EVREN VE ÖRNEKLEM Örnek Olay: Bir Sınıf Öğretmenliği öğrencisi olan Serkan, internetin Sakarya Üniversitesindeki öğrencilerin akademik başarısındaki yerini ve katkılarını incelemeyi amaçlamaktadır. Bunun için Serkan’ın tüm Sakarya Üniversitesindeki öğrencilere ulaşması neredeyse imkânsızdır. Çünkü Serkan’ın ne tüm öğrencilere ulaşabilecek bütçesi, ne zamanı, ne de uygulamayı yapacak ekibi vardır. Serkan bu çalışmasını kendisi finanse etmek, araştırmasını kendisi yürütmek ve de bu çalışmayı da kısa bir süre içinde tamamlamak zorundadır. Peki: Serkan araştırması için gereken verileri kimlerden toplayacak? Bu araştırmayı yaparken nasıl bir yol izleyecek?

Evren Nedir? Bir araştırma için evren, soruları cevaplamak için sonuçlarının geçerli olacağı ve ihtiyaç duyulan ölçümlerin elde edildiği canlı ya da cansız varlıklardan oluşan ve araştırmanın genelleneceği büyük gruptur. Peki, bu örnekte bizim evrenimiz nedir? Bu araştırmada bizim evrenimiz Sakarya Üniversitesindeki tüm öğrencilerdir.

Evrenin Alt Kavramları Araştırma sonuçlarının geçerli olacağı evrenin sınırlandırılmış bir parçasına evren birimi denir. Yukarıdaki örnek olayda bizim evren birimimiz nedir? Bizim evren birimimiz Sakarya Üniversitesinin her bir öğrencisidir. Evrenden elde edilen verilerden hesaplanan ve evreni betimlemek için kullanılan değerlere evren değer veya parametre denir.

Evren Çeşitleri Araştırmalarda iki tür evrenden söz edilebilir. Bunlar: Hedef Evren: Ulaşılması hemen hemen imkansız olan ve araştırmacının ideal seçimidir. Ulaşılabilir Evren: Araştırmacının gerçekçi seçimi ve ulaşılabilir olan seçimidir. Yukarıda söz ettiğimiz araştırmada hedef evren ve ulaşılabilir evren nedir? Hedef evren tüm Sakarya Üniversitesi öğrencileri, ulaşılabilir evren ise Eğitim Fakültesi Kampüsündeki öğrenciler olabilir. Hedef kitlenin hepsine ulaşılmışsa bu işleme sayım denir.

Örneklem Nedir? Örneklem: Özellikleri hakkında bilgi toplamak için çalışılan evrenden seçilen onun sınırlı bir parçasıdır. Örnekleme: Evrenin özelliklerini belirlemek, tahmin etmek amacıyla onu temsil edecek uygun örnekleri seçmeye yönelik süreci tanımlar. Örneklemlerden elde edilen verilerden hesaplanan ve örneklemi betimlemede kullanılan değerlere de örneklem değer ya da istatistik denir.

Niçin Örnekleme? Bilgilerin örnekleme yapılarak toplanmasını gerekli kılan nedenler ise şunlardır: Çok daha az insan kaynaklarının(anketör, yönetici vs.) kullanılması, Örnekleme bütçesi, örneklemi tamsayıma tercih etmede en önemli belirleyicidir. Örnekleme, tamsayıma göre daha kısa zamanda ve yeterli ayrıntıda bilgi elde etme olanağı verir. Çünkü bilgi elde etme süresine bağlı olarak verilecek kararın, erken ya da geç oluşu, kazanç kadar kayıplara da neden olabilir. Tam sayım işlemini hatasız yapabilecek gözlemci ya da görüşmeci bulmak imkansız olduğu için örnekleme uygulamaları büyük önem taşımaktadır.

Örnekleme Çeşitleri Eleman örnekleme: Örnekleme birimi tek bir evren biriminden oluşabilir. Evrenden örnek alma işi, eleman temelinde yapılıyorsa bu süreç eleman örnekleme olarak ifade edilir. Küme örnekleme Örnekleme birimi birden fazla evren birimden oluşan kümeler olarak da tanımlanır. Bu durumda evrenden örnek alma işi grup temelinde yapılır ve bu süreç küme örnekleme olarak ifade edilir.

Gözlem ve Örnekleme Birimi Evrenden örnekleme oluşturmada temel alınan birime örnekleme birimi denir. Gözlem birimi ise hakkında bilgi toplanan, evrenin en küçük parçası olarak tanımlanabilen ve araştırmanın bilgi kaynağı konumunda olan birimidir.

Örnekleme Yöntemlerinin Sınıflandırılması Seçkisiz örnekleme yöntemleri: Evrenden örneklem için birim çekme işleminin seçkisizlik ilkesine uygun olarak yapıldığı örnekleme yöntemleridir. (Diğer bir değişle tüm bireylerin seçilme olasılığı aynıdır.) Seçkisiz olmayan örnekleme yöntemleri: Örnekleme alınacak birimlerin seçkisizlik ilkesine bağlı olmaksızın belirlendiği yöntemlerdir.

Örnekleme Yöntemlerini Gruplandırılması Tek aşamalı örnekleme, örnek için evrenden birim çekme işlemi tek aşamada tamamlanıyorsa, bu yöntem tek aşamalı örnekleme, Çok aşamalı örnekleme yöntemi, iki veya daha fazla aşamada tamamlanıyorsa, bu yöntem tek aşamalı örnekleme ismini alır.

Seçkisiz örnekleme çeşitleri Basit seçkisiz örnekleme Oluşturulan evren listesinden örnekleme birimlerinin ölçüt olmaksızın çekilmesidir. Tüm bireylerin seçilme olasılığı aynıdır.

Seçkisiz örnekleme çeşitleri Tabakalı örnekleme Evrendeki alt grupların evrendeki ağırlıkları oranında örneklemde temsil edilmelerini amaçlar. Alt evrenlerden birim çekme işlemi basit yansız örnekleme ile gerçekleştirilir.

Tabakalı örnekleme SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ANA BİLİM DALINDA ÖĞRENİM GÖREN 365 ÖĞRETMEN ADAYI

Seçkisiz olmayan örnekleme yöntemleri Uygun örnekleme Zaman, para ve işgücü açısından var olan sınırlılıklar nedeniyle örneklemin kolay ulaşılabilir ve uygulama yapılabilir birimlerden seçilmesidir. Örneğin, araştırmacının ikamet ettiği yere yakın üç okul belirleyip buradan örneklem oluşturması. Amaçlı örnekleme Derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla çalışmanın amacı bağlamında bilgi açısından zengin durumların seçilmesidir. Sistematik örnekleme Birimlerin belli bir sistematik izlenerek bulunan bir aralık ve başlangıç noktasına dayalı olarak örnekleme seçilmesidir. 200 öğrenciden 50 öğrenci seçilecekse 3-7-11-15... Öğrenciler örnekleme alınabilir.

Seçkisiz olmayan örneklemeler

Amaçlı örnekleme yöntemleri Aykırı durum örnekleme Örneklemin problemle ilgili olarak birbirine aykırı (uç) durumlardan, örneklerden oluşturulmasıdır. Örneğin, başarı-başarısızlık araştırılıyorsa başarısı en yüksek ve en düşük okulların seçimi. Suç konusunda yapılan bir araştırmada en fazla ve en az suç işlenen okulların çalışma durumları olarak seçilmesi. Maksimum çeşitlilik örnekleme Örneklemin problemle ilgili olarak kendi içinde benzeşik farklı durumlardan oluşturulmasıdır. Bu örneklemdeki temel amaç farklı gruplardan ortak görüşleri ortaya çıkarmaktır. Örneğin, ilkokul 1-4 programlarının uygulanmasında karşılaşılan sorunlar inceliyorsa farklı bölge, farklı sosyo ekonomik durumlar, farklı sınıf türleri (müstakil-birleştirilmiş) vb. durumlar dikkate alınarak örneklemin oluşturulması.

Amaçlı örnekleme yöntemleri (2) Tipik durum örnekleme Örneklemin araştırma problemi ile ilgili olarak evrende yer alan çok sayıdaki durumdan tipik olan biriyle oluşturulmasıdır. Uç noktalar, yoğun örneklemler değil, daha geniş grupları yansıtan durumlar tercih edilir. Örneğin, Sakarya’daki ilkokulların genelini yansıtacağı düşünülen vasat, sıradan 3 okulda araştırmanın yürütülmesi. Benzeşik örnekleme Örneklemin araştırmanın problemi ilgili olarak evrende yer alan benzeşik bir alt grubundan ya da durumundan oluşturulmasıdır. Örneğin, Aile içi istismar ve ihmal konulu bir çalışmada örnekleme bu tür davranışların daha çok gözlendiği yaşam biçimi benzeşik alt sosyo-ekonomik çevredeki ailelerin alınması.

Amaçlı örnekleme yöntemleri (3) Tabakalı amaçsal örnekleme Örneklemin ilgilenilen belli alt grupların özelliklerini göstermek, betimlemek ve bunlar arasında karşılaştırmalar yapabilmek amacıyla bu alt gruplardan oluşturulmasıdır. Örneğin, öğrencilerin BDÖ ilgili tutumlarını öğrenmek için örneklem grubun 4. ve 8. sınıf öğrencilerinden oluşturulması. Ölçüt örnekleme Örneklemin problemle ilgili olarak belirlenen niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan oluşturulmasıdır. Önceden belirlenmiş araştırma için önemli olan kriterlerin olmasıdır. Örneğin, ders kitaplarının incelendiği bir araştırmanın örnekleminin MEB onaylı olma ölçütüne göre belirlenmesi. Okulda şiddet konulu araştırma için iki ya daha fazla şiddete karışmış öğrencilerin örnekleme alınması.

Örneklem büyüklüğü Nicel araştırmalarda incelenen değişkenin sürekli ve süreksiz olmasına göre farklı formüller kullanılarak hesaplanır. Süreksiz değişkenler ölçülen özellikle ilgili sınırlı sayıda değer alabilir: cinsiyet (kız-erkek), çocuk sayısı, medeni durum, diploma derecesi (pek iyi, iyi orta) vb. Sürekli değişkenler iki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alabilir: uzunluk, boy (1,60- (1,605)-1.61), ağırlık (50- 50,3-51), sınav puanı, yaş, zeka düzeyi vb. Nitel araştırmalarda ise örneklem büyüklüğünü hesaplamada belli bir kural yoktur. Araştırmanın amacına ve sahip olunan olanaklara göre kararlaştırılır.

Nicel araştırmalarda örneklem büyüklüğü: Sürekli değişken N : Evren büyüklüğü, t : Güven düzeyine karşılık gelen tablo değeri, S : Evren için tahmin edilen standart sapma, d : Tahmini tolerans (sapma) miktarıdır.

Nicel araştırmalarda örneklem büyüklüğü: Süreksiz değişken N : Evren büyüklüğü, t : Güven düzeyine karşılık gelen tablo değerini, PQ : Evren için tahmin edilen varyans, d : Tahmini tolerans miktarıdır.

Örneklem büyüklüğünü hesaplama 1- Tolerans miktarı (d) ve t-tablo değeri kararlaştırılır. 2- Evren varyansı tahmin edilir. Şu yollar izlenebilir: İki aşamalı geçiş. İlk aşamada n1büyüklüğünde bir örneklem seçilir, veriler toplanır ve varyans tahmin edilir. Örneklem büyüklüğü (n) tahmin edilir. Eğer, n1< n ise aradaki fark tamamlanır. Önceki benzeri araştırmalardan elde edilmiş varyans tahminleri kullanılabilir. Normal dağılım özellikleri dikkate alınarak tahmin edilebilir. 3- Kararlaştırılan parametre değerleri ilgili formülde yerine konularak örneklem büyüklüğü (n) hesaplanır.