Yemenin Dayanılmaz Hafifliği Prof Dr Süheyla Ünal

Angst Dünyada” varolma”nın anksiyetesi “Bilinç”li olmanın kaçınılmaz sonucu Bireyin farkında oluş düzeyinin bir belirteci Yok oluş tehdidiyle birlikte yeni bir varoluş imkânı

SAĞLIKLI Özgürlük Otantik oluş Bütünleşme Olmak Anlam arama SAĞLIKSIZ Konformite Yabancılaşma Parçalanma Sahip olma Haz arama Varoluş anksiyetesi

Yemek ve Varoluş Açık bir sistem olarak insanoğlu, dışarıdan enerji alarak yaşamını sürdürebilir Annenin sütü (besin) ve bakımı olmaksızın yenidoğanın yaşaması mümkün değildir Entropi ve ölüm kaçınılmazdır Yaşam temelde “ölmeme” çabasıdır “Yeme”den varolamayız

SAVUNMABESLENMEÜREME HORMONLAR SİNİRLER KASLAR

Genel Sistemler Kuramı Glass, McAtee (2006). Soc. Sci. Medicine, 62:

Sistemin düzenlenişi Girdi-süreç-çıktı-geribildirim akışı sayesinde açık sistemler hem dengeli duruma ulaşırlar, hem de çevresel değişmelere göre dinamik bir denge gösterirler.

“Sistem” Girdi Çıktı Ölçüm Yönetici sistem Karşılaştırma AmaçÇevre Uyum Kendini düzenleme Yaşayan sistemler=İletişim+Kontrol

Kontrol mekanizmaları Sistemin hiçbir parçası diğerleri üzerinde tek taraflı bir kontrole sahip değildir. Sistemin yönetici özelliği sistemin bazı parçalarında değil, sistemin bütününde yer alır.

Geribildirim Sistemin değerlendirilmesi, izlenmesi ve daha etkili performans sergilemesi amacıyla, sistemin kullandığı enerji ya da bilgi süreçleri hakkındaki bilginin kullanılması Hata-kontrollü düzenleme

Kontrol mekanizmaları Negatif geribildirim mekanizmaları organizmada normalden sapmış değerleri eski değerine ulaştırmaya çalışan bir allostat işlevi görür- allostazis Pozitif geribildirim mekanizmaları ise değişiklikleri uyararak ya da arttırarak sistemi değişmeye zorlar- entropi

Beden ve Varoluş Postmodernizmin kadim tüm anlamları yerle bir etmesinden sonra ortaya çıkan anlamsızlığın sonunda insanlar sahip oldukları(nı sandıkları) tek şeye, bedenlerine odaklandılar Genç, güzel, güçlü ve sağlıklı bir bedene sahip olmak tüm anlamların önüne geçti

Bedenin mükemmelliği Bedenin mükemmelliği (görünümü, gençliği, sağlığı, gücü vs.) günümüz kültürünün temel noktası oldu

21. Yüzyıl toksik kültürü “Görünüm”ü “içeriğin”, “bedenin mükemmelleşmesi”ni, “ruhsal gelişimin” önüne geçirerek varoluşu bedene hapsetmekte, bedeni nesneleştirmekte ve bireye değerini dışarıdan “görünüm” aracılığı ile almayı öğretmekte Hazzı tüm değerlerin önüne geçirmekte Bedenle uğraşı yaşam tarzını etkilemekte

21. Yüzyıl varoluş tarzı İnsanlar bedenleri aracılığı ile varoluşlarını hissetmek ve hissettirmek üzere davranışlarını biçimlendirmeye başladılar Kimisi ince, fit bir görünüm için aç kalmayı kabullenirken, kimisi anlam açlığını doyurmak üzere yiyeceklerin vereceği keyfe sarıldı Yemek ya da yememekle uğraşın olduğu yerde varolmanın savaşı vardır aslında

Anksiyete ve yeme Yeme isteğini kontrol ederek bedenini ve dolayısıyla ölümü kontrol etme sanrısıyla ortaya çıkan anoreksiya nervozada da, içindeki boşluğu yiyecekle doldurmaya çalışarak geçici mutluluklara bağımlı hale gelinen obezitede de temeldeki sorun varoluş anksiyetesiyle başa çıkamamaktır

Varoluş anksiyetesi Yeme bozukluklarının anksiyete bozuklukları ile birlikteliği oldukça yüksek – Anoreksiya nervosalı hastaların %80’inde anksiyete bozukluğu bulunmakta “Kaygılı” kişilik özellikleri ön planda

Çağımızın sorunsalı!... Ergenlerde en sık görülen hastalıklar; – Obezite – Astım bronşiyale – Anoreksiya nervoza – Diyabetes Mellitus

Gelinen yer; beden fetişizmi İncelik, fitlik, bağımsızlık, kontrol, görünüm, bireysellik, performansa aşırı anlam yüklenmesi Kontrol ve başarının ince bir beden ve görünümle ilintilendirilmesi Kadından ve erkekten çoğul, karmaşık, birbirine karşıt roller beklemek Bedeniyle ve diğer insanlarla bağlantı kopukluğu

Mutsuz ve kaygılıyız Güzel görünüyor, ama kendimizi kötü hissediyoruz Hazza ulaşmış, doygun gibiyiz ama mutsuzuz Canımız sıkılıyor Duygularımızı düzenleyemiyoruz Kendimizle de diğerleriyle de ilişki kuramıyoruz Sonuç: Anksiyete, depresyon, bağımlılıklar (Yeme bağımlılığı, intenet bağımlılığı, madde bağımlılığı..)

Beden aklı Vücudun otomatik mekanizmalarını kontrol eden, organizmanın işleyişini sağlayan ince ayrıntıları düzenleyen beden aklı (gut brain), toksik kültürün etkisiyle işlev dışı kaldı “Varoluş ayarı” bozulan sistemler, “varoluşu ortadan kaldırma” pahasına “hazzı” yaşam amacı olarak önceler oldu

İç ve dış dünya bağlantısı

Beyin-beden bağlantısı Bedenimizin sesine kulak vermiyoruz

Sosyal biliş- “ben nasıl görünüyorum” Yeme bozukluklarında, özellikle AN’da ToM, empatide gibi otizm benzeri sosyal biliş sorunlarının olduğu ileri sürülmekte. Bu da belirgin kişilerarası ilişki sorununa yol açmakta

Yeme davranışının kontrolü Homeostatik-İhtiyaç Organizmanın ihtiyacı olanı sağlamak üzere ayarlanmış sistem “Bottom-up” “Gut feelings”, HPA ekseni, hormonlar, nöropeptidler Hedonik-Haz Hoşlanmak, haz almak üzerine kurulu “Top-down” Ödül sisteminin dopamin, opiyoid ve kannabinoid bileşenleri

Yeme davranışının kontrolü

Yemek ya da yememek!

Ödül eksikliği D2reseptör azalması

Yeme bozukluğu genetiği Yemeyi düzenleyen kişilik özellikleri – Ödül bağımlılığı – Zarardan kaçınma – Duygu düzenleme sorunları… Kromozom 1 (AN) – Delta opioid reseptör 1 (OPRD1) Kromozom 10 (BN) – Serotonin reseptör 1D (HTR1D) COMT -Val158Met polimorfizmi

Kişilik özellikleri Anorexia nervosa Duygularını aşırı kontrol etme Rijitite Aleksitimi Anhedoni Görünmezlik Bulimia nervosa Dürtüsel Uyaran arayışı yüksek Disforik duygulanım Ödül eksikliği

Yeme bozukluklarının anatomisi Bedenin iç duyumlarından haberdar olmayı sağlayan insula işlev bozukluğu ToM sorunu - Diğer insanlarla iletişim bozukluğu

Yeme bozuklukları biyokimyası Anoreksiya Nervoza HPA eksen sorunları, CRF artışı Leptin plazma düzeyi düşüklüğü BOS’ta NPY ve CRH artışı BOS’ta 5- HIAA azalması Bulimiya Nervoza Serotonin hipofonksiyonu Plazma CKK düzeyi azlığı PYY ve NA metabolizmasında değişiklikler

Yemenin sosyopolitiği Yeme ve beden görünümü ile ilgili durumlar ve sorunlar büyük bir endüstri alanı

Yiyecek endüstrisi

Zayıflama endüstrisi

Yemenin sosyopolitiği Dünya “enerji kaynakları” için savaşıyor Çok yakında “su” için savaşlar başlayacak Sağlıklı gıda bulmak artık mümkün değil Dünyada 805 milyon aç insan var Afrikada 4 kişiden birisi kronik açlık çekiyor