışarak enerji sağlamada kullanılır.Glikoz bitkilerde ise nişasta şeklinde depolanır. İnsanlarda glikojen deposu dolduğunda gereğinden fazla alınan karbonhidratlar yağa dönüştürülerek depolanır ve şişmanlığa neden olur. www.sorubankalari.com

Buğday ve diğer tahılların kepekleri de bitkisel liftir. Bazı kompleks karbonhidratlarda bulunan bitkisel lifler selüloz içerir.Bunlar bağırsak hareketlerini hızlandırarak kabızlığı önler.Bitkisel lifler kereviz ve havuç gibi sebzelerde bulunur. Buğday ve diğer tahılların kepekleri de bitkisel liftir. Bitkisel lif içeren bazı besinler www.sorubankalari.com

Yağ içeren bazı besinler Vücudumuza enerji sağlayan diğer besin maddeleri de yağlardır. Yağlar iç organların çevresinde ve deri altına depolanarak organlara destek olur ve onları dış etkilerden korur. Yağlar ayrıca A, D, E, K gibi dört önemli vitamini vücudumuza taşır. Yağların bir kısmı hücre zarının yapısına katılır. Yağ içeren bazı besinler www.sorubankalari.com

Yağlar hem bitkisel hem de hayvansal besinlerde bulunur Yağlar hem bitkisel hem de hayvansal besinlerde bulunur. Ayçiçeği, pamuk, zeytin, soya fasulyesi, ceviz, susam, fındık, mısır, yerfıstığı en çok yağ içeren bitkisel besinlerdir. Yağ içeren bazı besinler www.sorubankalari.com

Et, süt ve yumurta ise hayvansal yağ içeren besinlerdir. www.sorubankalari.com

Besinlerdeki yağlar iki farklı türde bulunur. Doymuş yağlar tereyağı, kuyruk yağı gibi hayvansal kökenli, oda sıcaklığında katı olan yağlardır. Doymamış yağlar oda sıcaklığında sıvıdır. Pamuk yağı, soya yağı, mısır yağı, ayçiçek yağı gibi bitkisel tohum yağları doymamış yağlardır. Vücudumuz doymamış yağları yapamaz. www.sorubankalari.com

Kolesterol vücudumuzdaki her hücrede bulunan bir maddedir. Kolesterol gerekli bir yağdır. Hücre zarını güçlendirir. Vücudumuz kendi kolesterolünü karaciğerde yapar. Kolesterol vücudumuz için yararlı olmasına rağmen çok fazlası tehlikeli olabilir. www.sorubankalari.com

Yapıcı - Onarıcı Besinler Vücudumuzdaki hemen her şey proteinlerden yapılmıştır. Proteinler hücrelerin ve dokuların onarılmasında ve yeni hücreler oluşturulmasında yapı maddeleri olarak kullanılırlar. Vücudumuzun bir çok farklı türde proteine gereksinimi vardır. Bir yerimiz yaralandığında vücudumuz kendini onarmak için normalden fazla protein kullanır. Proteinlerin vücudumuzda yapım ve onarımından başka işlevleri de vardır; Proteinler alyuvar adı verilen kan hücrelerindeki oksijen taşıyan hemoglobinin bir kısmını oluştururlar. www.sorubankalari.com

Vücudumuzun karşı savunmasında görevli antikorların ve vücudumuzdaki yaşamsal olayların düzenli olmasını sağlayan hormonların yapısında proteinler vardır. Vücudumuzdaki kimyasal tepkileri hızlandıran ancak bu tepkimeler sonucu hiçbir değişikliğe uğramadan çıkan enzimler de protein içerir. Proteinler, vücuda karbonhidrat ve yağın az alındığı durumlarda enerji sağlamak için de kullanılır. Et, süt ve yumurta gibi hayvansal kaynaklı besinler vücudumuzun gereksinim duyduğu tüm protein yapı birimlerini içerir. Baklagiller,tahıllar,kuru yemiş gibi bitkisel kaynaklı besinler ise protein yapı birimlerinden bazılarını içerir. www.sorubankalari.com

Düzenleyici Besinler Vitaminler,su ve mineraller düzenleyici besinlerdir. Vitaminler birçok vücut işlevini kontrol eden maddelerdir. Vitaminler A vitamini, B grubu vitaminleri; C vitamini, D vitamini,E vitamini ve K vitamini olarak gruplandırılırlar. Vitaminlerin çoğu vücudumuzda yapılamadığından besinlerle almamız gerekir. B grubu vitaminleri ve C vitamini vücudumuzda uzun süre depolanmadığından bu vitaminlerin kaynağı olan besinleri her gün düzenli olarak yemeliyiz. Vitaminlerin bulunduğu bazı besinler ve vitaminlerin temel görevleri aşağıdaki çizelgede belirtilmiştir. www.sorubankalari.com

VİTAMİNLERİN GÖREVLERİ VE KAYNAKLARI KAYNAĞI A Deri ve göz sağlığını korur; sağlam kemikler ve dişler oluşturur. Süt , yumurta, balık eti, balık yağı, karaciğer, havuç,marul B Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin vücutta kullanımında görevlidir. Göz, deri ve ağız sağlığını korur. Beyni geliştirir. tahıl , süt ve süt ürünleri, yumurta, kırmızı et ile sebzelerin çoğu C Yaraların iyileşmesi kan damarlarının ve kemiklerin gelişmesi, diş ve diş eti sağlığı için gereklidir. Turunçgiller , domates, çilek, brokoli, biber, ıspanak, lahana D Kalsiyum ve fosforla birlikte çalışarak sağlam kemikler ve dişler oluşturur, güneş ışığında deride üretilir. Yağlı balıklar, karaciğer, yumurta, tereyağı, zenginleştirilmiş sütler E Alyuvarların tahribatını önler, deri sağlığını korur. Tahıl ürünleri, karaciğer, bitkisel yağlar, yeşil sebzeler, yumurta,balık yağı K Kanın pıhtılaşması için gereklidir. Bağırsaklarımızdaki bakterilerce üretilebilir. Yeşil sebzeler, karnabahar, domates, patates, tahıl ürünleri www.sorubankalari.com

Potasyum portakal, muz, fındık ve tahıllarda bulunur. Mineraller vücudun yapısına katılarak yapıcı-onarıcı görev üstlenmelerinin yanı sıra düzenleyici rol de oynarlar. Kalsiyum, fosfor, magnezyum ve flüor kemik ve dişlerimizin yapısında bulunan mineralllerdir. Bunların içinde en çok kalsiyuma gereksinimiz vardır. Kalsiyum, kemik ve dişlerimizi güçlendirir. Magnezyum süt ve süt ürünleri, tahıl, sebzeler ve fındık gibi sert kabuklu meyvelerde bulunur. Fosfor, bezelye,fasulye, brokoli,kırmızı et, balık, karaciğer, peynir ve tahıllarda bulunur. Sodyum, potasyum ve klor mineralleri vücudumuzun su dengesinin sağlanmasına yardımcı olur. Potasyum portakal, muz, fındık ve tahıllarda bulunur. www.sorubankalari.com

Demir, insan kanındaki temel mineraldir Demir, insan kanındaki temel mineraldir. Alyuvar adı verilen kan hücrelerindeki oksijen taşınmasında rol oynayan hemoglobinin yapısında bulunur. Kırmızı et, karaciğer, tavuk, balık, yumurta, kuru yemişler ve tahıllarda demir minerali vardır. İyot vücudun su dengesinin korunmasına yardımcı olur ve hücrelerimizin şekerleri kullanmasını sağlayan tiroksin adlı hormonun yapısına katılır. Su, hücrelerde ve kanın yapısında bol miktarda bulunur. İnsan vücudunun yaklaşık %70’i sudur.İnsanlar diğer besinler olmaksızın altı haftaya kadar yaşayabilir. Ancak susuzluğa birkaç günden fazla dayanamaz. www.sorubankalari.com

Suyun yaşam için bu kadar önemli olmasının nedenleri; Besinlerin vücudumuzun gerekli yerlerine çoğu su olan kan ile taşınması. Hücrelerimizde oluşan atıkların önemli bir bölümünün suyla birlikte vücut dışına verilmesi. Vücut sıcaklığının ayarlanmasında rol oynaması. Kükürt, klor, sodyum, kalsiyum, magnezyum, potasyum, flüor ve iyot gibi mineralleri içermesi. Eksilen suyu karşılamanın en iyi yolu su ve su içeren süt, meyve gibi içecekleri bol miktarda tüketmektir. Çok sıcak havalarda veya egzersiz sırasında daha çok terleyeceğimizden daha çok su içmeliyiz. www.sorubankalari.com

Dengeli Ve Sağlıklı Beslenme Kuvvetli ve sağlıklı bir vücuda, parlak saçlara , pürüzsüz bir cilde, ideal bir kiloya sahip olmak için en iyi yol dengeli beslenmektir. Diyetin kelime anlamı dengeli beslenmedir. Dengeli beslenme için her gün 4 temel besin grubunu mutlaka tüketmeliyiz. www.sorubankalari.com

4 TEMEL BESİN GRUBU Besin Grubu Sebze-meyve Grubu Tahıl Grubu Et Grubu Süt Grubu Besin kaynakları Sağladığı temel besin içerikleri Karbonhidratlar A vitamini C vitamini Su Proteinler B vitamini Demir Yağlar Kalsiyum Fosfor www.sorubankalari.com

Besin gruplarının her birindeki çeşitlerden günlük olarak ne kadar yenilip içileceği yaşa, yapılan işe, boyuta, ne kadar aktif olunduğuna,kız veya erkek oluşa,sağlık durumuna ve mevsimlere göre değişir. www.sorubankalari.com

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… www.sorubankalari.com www.sorubankalari.com