Çocuk Hakları Konusunda Türkiye'de Yapılan Çalışmalar

Türkiye, 14 Eylül 1990 tarihinde imzaladığı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ne 9 Aralık 1994 tarihli ve 4058 sayılı TBMM Uygun Bulma Kanunu uyarınca taraf olmuş ve anılan Sözleşme Türkiye açısından onay belgelerimizin BM Sekretaryası'na tevdi edilmesini müteakip 4 Mayıs 1995 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.

BM sistemi dahilinde en geniş katılımı olan anlaşmadır. Çocukların korunması için evrensel standartları belirleyen sözleşme, çocukların durumlarını iyileştirmeyi hedef alan programlar için bir hukuki çerçeve oluşturmaktadır.

Ulusal planda, 11 Ocak 1995 tarihli Başbakanlık Genelgesi uyarınca, BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ilke ve hükümlerinin ülkemizde uygulanmasının izlenmesinden Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) Genel Müdürlüğü koordinatör kuruluş olarak sorumlu kılınmıştır.

Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin 44üncü maddesi gereğince, taraf ülkeler anılan Sözleşme’nin denetim organı olan Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi’ne dönemsel olarak ulusal rapor sunmakla yükümlüdür. Ülkemiz açısından, ulusal ilk raporumuzun hazırlık çalışmaları SHÇEK eşgüdümünde ve Bakanlığımızın işbirliği ile yürütülmüş, hazırlanan Ulusal Raporumuz Temmuz Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi’nin Cenevre'de yapılan 27. oturumu sırasında, ilgili kurum ve kuruluşlarımızın temsilcilerinden oluşan bir heyet tarafından 23 Mayıs 2001 tarihinde sunulmuştur. İkinci ulusal raporumuzun ise Komite’ye 2007 yılında sunulması öngörülmektedir.

Birleşmiş Milletler çerçevesinde, çocuk konusunda son yıllarda yürütülen ve Bakanlığımızın da dahil olduğu diğer bazı çalışmalar hakkında bilgiler aşağıda sunulmaktadır:

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu 7 Aralık 1999 tarihli oturumunda, dünya çocuklarının durumunu en üst siyasi düzeyde ele almak amacıyla 150 ülkenin lideri ve yüksek düzey temsilcisinin katılımıyla Eylül 1990’da New York’ta yapılan “Dünya Çocuk Zirvesi” kararlarının izlenmesi amacıyla Eylül 2001 tarihleri arasında New York’ta bir "Çocuk Özel Oturumu" düzenlenmesi kararını almıştır. Ülkemiz 1990’da yapılan Çocuk Zirvesi’ne dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal başkanlığındaki bir heyetle katılmıştır.

Zirve'ye katılımımıza ilişkin tüm hazırlık ve çalışmalar, diğer ilgili kuruluşlarımızla işbirliği halinde Bakanlığımız tarafından yürütülmüştür Eylül 2001 tarihlerinde düzenlenmesi öngörülen "Çocuk Özel Oturumu’na, ise ülkemizi temsilen, çocuk haklarından sorumlu Devlet Bakanı Sayın Hasan Gemici başkanlığında bir heyetle katılınması öngörülmüş, ancak ABD'de 11 Eylül 2001 tarihinde meydana gelen terörist saldırılar nedeniyle, oturum ertelenerek 8-10 Mayıs 2002 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.

Türkiye'nin Mayıs 1995 tarihi itibarıyla taraf olduğu, çocuk haklarının korunmasında evrensel standartlar getiren ve özel bir duyarlılığa ve korunmaya muhtaç çocukların bakımı ve korunması ile çeşitli haklarının güvenceye alınması konusunda düzenlemeler getiren Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne ek olarak hazırlanarak 25 Mayıs 2000 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen ve imzaya açılan “Çocuk Satışı, ile “Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmalarına İlişkin İhtiyari Protokol” Eylül 2000’de New York’ta gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Binyıl Zirvesi çerçevesinde 8 Eylül 2000 tarihinde ülkemiz adına Sayın Dışişleri Bakanımız tarafından imzalanmıştır. Sözkonusu protokoller ülkemiz bakımından sırasıyla 19 Eylül 2002 ve 4 Mayıs 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Yukarıdaki anlaşmaların yanı sıra Türkiye çocuk haklarının geliştirilmesine verdiği önem çerçevesinde aşağıdaki temel uluslararası belgelere de taraftır:

BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (kız çocuklar açısından) ve bu Sözleşme’ye Ek Protokol. - AK Çocuk Haklarının Uygulanmasına Dair Avrupa Sözleşmesi. - Çocuk İstihdamına İlişkin 138 ve 182 sayılı ILO Sözleşmeleri. - BM Sınıraşan Suçlarla Mücadele Sözleşmesi’ne Ek Başta Kadın ve Çocuk Ticareti Olmak Üzere İnsan Kaçakçılığının Önlenmesi, Bastırılması ve Cezalandırılmasına İlişkin Protokol. - 17

Mayıs 2004 tarihinde Anayasa’nın 90. maddesinde yapılan değişiklikle, “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır” hükmü getirilmiştir.

Bu çerçevede, BM Çocuk Hakları Sözleşmesi de, normlar hiyerarşisi bakımından kendisine aykırı düşebilecek ulusal düzenlemeler karşısında üstün konuma getirilmiştir.

Ülkemizin Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'nden kaynaklanan yükümlülükleri çerçevesinde, 26 Mayıs 2000 tarih ve 2000/14 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile oluşturulan "Çocuk Hakları İzleme ve Değerlendirme üst ve Alt Kurulları" 22 Haziran 2001 tarihinde çalışmalarına başlamıştır.

Kaynak: Dış İşleri Bakanlığı