Doç. Dr. Mahmut BİLEN ENDÜSTRİEL EKONOMİ

ENDÜSTRİDE GİRİŞ VE ÇIKIŞLAR 2 Bu konuyu çalıştıktan sonra :

3 ENDÜSTRİDE GİRİŞ VE ÇIKIŞLAR

* Endüstride pek çok firma, faaliyetlerini uzun süre devam ettiremez. Ekonomik faaliyetlerine son veren firmaların, bu kararı alma nedeni ekonomik kayıplardır. * Belli bir endüstrideki her potansiyel firmanın Şekil 5.1 panel (a)'da gösterilen maliyet eğrilerine sahip olduklarını varsayalım. Firmalar aynı girdilere aynı fiyatlarla ulaşabiliyorsa maliyet eğrileri benzer olacaktır. Böylece aynı üretim fonksiyonunu kullanacaklardır. Eğer bu şartlara sahip yeterince çok sayıda potansiyel firma bulunuyorsa, panel (b)'de LRS sembolü ile gösterilen endüstrinin uzun dönem arz eğrisi, marjinal maliyet eğrisi ile ortalama toplam maliyet eğrisinin kesiştiği P 0 fiyat düzeyinden geçen bir yatay doğru olacaktır. Arz eğrisi yataydır çünkü uzun dönem boyunca firmaların giriş çıkışları, fiyatı, her firmanın sıfır kâr ettiği P 0 fiyatında tutmaktadır. 4

* Şayet şu anda endüstride varolan firma sayısı (n 1 ), firmaların uzun dönemdeki sayısından daha küçük bir sayı ise endüstri içindeki her firma pozitif kâr elde etmektedir. Bu durum Şekil 5.2'de verilmiştir. * Endüstride çok az firma bulunduğunda, her firma pozitif kâr elde eder. Şekil 5.2.a’daki taralı alan. Çünkü endüstri fiyatı P 1 denge fiyatı P 0 'ı aşmaktadır Şekil 5.2.b. Bu pozitif kâr dışarıdakilerin endüstriye girişini uyarır. 6

* a- Serbest Girişler : Piyasaya yeni girmiş firmalar, potansiyel girişimciler ve halihazırda faaliyetini sürdüren firmalar eşit koşullarda rekabet ederler, faaliyette bulunurlar. * b- Engellenmiş Girişler: Piyasada halihazırdaki firma veya firmalar tarafından potansiyel girişçilere karşı uygulanan yöntemlerle girişler engellenmeye çalışılmaktadır, iki grup içerisinde toplayabileceğimiz bu değerlendirmelere göre; * ba- Girişi engellemenin etkin görülmemesi: Burada endüstrideki firmalar girişleri önleyebilir. Bunu yaparken monopolcü kârından daha düşük kâr sağlar. Girişleri durdurmanın maliyeti, sağlanacak kârdan daha fazladır. Bu nedenle etkin olmayan yöntem olarak adlandırılmaktadır. * bb- Girişi engellemenin etkin olması: Burada endüstrideki firmalar girişleri önleyebilir. Monopol düzeyinden daha az kâr sağlayarak girişleri önleyebilir. Girişleri durdurmanın maliyeti sağlanacak kâr'a göre daha düşüktür. 8

* c- Girişlerin olanaksız olması: Bu durumda piyasadaki firmaların girişi önlemek için herhangi bir faaliyette bulunmasına gerek yoktur. Çünkü girişler çok maliyetlidir. Örneğin doğal monopol gibi veya yasalar çerçevesinde gerçekleştirilmiş monopol gibi. 9

* Tam rekabet piyasası koşullarından bir veya birkaçının geçerli olmaması halinde ortaya çıkan eksik rekabet piyasalarında, örneğin oligopol piyasasında, piyasa yoğunlaşmasının yüksek olması nedeniyle az sayıda firma çeşitli yollarla yeni firmaların bu endüstriye girişlerini engelleyebilirler. Dolayısıyla giriş engelleri rekabetçi olmayan davranışların varlığı halinde ortaya çıkar. Diğer bir ifadeyle endüstriye giriş engelleri özellikle oligopol piyasalarında önemli bir unsur olarak ortaya çıkar. 10

* Bir endüstrideki firmalar, potansiyel girişçiler karşısında mutlak maliyet avantajına sahipseler, ürün farklılaştırması yapabiliyorlarsa ve büyük ölçeğin sağladığı avantajları varsa, piyasanın büyüklüğü yeterli değilse ve yitik maliyetler yüksekse önemli ölçüde bu endüstriye girişte engellerle karşılaşılır. 11

* Belirli bir üretim düzeyi (Şekil 5.3'de q 1 üretim düzeyi) uzun dönemde piyasadaki mevcut firmalarca, potansiyel girişçi firmalara kıyasla daha düşük maliyetle elde ediliyorsa, yani piyasadaki firmalar maliyet avantajına sahipseler bu endüstriye girişler engellenmiş olur. 12

* Piyasada faaliyetini sürdüren firmaların patentler veya gizlilik yoluyla üretim tekniklerini kontrolü (Örneğin Coca-Cola’nın titizlikle saklanan içeriği) * Piyasadaki mevcut firmalarca önemli bir üretim faktörünün arz kaynağını kontrol etmeleri * Arzı sınırlı bir faktörü potansiyel girişçi firmaların mevcut firmalar kadar uygun fiyatla elde edememeleri * Fon elde etmede potansiyel girişçi firmalara kıyasla, piyasada faaliyetini sürdüren firmaların daha avantajlı olmaları. * Bu koşullardan biri ve bir kaçı piyasaya yeni girecek firmaların girişine mutlak maliyet avantajları çerçevesinde önemli ölçüde engel oluşturur. 14

* Ürün farklılaştırması; birbirine benzer iki veya daha fazla malı tüketicilerin farklıymış gibi algılamaları durumudur. Reklam, pazarlama stratejileri, garantiler, kalite veya şekil değişiklikleri ve diğer satış artırıcı faaliyetler ürün farklılaştırmasının önemli unsurlarıdır. 15

* Mevcut firmaların markaların ve şöhretlerinin tüketicilerce kümülatif tercihi, * Etkin dağıtım kanallarının mevcut firmaların mülkiyeti ve ortak kontrolü nedeniyle yeni girecek firmaların bu kanalları oluşturmada katlanacakları maliyetlerin büyük olması * Garantiler ve özel hizmetlerde mevcut firmaların daha etkin faaliyetleri. 16

* Ölçek ekonomileri nedeniyle piyasaya giriş engellerinin oluşabilmesi için; * Piyasaya yeni girecek bir firmanın ulaşması gerekli minimum optimal ölçeğin endüstri üretiminin önemli bir oranını oluşturması * Küçük ölçeklerde ise yeni girecek firmanın daha yüksek maliyetlerle karşılaşması 17

* Bir endüstride piyasa talebinin büyüklüğü ve talebin büyüme oranı da giriş engeli oluşturabilir. * Küçük bir piyasa ise girişleri olumsuz yönde etkiler. * Yine bu endüstride gelecek için belirsizlikler fazla ise yeni giriş yapacak firmaların motivasyonu azalır. * Bir başka giriş engeli endüstrideki yüksek düzeylerdeki AR-GE harcamalarıdır. Bu düzeylerde AR-GE için fon ayıramayacak firmaların endüstriye girişi önlenmiş olur. 18

* Nasıl ki pozitif kârlar endüstriye girişleri uyarıyorsa, sürekli oluşan zararlarda firmaların endüstriyi terk etmelerine yol açar. Endüstri içerisinde faaliyetini sürdüren bir firmanın bazı sabit maliyetleri yanında, değişken maliyetleri de önemli yer tutmaktadır. Firma marjinal maliyetin, marjinal hasılata eşit olduğu üretim düzeyinde faaliyette bulunuyorsa ve piyasa fiyatı ortalama değişken maliyetin altında bulunuyorsa en mantıksal çözüm firmanın endüstriyi terk etmesidir. * Endüstriden çıkışlarda da bir takım engellerle karşılaşılır. Çıkış engelleri; bir firmanın bulunduğu endüstriden çıkış yapması durumunda katlanmak zorunda olduğu maliyetlerdir. 19

* Bu engellere rağmen piyasada kalmakla katlanılacak kayıplar yüksekse, gelecekle ilgili beklentiler olumsuzsa firmanın piyasadan çekilmesi gerekir. 20

* Gelecek Haftaya kadar iyi çalışmalar… 21