Bölüm 2 ÖĞRENME KURAMLARI ve YENİ MEB PROGRAMI

İçerik Davranışsal yaklaşım Bilişsel yaklaşım Oluşturmacı yaklaşım Oluşturmacılık ve program geliştirme Oluşturmacı öğrenmenin özellikleri Program geliştirme Oluşturmacı program ve öğeler Öğretmen yetiştirme ve oluşturmacılık Türkiye’de yeni program anlayışı

Davranışsal kuramlar Bilişsel kuramlar Oluşturmacı yaklaşım Öğrenme kuramları öğrenmeyi açıklamaktadır. Öğrenmenin nasıl gerçekleştiği ve en iyi öğrenmenin nasıl olabileceği vb ile ilgili temel ilkeler ve süreçler bir kuramda yer almaktadır: Davranışsal kuramlar Bilişsel kuramlar Oluşturmacı yaklaşım

Konu Davranışsal Bilişsel Oluşturmacı Öğrenme Davranışın gösterilme olasılığındaki değişim Bellekte depolanan bilgideki değişim Yaşantılar sonucu anlamda oluşan değişim Öğrenme süreci Etki-tepki-davranış Dikkat-kodlama-bellekten geri çağırma Tekrarlanan grup diyalogları ve katılma, prb çözm Öğretmenin rolü Dış etkenlerin görüntülenmesi Bilişsel süreci destekleyen koşulların düzenlenm Örnek olma ve rehberlik sağlama Öğretmenin görevleri Hedeflerin belirlenmesi Öğrenci davranışını yönlendirici ipuçları sağlama Öğrenci davranışını pekiştirme Yeni bilgiyi organize etme Yeni bilgiyi mevcut bilgiyle ilişkilendirme Öğrenci dikkatini, bilgiyi kodlamasını ve hatırlamasını sağlayıcı etkinlikler h İyi bir problem durumu yaratma Grup içinde öğrenme etkinliklerini düzenleme

1. Davranışsal (Behaviorist) Yaklaşım Davranışsal yaklaşıma göre öğrenme uyarıcı ile tepki arasında kurulan bir bağ sonucunda oluşur. Örneğin; Pavlov koşullanma sürecini ve ilkelerini ortaya koymuştur. Eğitimde duyuşsal ve duygusal özelliklerin kazandırılmasında önemli katkılar getirmiştir.

1. Davranışsal (Behaviorist) Yaklaşım Guthrie, eğitime hedeflerle başlanması gerektiğini ve yaparak–yaşayarak öğrenmeyi savunmuştur. Thorndike, hedeflerin belirlenmesi ve öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerinin dikkate alınmasını, öğrenme aktifliğinin sağlanması, dikkati çekmek gerektiği,... gibi öğrenme ilkelerini vurgulamıştır.

1. Davranışsal (Behaviorist) Yaklaşım Skinner, edimsel koşullanmayı getirmiş; aynı zamanda programlı öğretimi savunmuştur. Davranışçı kuramın öğrenme ile ilgili ilkelerinin bazılarının hala eğitimde kullanıldığı söylenebilir.

1. Davranışsal (Behaviorist) Yaklaşım Davranışçılığa gelen en büyük eleştirilerden birisi, gözlenebilir ve ölçülebilir etkinlikler üzerinde durulmasıdır. Oysa gözlenemeyen ya da doğrudan ölçülemeyen öğrenmeler de söz konusudur.

2. Bilişsel (Cognitivist) Yaklaşım Bireyin çevresi hakkındaki bilişleriyle ve bu bilişlerin onun davranışlarını etkileme yollarıyla ilgilenen bilişsel alan kuramlarıdır. Öğrenme çeşitli bilişsel süreçler ve yapılar ile ilişkilidir. Bu süreçte yeni gelen bilgilerin algılanması, önceki bilgilerle karşılaştırılması, yeni bilgilerin oluşturulması, edinilen bilgilerin kodlanması, kodlanan bilgilerin hatırlanması söz konusudur.

2. Bilişsel (Cognitivist) Yaklaşım Geştaltçılar, organizmanın dışarıdan gelen duyumlara organizmanın kendisinden bir şeyler katarak yaşantıyı yeniden örgütlediğine inanmaktadırlar. Davranışçılardaki uyarıcı-tepki yerine, uyarıcı-örgütleme-tepki örüntüsünü önermişlerdir.

2. Bilişsel (Cognitivist) Yaklaşım Eğitime Yansımalar: Algılama bütüne yönelik olduğundan derslerin ana hatları başlangıçta verilmelidir. Anlamaya dayalı tekrarlar yapılmalıdır. Bilginin transferi sağlanmalıdır. Geştalt ilkeleri özellikle materyal geliştirmede tasarım boyutunun hazırlanmasında gereklidir.

2. Bilişsel (Cognitivist) Yaklaşım Eğitime Yansımalar: Öğrenme için, öğrencinin dikkatini çekme yolları, ayırt edici bilgiler verme, yeni bilgiyi var olan bilgi üzerine işleme, öğrenilecek bilgiyi organize etme, örnek verme, bellek destekleyici stratejiler kullanma, hatırlamayı sağlayıcı ipuçları verme, bilgiyi anlamlı kodlama, tekrar, özetleme ve dönüt verme gibi ilkeler belirtilmektedir.

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Öğretmenler, konuları ne kadar sabırla ve açık bir şekilde öğrencilerine açıklarlarsa açıklasınlar, idrak etme işini onların yerine yapamazlar. (Schifter ve Fosnot, 1993) Bilginin oluşturulmasını işaret eder. 1800–1900’lü yılların başında Piaget, Vico ve Kahn bu yaklaşımın temellerini atmıştır. Daha eskileri Sokrates, ...

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Önde gelen teorisyenleri; Piaget, Bruner, Vygotsky ve Dewey’dir. Bilgi, öğrenciler tarafından doğal çevre, sosyo-kültürel içerik ve ön bilgi ile ilişkilendirme sonucu oluşturulur. Yaygın olan inanç, öğrencilerin kendi bilgilerini yaratmasıdır. Öğrenciler önceki bilgi ve yaşantıları üzerine yeni bir durumu uygulayarak yeni bir anlama düzeyi oluşturmak için, yeni bilgi ile önceden var olan zihinsel oluşumlarını birleştirirler.

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Öğrenciler bir olayı ya da kavramı kendi kendilerine keşfettiklerinde daha çok heyecan duyduklarından bilgiyi daha iyi hazmederler. Öğrenme performans temellidir; değerlendirmede de performans esastır. Bu yüzden, kalem-kağıt ile yapılan değerlendirmelere alternatif değerlendirmeler yapılır.

Sınıf içinde öğretmen bir rehber veya koç gibi hareket eder: 3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Sınıf içinde öğretmen bir rehber veya koç gibi hareket eder: Öğrencilerin aktif katılımı için rehberlik eder, cesaret verir, kritik düşünmeye teşvik eder, ...

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Oluşturmacılık hareketinin temelini bilişsel gelişimin öncüsü olan Piaget’ın teorisi oluşturur: Öğrenme, çevre ile etkileşimin uyumu sonucunda oluşur. Duyusal–motor (0-2), işlem öncesi (2-6), somut (6-11) ve soyut (11 ve sonrası) işlemler dönemi biçimindeki dört bilişsel gelişim devresinin her biri için özel öneriler getirilmiştir.

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Bruner’e göre öğrenme mevcut bilgi üzerine öğrencilerin yeni kavramlar ya da fikirler oluşturması ile aktif ve sosyal bir süreçtir.

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Vygotsky, bilişin gelişmesinde sosyal etkileşimin temel rolünü vurgular. Diğerleri ile etkileşim ve bireylerin zihinsel yapısı içinde etkileşim biçiminde iki yolla her şeyin öğrenilebileceğini savunur. Yakınsak gelişim alanı; çocukların kendi kendine yapma kapasitesi ile yardım alarak yapma kapasitesi arasındaki farktır. Kısacası, öğrencilerin bilişsel hazırlığı, yardım ve sosyal etkileşimin gelişimi ile keşfedilen bir alandır.

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım John Dewey, ezbere öğrenme yerine doğrudan yaşam yolu ile öğrenmeyi savunur (Bir insan bir işi en iyi yaparken öğrenir).

Gagnon(genyiın) ve Colay’a göre Oluşturmacılık 3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Gagnon(genyiın) ve Colay’a göre Oluşturmacılık Öğretmeyi değil, öğrenmeyi vurgular. Öğrenicinin özerkliğini ve adım atmasını teşvik eder ve kabul eder. Öğrenmeyi bir süreç olarak düşünür. Öğrenenleri araştırmaya yöneltir. Öğrenenlerin doğal merakını besler.

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Öğrenmeyi değerlendirirken performansı ve kavrayışı vurgular. Öğrenenin nasıl öğrendiğini dikkate alır. Öğrenenleri, diğerleriyle ve öğretmenle diyalog içerisinde olmaları için cesaretlendirir. Oluşan öğrenmenin içeriğine önem verir. Gerçek deneyimden yeni bilgi ve kavrayış inşa etmek için öğrenenlere fırsat sağlar.

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Constructivist öğrenmede öğretmenler aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir: Öğrencilerin öğrenme süreciyle ilgili ön bilgilerini düşünmelerini sağlama, Öğrenmede sadece yeni kavramların var olması değil, aynı zamanda eskileriyle birlikte yeniden organizasyonunu sağlama, Öğrencilerin kendi bilgilerini oluşturmaları için rehberlik ve yardım etme, Öğrencilerin yeni fikirlere adapte olma ya da var olan ön bilgisi ile ilişkilendirme için stratejiler planlama,

3. Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım Süreç içinde ön kavramlar, kontrol etme ve fikirleri yeniden oluşturma ile bağlantılı sınıf aktiviteleri planlama, Fiziksel çevrede kişisel ve sosyal yaşantı ile bilgi oluşumuna yardım etmek için laboratuvar uygulama çalışmaları planlama, Öğrenmede temel sorumluluğun öğrenciler ile bağlantılı olduğunun farkına varma. Bu hususların öğretmenler tarafından dikkate alınması ile oluşturmacı bir sınıf kültürü yaratılmış olur. Ancak bu yaklaşımın uygulanması ile sınıfın kontrolünü kaybetme, yeni yöntemleri uygulama zorluğu vb. durumlar için sorunlar çıkabilir.

4. Oluşturmacılık ve Program Geliştirme Önceden var olan bilgi ve yaşantılar üzerine yeni bir durum uygulanarak, bu durum ile önceki var olan zihinsel oluşumların birleştirilmesidir. Bilgi öğrenciler tarafından oluşturulur. Öğrenen bir öğretmen gibi bilgiyi farklı kaynaktan alır ve anlamak için yeniden inşa eder.

5. Oluşturmacı Öğrenmenin Özellikleri Aktif öğrenme Genelde grupla öğrenme Araştırma-soruşturma yoluyla öğrenme Gözlem ve görüşme yoluyla öğrenme Gerçek ortamlarda öğrenme Çok materyalli öğrenme. Kendi kendini değerlendirme yoluyla öğrenme

6. Program Geliştirme Şu öğeler arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür. Hedefler: Niçin? Genel-özel Özellikler. İçerik: Ne? Kavramlar, ilkeler, olgular, problemler vb. Kapsam. Öğrenme-Öğretme Süreci: Nasıl? Yöntemler, teknikler, materyaller, ipucu, pekiştirme, dönüt- düzeltme,… Süreç. Değerlendirme: Ne kadar? Ölçme teknikleri, değerlendirme çeşitleri… Sonuç. Dönüt: Hepsi uygun mu? Bütün yukarıdakilerin kontrolü.

6. Program Geliştirme Öğrenci merkezli, aktif, çok fazla yöntem ve tekniğin kullanıldığı, sabit olmayan, dinamikliğin öğrencilerin ön bilgilerine dayalı olarak geliştiği esnek bir program, oluşturmacıdır.

7. Oluşturmacı Program ve Ögeler Hedeflerin kurumlarca oluşturulduğu, kazanımların öğrenenlerin beceri ve performansını gösterdiği, içeriğin öğrencilere göre değiştiği, öğrenme- öğretme sürecinde öğretmenin rehber öğrenenin kendi öğrenmelerini kendilerinin gerçek ortamlarda oluşturduğu, etkinlik merkezli, değerlendirmenin daha çok niteliksel yollarla ve performans temelli olarak yapıldığı, dönütün sürekli olduğu dinamik bir program.

7. Oluşturmacı Program ve Ögeler Hedefler ve kazanımlar öğrenciye dönük olmalı: Örnek Hedef: Oluşturmacılık kavramını anlayabilme. Davranış: 1. Oluşturmacı bir ortama örnek verme. 2. Oluşturmacı ortamın nasıl olacağını gerekçeleriyle söyleme. Kazanımlar: 1. Oluşturmacı sınıf süreçlerini tasarlar. 2. Oluşturmacı bir ders planı oluşturur. 3. Oluşturmacı bir değerlendirme yapabilir.

7. Oluşturmacı Program ve Ögeler Etkinlik ve Değerlendirme Yolları (Niteliksel) Kavram haritaları, Bulmacalar, Portfolyolar, (Bir ders ya da ünite ile ilgili her türlü öğrenci çalışmasının yer aldığı dosyalar) Gözlem kayıtları, Görüşmeler, Araştırma ve Projeler, Kompozisyonlar (Essays), Deneyler… vb.

7. Oluşturmacı Program ve Ögeler Etkinlik ve Değerlendirme Yolları (Niteliksel) Bunun yanında niceliksel dediğimiz kağıt–kalem testleri de kuralları bilinerek kullanılmalı. Ancak öğretmen yetiştirmedeki eksiklikler nedeni ile sürece dayalı yukarıdaki niteliksel yollar tercih edilmelidir.

Öğrenci yerine öğretmen adayı gözüyle bakma, 8. Öğretmen Yetiştirme ve Oluşturmacılık Öğrenci yerine öğretmen adayı gözüyle bakma, Ezbere öğrenme yerine anlayarak öğrenme, Yaparak ve yaşayarak öğrenme, Yaratıcılık ve eleştirel düşünme,

Araştırma ve teknolojiyi kullanma, 8. Öğretmen Yetiştirme ve Oluşturmacılık Araştırma ve teknolojiyi kullanma, Çok yönlü materyal ve aktivite kullanma, Öğretim üyesi yönlendirici ve ortak öğrenen olmalı, Değerlendirme daha çok sürece dayalı olmalı, niteliksel yollar kullanılmalıdır.

Unutmamalıyız ki öğretmenler her zaman vazgeçilmezdir. 8. Öğretmen Yetiştirme ve Oluşturmacılık Unutmamalıyız ki öğretmenler her zaman vazgeçilmezdir. Onların yetişmesini tesadüflere ve geleneksel yollara sıkı sıkıya bağlı kılarak kalite sağlayamayız.

8. Öğretmen Yetiştirme ve Oluşturmacılık Öğrenme yolları ve kaynaklar hızla değişmiştir: Her şeyden önce kendimizi yetiştirmeliyiz. Öğretim elemanı yeni kaynakları bol kullanarak ve kullandırarak öğretmen adayları ile birlikte ortak öğrenen olabilmelidir. Öğretmen adaylarının ön bilgileri harekete geçirilmelidir. Öğreticilik değil, rehberlik yapılmalıdır.

8. Öğretmen Yetiştirme ve Oluşturmacılık Kişisel ve sosyal yaşantı ile bilgi oluşumu için bol miktarda uygulama yapma fırsatı verilmelidir. Öğrenmede temel sorumluluğun öğrenenin kendisinde olduğu bilinci öğretmen adayına verilmelidir.

9. Türkiye’de Yeni Program Anlayışı Oluşturmacılık-(constructivism) yaklaşımına göre programlar düzenlenmektedir.

Programımız ile ilgili şunlar söylenebilir: Öğretmen ya da konu merkezli değil, öğrenen merkezlidir; öğrenenin bakış açısını yansıtmaktadır. Davranışçı programdan Oluşturmacı bir yaklaşıma geçilmiştir. Programlarda temalar, kazanımlar, etkinlikler, alternatif ölçme ve değerlendirmeler vardır. Bunun yanında ara disiplinler, beceriler ve değerler vardır.

Öğrenci kendisine sunulan bilgileri ezberleyerek, edilgen bir biçimde öğrenmeye çalışmak yerine, öğrenme-öğretme sürecine aktif olarak katılmaktadır. Bu anlayışla öğrenen kendi öğrenmelerini kendisi oluşturmaktadır. Program aracılığıyla öğrencilere kazandırılmak istenen temel bilgi ve beceriler, gerçek yaşamda öğrenenin ihtiyaçları ile örtüşmelidir.

Program, bireyin yaşam kalitesini artıracak temel becerileri kazanmasına yardımcı olacak niteliktedir. Öğrenenin zihinsel yeteneklerini ve kişiliğini her yönüyle geliştirmeye yöneliktir. Bu beceriler; eleştirel düşünme, problem çözme, bilimsel araştırma, yaratıcı düşünce, girişimcilik, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma ve Türkçeyi etkili ve güzel kullanma gibi üst düzey yaşam ve düşünme becerileridir.

Olaylar ve olgular yaşamın bütünlüğü içinde ele alınmalıdır Olaylar ve olgular yaşamın bütünlüğü içinde ele alınmalıdır. Olgular analitik bir yaklaşımla değil, çocukların gelişimsel özelliklerine de uygun bir biçimde bütüncül ve tematik bir yaklaşımla ele alınarak incelenmektedir. Programın uygulanmasında öğrencilerin etkinlikler oluşturduğu aktif süreçler yer almaktadır. Geleneksel değerlendirme araçları yanında sürece yönelik değerlendirmeyi sağlayan araçlar vardır (Performans değerlendirme, portfolyo değerlendirme, gözlem, görüşme vb).

Kısacası, Yeni Lise Biyoloji Programı öğrenenin çok yönlü gelişmesini hedeflemektedir. Bu anlamda bilgiler yanında duygular ve özellikle de beceriler ağırlıktadır.

Yeni Programdaki Değerlendirme Araçları Sözlü Sunum Gözlemler Görüşme (Mülakat) Gösteri Kavram Haritaları Anekdotlar Tartışma Deneyler Projeler Öz Değerlendirme Kısa Cevaplı Maddeler Çoktan Seçmeli Test Eşleştirmeli Maddeler Uzun Cevaplı Maddeler Performans Değerlendirme Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo) Sergileme Dereceleme Ölçekleri (Rubrikler) Tutum Ölçekleri Bulmacalar Kelime Avları Eğitsel Oyun Kartları Çalışma Yaprakları vb. ..

UYGULAMA Kendi alan ders programınızı inceleyiniz: Güncel program (2013) ile önceki programı (2011) benzer ve farklı yönlerini belirterek karşılaştıran bir yazı yazın ve dosyanıza koyun. 2011 programından bir etkinlik ve materyalini ayrıntılı inceleyerek, kendi cümlelerinizle ifade edin ve dosyanıza koyun.

!