Ekolojinin Tanımı Eko+loji Yaşanılan yer Eko+loji Bilim Ev Ekoloji bilimi resmi olarak 1800’lerde başlamış, asıl gelişimi son 50 yıl içinde olmuştur Ekoloji” kelimesi 1869 yılında ilk kez Ernst Haekel tarafından kullanılmıştır Canlıların birbirleri ve çevreleri ile ilişkilerini inceleyen bilimdir.

Ekoloji Biliminin Etkileşim İçinde Bulunduğu Bilim Dalları Bilim dallarının birçoğu bir yönüyle ekoloji ile çakışır Bazılarının önemi diğerlerinden daha fazladır

Ekoloji 3 temel seviyede çalışılır Bireyler - Yaşayan canlı, populasyon ve toplumların temel ünitesidir Populasyonlar - Belli bir türün bireylerinin topluluğudur Toplumlar - Farklı türlerin populasyonlarının belli bir alan ve zamanda bir araya toplanmış hali

Galaksiler Güneş Sistemi EKOLOJİ Ölçek Earth Ekosistem Ekolojisi Toplum Ekolojisi Komumite Fizyoloji Populasyon Populasyon Ekolojisi Organizma Organ Davranış Ekolojisi Hücre Biyolojisi Biyokimya Doku Hücre Molekül Atom

Fiziksel Sınırlandırıcı Faktörler Sıcaklık Su Farklı Vejetasyon bölgeleri büyük ölçüde suyun varlığına bağlı olarak oluşur. Yağış – potensiyel evapotranspirasyon Buz haline dönüştüğünde su alınamaz. Zamanlama kritik olarak önemlidir. Organizmalar sıcak havalarda daha hızlı su kaybeder Tuzluluk Makro elementler C, O, H, N, P, K, S, Mg, Ca Mikro elementler Fe, Cu, Zn, Mn, Mo, Cl, B, Se, I, Na, Va, Co,

Her çevre faktörüne gösterilen tolerans limitlerinin toplamı türün yaşayabileceği habitat sınırlarını belirler

Biotik Sınırlandırıcı Faktörler Avcılık Hastalık Rekabet

(Benzer eğri her faktör için çizilebilir)

Canlıların Tolerans Sınırları

Bütün ekolojik faktörler eşit öneme sahip değildir Bütün ekolojik faktörler eşit öneme sahip değildir. Örneğin oksijen bütün hayvanlar için fizyolojik bir ihtiyaçtır. Fakat oksijen sadece belirli bölgelerde sınırlandırıcı bir faktör olabilir. Örneğin kirlenmiş bir akarsuda balık ölüyorsa, sudaki oksijen düzeyi düşüklüğü ilk incelenen parametre olacaktır. Çünkü suda çözünmüş oksijen, kolaylıkla tükenen ve çoğunlukla zor temin edilebilen bir nesnedir. Bir tarladaki küçük memeli hayvanlar öldüğünde ise başka bir sebep aramamız gerekir. Çünkü oksijen havada bol miktarda bulunur sınırlandırıcı bir faktör olamaz.

Besin Zinciri

Canlılar Tüketiciler Üreticiler Ayrıştırıcılar Birincil Tüketiciler (Otcullar) Üçüncül Tüketiciler (Hepciller) İkincil Tüketiciler (Etciller)

Besin Zinciri Otçullar Etçiller Hepçiller Üreticiler Ayrıştırıcılar

Besin Zinciri katil balina fok balık zooplankton plankton This is a representation of a simple, yet realistic food chain – Good at identifying plant/herbivore, prey/predator relationships plankton

Karbondioksit + Su Besin + Oksijen ÜRETİCİLER Ekosistemdeki bütün canlılar için besin kaynağıdırlar. Fotosentez yoluyla inorganik maddeleri organik maddelere dönüştürürler. Örn; Bitkiler… FOTOSENTEZ OLAYI Karbondioksit + Su Besin + Oksijen Güneş

TÜKETİCİLER Bitkisel ve hayvansal maddelerle beslenerek yaşamlarını sürdüren canlılardır. Beslenme biçimlerine göre; otçullar- etçiller- hem otçul hem etçiller (hepçiller) olmak üzere 3 gruba ayrılırlar.

1-Birincil Tüketiciler (Otçullar) Yalnızca bitkiler ile beslenirler. Enerji kaynağı olarak bitkilerin yapısında biriken organik maddeleri kullanırlar. Örn; tavşan-geyik-kuzu-at…vb 2-İkincil Tüketiciler (Etçiller) Yaşamlarını et yiyen hayvanları yiyerek sürdüren canlılardır. Örn;Aslan-yılan-yırtıcı kuşlar…vb

3-Üçüncül Tüketiciler (Hepçiller) Hem bitkisel hem de hayvansal besin maddelerini yiyerek yaşamlarını sürdüren canlılardır. Örn; İnsan-domuz-ayı…vb

AYRIŞTIRICILAR (Çürükçüler) Bitki ve hayvan kalıntılarını parçalayarak, hem kendi besinlerini sağlarlar hem de çeşitli kimyasal maddeleri ayrıştırarak yeniden canlılar tarafından kullanılabilir hale getirirler. Örn; Bakteriler, mantarlar…vb

Saprotrof organizmalar gıdalarını cansız maddelerden elde eder, genelde ölmüş veya çürümekte olan bitki ve hayvanların içerdiği organik bileşikleri kullanır. Saprotroflar kendi gıdalarını yapamadıkları için bir tip heterotrof sayılırlar. Mantarlar, bakteriler ve protozoolar

Şeftalide çürüme - Yeşil alanlar küf mantarı tarafından çürütülmüş Bazı saprotrof organizmalar organik maddeleri çürüterek bunların yeşil bitkilerce kullanılabilir hale gelmesine yararlar. Şeftalide çürüme - Yeşil alanlar küf mantarı tarafından çürütülmüş

Çöl Ekosistemi Besin Ağı Herbivor Koyun Fare Çöl Kaplumbağası Kumru Böcek Primer Üreticiler Çayır Kaktüs Kekik 1º Karnivor Kertenkele Yılan Doğan 2º Karnivor Kır Kurdu roadrunners Top Karnivor puma

Besin ağı

Toplumlarda Temel Etkileşim Şekilleri 1. Rekabet : Tür içi rekabet-türler arası rekabet (Her ikisine de zararlı), tür içi rekabete daha fazla rastlanır. 2. Avlanma (avcıya yararlı, ava zararlı) 3. Simbiyoz (Ortak yaşam) parazitizm (birine faydalı, diğerlerine zaralı) mutualizm (ikisine de faydalı) kommenalizm (birine faydalı, diğerine etkisi yok)

Canlıların Rekabet Nedenleri Gıda, Su, Alan, Üreme alanı, Barınma yeri, Işık… Kaynakların sınırlı olması rekabeti getirir.

Rekabet Şekilleri kaynak için birbiriyle savaşma aynı kaynağı daha hızlı tüketme Rekabet sonucu yok olma: aynı sınırlandırıcı kaynağa ihtiyacı olan iki farklı tür aynı alanda bir arada varlığını devam ettiremez

Rekabet Üstünlüğü İki tür birbirine çok benziyor ise, ekolojik nişler çakışır. Tamamen aynı ekolojik nişe sahip iki tür aynı toplumda yer alamaz, rekabet sonucu biri diğerini ortamdan siler. İki farklı tür aynı gıda maddesi için rekabet edebilir, sadece sayıları azalır, rekabet gücü yüksek olan diğerine yaşam alanı bırakmaz.

Avlanma Avcı direk olarak öldürerek veya öldürmeden diğer canlı organizma ile beslenir. Av çoğunlukla hedef populasyondaki en yavaş, güçsüz ve çevreye uyum sağlayamayan bireydir. Bu tür içindeki rekabeti azaltır, populasyonun aşırı büyümesini engeller ve doğal seleksiyonu teşvik eder. Av populasyonu artınca, avcı populasyonu da artar. Parazitler avı güçsüzleştirir.

Avcı av ilişkisinin av populasyon yoğunluğuna etkisi çok açık fakat av yoğunluğu da avcı yoğunluğunu kontrol etmektedir.

Kaynak Paylaşımı Ağacın farklı bölgeleri besin ve barınma alanı olarak paylaşılmış, populasyonlar bir arada bulunabiliyor

Simbiyoz-Mutualizm Her iki ortak da fayda görür. Örn. mantar ile yeşil alg arasında oluşan ortaklık . Mantar yeşil algi korur, ona su ve mineralleri sağlar, buna karşılık alg yapmış oluğu fotosentezle mantara besin sağlar. Örn. termitlerin ve otçulların sindirim sisteminde yaşayan ve selüloz sindiren bakteriler. Örn. Bitki köklerinde mantarlarla oluşan mikorhiza. Mantar topraktan zor alınan mineralleri bitkiye sağlarken, bitki ona yine fotesentez ürünleri sağlar. Karınca-yaprak biti

Simbiyoz – Mutualizm Liken: mantar+alg Arı-çiçek Karınca-yaprak biti Baklagil-Rhizobium bakterisi

Simbiyoz - Kommensalizm Türlerin biri yarar görür, diğeri bundan ne fayda ne de zarar görür Örnekler: Balina üstünde Barnacles Tırmanıcı-sarılıcı bitki Kaplumbağa üzerinde alg

Kommensalizm Deniz anemonu-soytarı balığı Örneğin Echeneis ile köpek balığı arasındaki ilişki. Köpek balığı yakaladığı avla beslenirken, etrafa yayılan küçük parçalar ile de echeneis balığı beslenir. Büyük leylek yuvalarında, serçelerin küçük yuvaları kullanması, Aslan av artıklarını akbabaların yemesinde de ortaklardan biri fayda görürken diğeri bundan etkilenmez.

Midye – Yengeç Mide ile midyenin manto boşluğunda yaşayan yengeç arasındaki ilişki Yengeç larvaları midyenin manto boşluğuna yerleşir ve burada zamanla çıkamayacak kadar büyür. Midyenin besinleri ile beslenir ancak midye bundan zarar görmez.

Simbiyoz - Parasitism -Ortaklardan birisi fayda görürken diğeri zarar görür. -Parazit, konak canlı üzerinde barınır ve yaşaması için gerekli olan besinleri konaktan alır. Bit, pire, kene gibi. Örnek: Küsküt otu, tütün bitkisi üzerinde yaşar. Canavar otu tütün, ayçiçeği üzerinde yaşar. -Parazitler üzerinde yaşadıkları canlıyı zayıflatır, genellikle öldürmez. -Konukçuyu hastalandıran ve bazen ölümüne neden olan parazitlere ise patojen denir. -Ökse otu gibi parazitler ise su ve inorganik maddeleri üzerinde yaşadığı bitkinin odun borularından alarak klorofilleri sayesinde kendi besinlerini üretirler. Bu tip canlılara yarı parazit denir.

Simbiyoz - Parasitism Örnekler: Virus Tenya Parazitik bitki Sivrisinek Pire Parazit kuş Böcekler arasında yaygındır, ziraatte biyolojik mücadele olarak kullanılırlar.