Hava Yolu taşıması bilinen tüm taşıma sistemlerinin en genç olanı dır. HAVA YOLU TAŞIMASI Hava Yolu taşıması bilinen tüm taşıma sistemlerinin en genç olanı dır. Uçak üretiminin gelişmesi ve kargo alanında da kullanılması 1932 yılında Hindenburg zeplininin yanması ve infilak etmesi neticesinde başlamıştır. 2.Dünya savaşının sonunda bile henüz uçaklarla sadece yolcu ve posta taşınmakta idi. İlk askeri malzeme ve teçhizat taşıtılması maksadı ile uçakların kullanılması 1945 yılında başlamış tır. Bu günkü anlamda modern uçakların üretimine bu şekilde başlanmış ve Caravelle,Boing,DC10,Airbus gibi uçaklar yapılmaya başlamıştır. İlk versiyonlarda sadece yolcu için tasarımlanan uçaklar daha sonra yolcu beraberi bavul ve paketlerin de yüklenip taşınabileceği formlara evrildiler. Bu planlar daha sonra paletli yüklere göre spesifik kargo uçaklarının üretimine geçilmiştir. Bu uçak tipleri şunlardır.

Airbus A 300-Airbus A 300-600 Beluga . Antonov An 12 Antonov An 124 Ruslan , Antonov An 225 Mriya Bu uçakların teknik spekleri konusunda kısa açıklamalar yapalım. Uçakların gelişmesi dünya global ticareinde büyük bir sıçramaya sebep oldu ve yıllar itibariyle uçakla taşınan kargo miktarı progresiv olarak arttı . Mesela 1950 de 5000 ton olan kargo taşıması 1990 da 60000 tona çıkmış tır. UÇAK TAŞIMASININ AVANTAJLARI, Öncelikle hava meydanları şehirlerin içindedir. Bu özellik nedeni ile hava yolu taşıması kolay erişilebilen bir noktada olup hızlı ve çabuk teslim edilen bir kargo taşıma sistemidir. Bu nedenle çabuk bozulabilen ürünler (balık, çiçek vbg,canlı hayvan taşıması gibi)Ayrıca kıymetli ve değerli madenler de hava yolu ile tercih edilir.

Uçakla taşıma sistemi operatöre bir çok serbestlik getirir Uçakla taşıma sistemi operatöre bir çok serbestlik getirir . Bunlar kısaca şunlardır. 1- Yüklenen kargo varış yerinde indirilir . Aktarma olmaz. 2-Ara alana inme hali ancak arıza veya başka zaruri sebeplerle olur. 3-Hava yolu şirketleri her destinasyona direk uçamaz . Mesela THY Ankara-Miami seferi olmayabilir. Bu takdirde THY bu kargoyu anlaşmalı olduğu LH ile Münih de aktararak yollayabilir. Bunun tersi de aynen geçerlidir. 4-Yerli hava yolu şirketleri de üçüncü ülkelere de taşıma yapabilir. 5-Kabotaj hakkı. Hava taşıması diğer sistemlere göre de görece bir kısım avantajlara daha sahiptir. 1/Tarife politikaları IATA nedeniyle uniform olmuştur. 2/Ülkeler arasında taşıma kapasitelerini bölüştürebilir. 3/Devlet kontrolü altında çalışmaktadır.

4/Hava trafik kontrolü vardır. 5/Hava meydanları çok teknik detaylara sahiptir bu nedenle devlet kontrolünde ülke bazında yapılandırılır . Hava taşımasının düzenli işleyişini sağlayan iki tepe organizasyonu vardır . İCAO (Uluslararası sivil havacılık organizasyonu ) ve İATA (İnternational Air Traffic Association.)Bu kuruluş 1919 da hayata geçmiş ancak ikinci dünya harbinde dağılmış ve , 1941 de yine İATA (International Air Transpot Association )adı ile yeniden kurulmuştur . Bu gün dünya havacılık sektörünün %90 ından fazla üyesi bulunmaktadır. İATA sektörde öncelikle dünya halklarının güvenli uçuş yapabilmelerini sağlayan organizasyon ve kuralları koyar . Ayrıca tüm dünya hava yolu şirketleri üyesidir ve onlar arasındaki işbirliği ve fiyat organizasyonunu sağlar . Bilgi transferini yapar ve teknolojik gelişmelerle hava yolu vasıtalarının uyumunu gerçekleştirir.

Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Birliği (IATA) Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Birliği IATA, (international air transport association) güvenli,düzenli ve ekonomik taşımacılığın geliştirilmesi, yolcu ve kargo ücretlerinin saptanmasında koordinasyonun sağlanması, hava kargo işletmeleri, hava yolu trafiği, hava taşıtlarının teknik donanımı ile ilgili usul ve prosedürlerinin belirlenmesi amacıyla hava taşıyıcıları tarafından kurulmuştur. IATA’nın görevleri arasında Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) ve diğer uluslararası organizasyonlarla iş birliğinin sağlanması ve sözleşme şartlarının belirlenmesi konuları da bulunmaktadır.

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) 1967’de kurulan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (International Civil Aviation Organisation - ICAO) başlıca görevleri şunlardır; --Uluslararası sivil havacılığın güvenli ve düzenli bir şekilde büyümesini sağlamak, -- Barışçıl amaçlara yönelik uçak tasarımı ve işletmesini teşvik etmek, -- Sivil havacılık için hava yolları, havaalanları ve hava seyir tesislerinin gelişimini desteklemek, --Uluslararası kamuoyunun güvenli, düzenli, verimli ve ekonomik hava taşımacılığı ihtiyaçlarını karşılamaktır.

İATA bu temel işlevini sağlayabilmek için 1/ Dünya hava yolu organizasyonları ile (Özellikle ICAO ile) işbirliğini sağlar .(ADANA uçağı hikayesi isparta da düsen uçak.) 2/Hizmetin tanımı ve uygulama kurallar , tek tarife uygulaması. 3/tek tip form uygulaması İATA AİR WAYBİLL. 4/Acente ve seyahat bürolarının organizasyonu ve çalışma kurallarının düzenlenmesi . IATA Kargo taşımasında nasıl bir görev üstlenmektedir ? Bu konuda kargoyu iki ana bölümde incelemek lazım. 1/ Yolcu beraberi eşya . 2/Ticari Kargo. Gerek yolcu beraberi gerekse Ticari kargo taşıma kurallarını İATA belirler ve tüm dünya uygular . Mesela yolcu uçaklarında yolcu başına bavul miktar ve kg bellidir . Bunu aşarsanız extra ücret alınır . Ticari Kargonun da sınıfı özelliklerine göre tarife uygulaması vardır . 6/Çok özel mesela mücevher para altın taşıması gibi tarifeler

Tüm bu uygulamalar üyeler arasında yapılan kontratlar ile sağlanır . Dünya 3 Trafik kontrol bölgesine ayrılmıştır . Herhangi bir yönde uçuş gerçekleştirecek olan havacılık şirketi o uçağı için hem bölge trafik kontrolünden hem de destinasyon hava alanından müsaade almak zorunda dır. Bu üç bölge şöyle ayrılır. TC1/Kuzey-Orta-Güney Amerika ve yakın adalar. TC2/İATA üyesi Avrupa , Afrika , Orta Doğu ülkeleri ile İran. TC3/Asya , Avustralya ve Pasifik Okyanusu Kargo taşımalarında Tarife bütünlüğü sağlamak için; 1/Minumum Tarife uygulanır 2/General Kargo için tarife yapılır 3/İstatistik Tarife Poz nr ile belirtilen kargo sınıfları için ayrı tarife bazı yapılabilir. 4/Özelliği olan kargo için tarife yapılır. 5/Palet ve Conteyner tarifeleri vardır.

Uçağa Yükleme Şekline Göre Kargolar Lojistik firmalar için havayolu kargo taşımacılığındaki önemli problemlerden biri,kargo maliyetinin hesaplanmasıdır. Havayolu taşımacılığında kargo ağırlığının yanı sıra büyüklüğünün de göz önüne alınması gerekmektedir. Havayolu taşımacılığında kargolar uçağa yükleniş şekli bakımından iki ana grupta toplanır. Bunlar: --Dökme, yığma (Bulk) kargolar --ULD (Igloo, palet veya konteyner haline getirilmiş) kargolardır.

Dökme (Bulk) Kargolar Dökme kargolar; ıgloo, palet veya konteynerlere konulmamış parça kargolardır. Kargo uçaklarıyla taşınabilecekleri gibi yolcu uçaklarının kargo bölümlerinde de taşınabilirler. Lojistik firmalar tarafından kargo kabulünde şu konulara dikkat edilmesi gerekir: --Kargonun dökme yük olarak taşınabilecek özellikte olması, -- Havayolu taşıyıcısı tarafından bu kargonun kabulünde herhangi bir kısıtlamanı bulunmaması, -- Standart boyutta ambalajlarının olmaması nedeniyle uçağın kapısından girebilecek ölçü ve ağırlıkta olması gereklidir.

ULD Kargolar Havayoluyla sevk edilecek kargoların standart tek bir birim (ünite) ıgloo, palet veya konteyner haline getirilmesine “ULD” denilmektedir. Igloo, palet ve konteyner haline getirilmiş kargolar standartlaştırılmış ve tek bir birim (ünite) şekline dönüştürülmüş kargolardır. Standart ebatlarının bulunması nedeniyle lojistik firmalar tarafından hacim ve uçağın uygunluğunun kontrolü gereklidir.

Hava yolu taşımasında ödemeler iki şekilde olur. 1/pp : Prepaid (Peşin ödeme) 2/ cc : Charges Collect .(Varışta teslimde ödeme) Collect ödemede transfer kurunu ülkeler itibari ile İATA belirler . Şayet ödeme zamanı o ülke banka kuru ,İATA’ nın belirlediği kurdan daha düşükse banka kuru geçerlidir. Hava Yolu Taşımasında tarifenin baz aldığı navlun hesabı: Tarifelerde ya Brüt ağırlık ya da volüm yani hacim(M3)ölçüsü esas alınır.Hava yolunda esas kaide navlun hesabında bir tonun 6 cbm (m3) geçemeyeceği kuralı dır. Deniz taşımasında 1/1 esası ile navlun hesaplandığına göre bir kısım yüklerin birim navlun daha pahalı olmasına rağmen hava yolu ile daha ucuza da gelebileceği akıldan çıkarılmamalıdır . Navlun nasıl hesaplanır? L= Uzunluk , B=Genişlik , H = Yükseklik Formül: (L*B*H) /6 =Vol-KG (Chargeable Freight) L=5mt B=2mt H=2mt ve 5000 kg bir kargo ise: chargeable Freight =(5*2*2)/6=3333 kg.hesaplanır.

İATA tarifelerinde yukarıda bahsedilenler dışındada tarife ayrıntıları vardır. Yukarıda belirtilen tarifeler normal rate olan tarifelerdir bir de miktarı çok olan yüklere uygulanan Quantity Tarif vardır.(Min 45 kg, üstü her 100 kg gibi normal ücret ancak 5000 kg denince quantity tarif söz konusu olur.(Miktar indirimi) Clasifikasyona göre derken de aşağıdaki mal guruplarını dikkate alırız. 1/Gazete , Mecmua , Katalog vbg. 2/Belli kg kadar yolcu beraberi paket , bavul vs . Belirtilen kg aşarsa gidilen destinasyon Birinci Sınıf bilet fiyatının %1 beher kg için uygulanır. 3/Canlı hayvan 4/Kıymetli maden 5/Cenaze gibi özelliği olan kargo ayrıca fiyatlandırılır. Ayrıca Haus-Haus tarife , Express tarife , Kontratlı tarife olabilir . Palet ve Conteyner içinde destinasyona ve max kg göre tarifeler vardır . Terminal charg ları hep ayrıca hesaplanır ve navluna ilave edilir.

Hava taşımasında da diğer taşımalarda olduğu gibi konşimento kullanılır. Hava taşımasında iki çeşit konşimento vardır. 1/AWB Air Way Bill 2/HAWB Hous Air Way Bill.(İATA acentesinin malı teslim aldım belgesidir.) AWB hava taşımasının kıymetli evrak hükmündeki temel dokümanıdır . En az 3 nüsha düzenlenir , biri uçak şirketinde ,biri yükleyicide biri de alıcıda olur . istenirse gümrük veya banka için fazla nüsha üretilebilir. AWB de mutlaka olması gereken hususlar şöyledir. Taşıyıcı uçak şirketinin nümerik kodu , Seri numarası , Yükleyici adı adresi , Elektronik posta adresi , Alıcı adı , Adresi , Elektronik posta adresi , Yükleyici İATA acentesi adı adresi ve bulunduğu şehir. Yüklenen hava alanı , Ödeme şekli , Rota ve destinasyon , Ödeme yapılacak para cinsi ve kuru , Tarifenin kg veya volüme göre hesaplandığı , Ödemenin pp veya cc olması , Varsa diğer ödemeler ve nerede ödeneceği , Taşıyıcıya deklare edilen mal değeri , Gümrüğe deklare edilen mal değeri

Varış Hava alanı , Sigorta durumu , Elleçleme özelliği ,Mal cins ve miktarı , Özellikleri , paket sayısı , Brüt ağırlığı (kg ve Lb Olarak) , Tarife Klası , (M min ödeme veya Q Toplu mal tarifesi gibi) , Malın Tarife Poz Nr , Chargeable Weiğht mi direkt Weight mi , Malin Özelliği , ve benzeri hususlar mutlaka AWB de olmalıdır. En altta yükleyici ve taşıyıcı imza ve kaşesi olur. Uçak şirketi ile taşınması mümkün olmayan kargolar da vardır . Bunlar : 1/Ülkeler arası ticareti yasak olan mallar 2/Ölçü ve ambalajı hava taşımasına uygun olmayan mallar. 3/AWB de kaydı olmıyan veya gerek uçuş personeline gerekse yolcuya zarar verebilecek mallar. 4/Tehlikeli mallar Charter uçak taşıması : Voyage , Full veya kısmi charter(spilit) detayı derste anlat.