HÜCRE ZARI

Glikolipit ve glikoproteinler reseptör olarak görev yapar. İki sıra fosfolipitten oluşmuştur.Bu moleküller sırt sırta verdiklerinde su geçirmeyen bir tabaka oluşur. Fosfolipitin yanısıra glikoprotein,glikolipit ve proteinler de bulunur. Glikolipit ve glikoproteinler reseptör olarak görev yapar. Hücrenin bulunduğu ortamdakideğişiklikleri ve uyarıları sürekli olarak algılar ve tepki göstermesini sağlar. Hücresel faaliyetler sonucu yeni parçalar eklendiği veya çıkarıldığı için zar hareket halindedir.Bu durum zarın canlı olduğunun göstergesidir. Bazı hücrelerde hücre yüzeyi;emilim,salgılama,sıvı iletimi ve diğer fizyolojik olaylarla ilgili olarak farklılaşır. Yan yüzeyindeki farklılaşmalar Serbest yüzeyindeki farklılaşmalar Taban yüzeyindeki farklılaşmalar Bu oluşumlar ,kan damarı olmayançok katlı hücre tabakalarını beslenmesini sağlar Sıkı bağlantı Ara bağlantı mikrovillus sil ve kamçı oyuklar desmozom

Bitki hücrelerine has bir özellik olup ,plazma zarının etrafında ,onu koruyan cansız sert bir örtüdür. Temel maddesini selüloz oluşturur. Komşu hücrelerinin çeperleri birbirine pektin ile bağlanmıştır. Çeperde madde geçişini sağlayan tam geçirgen geçitler bulunur.

STOPLAZMA Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında bulunan ,hücre iskeleti,organeller ve sitozol sıvısından oluşur. Canlı yapısında organeller,cansız yapısında organik ve inorganik bileşikler bulunur. Hücre zarının hemen altındaki yoğun kısma ektoplazma ,ektoplazma ile çekirdek arasındaki daha az yoğun kısma endoplazma denir. Sitozolun %90 ı sudur.Bu oran hücreye göre değişebilir. Organik ve inorganik (kuru madde )maddelerin oranı %10-40 arasında değişir. Kuru maddelerin %90’ını organik ,%10’unu inorganik maddelerden oluşur. Bitki hücrelerinde karbonhidrat daha çok bulunur. Yarı akışkan ve yoğun olan stoplazma (1.25 g/cm3), suya konduğunda dibe çöker. Stoplazmada bulunan organeller: MİTOKONDRİ RİBOZOM ER GOLGİ LİZOZOM PEROKSİZOM KOFUL PLASTİDLER SENTROZOM

MİTOKONDRİ Oksijenli solunum yapan bütün ökaryotik hücrelerde görülür. Görevi enerji üretmektir. Enerji ihtiyacının fazla olduğu kas hücreleri,sinir hücreleri ve aktif taşımanın fazla olduğu hücrelerde sayıları fazladır. Zar yapısı hücre zarının yapısına benzer.Dış zar düz,iç zar ise içeriye doğru oluşan tüp şeklinde “krista”adı verilen kıvrımlardan oluşur. Krista üzerinde ETS enzimleri bulunur. Matrikste solunumla ilgili enzimler,ribozom,DNA,RNA.protein,su ve mineraller bulunur. DNA sı çekirdekten bağımsız bölünür.Çekirdek DNA sına göre daha az bilgi taşır. OKSİJENLİ SOLUNUM YAPAN BÜTÜN ÖKARYOTİK HÜCRELERDE GÖRÜLÜR.

RİBOZOM Virüsler hariç bütün hücrelerde bulunur. Hücreye giren aminoasitler burada protein haline getirilir. İzole edilmiş ribozomlar gerekli şartlar sağlandığında hücre dışında protein oluşturabilirler. Zarsız olup rRNA ve proteinden yapılmıştır.Protein ribozomlarda ,rRNA çekirdekte sentezlenir. Büyük ve küçük alt birimler halindedir.Protein sentezi sırasında biraraya gelirler. E.R. ve çekirdek üzerinde bağlı olarak;stoplazma da serbest olarak bulunur.

ENDOPLAZMİK RETİKULUM Hücre zarını çekirdek zarına bağlayan kanallardan meydana gelir. Yumurta ,embriyonik hücreler ve alyuvarlar hariç bütün ökaryotik hücrelerde bulunur. E.R. Kanalcıkları sabit bir yapıya sahip olmayıp , hücrenin işlevine göre değişebilir. Başlıca özellikleri; 1-Zarları üzerinda bulunan ribozomların sentezlediği protein moleküllerini golgiye taşır. 2-Granülsüz E.R. Yağ sentezi yapar. 3-Hücreye destek sağlar. 4-Hücre içi dolaşımını sağlar. 5-Hücrede asidik ve bazik tepkimelerin birbirlerini etkilemeden meydana geldikleri ortamı oluşturur. 6-Çizgili kaslarda ,kasın kasılma ve gevşemesini sağlar. 7-Üzerinde ribozom olanlara granüllü ,düz ve ribozomsuz olanlara granülsüz E.R. denir.

PEROKSİZOM Hücrelerde zehir etkisi yapan H2O2 yi su ve oksijene çeviren “katalaz “ enzimini taşıyan organeldir. Protistlerde,mantarlarda,yüksek yapılı bitkilerin hücrelerinde ,hayvanlarda özellikle karaciğer,kalp ve böbrek hücrelerinde bulunur. Tek katlı zardan oluşmuş olup içinde dört çeşit enzim bulunur.Üçü H2O2 nin oluşumunu .biri de parçalanmasını sağlar.

KOFUL (VAKUOL ) Hücrelerde artık madde .mineral,besin ve bazı pigmentlerin depolandığı,tek katlı zara sahip ,torba şeklindeki yapılardır. Genellikle golgi ve E.R. dan oluşur. Genellikle üç çeşittir. DEPO BESİN BOŞALTIM

SENTROZOM Hayvan hücrelerinin bölünmesinde rol oynayan ,birbirine dik iki sentriolden meydana gelmiştir. Hücre bölünmesinde aktif rol oynayan sentrozomlar çekirdeğe yakın bulunurlar. Bitki hücrelerinde ve bazı hayvan hücrelerinde bulunmaz.Bununla birlikte bitki hücrelerinde iğ iplikleri bazı stoplazmik yapılardan oluşur.

KLOROPLAST Bitkilerde ,fotosentezin gerçekleştiği yeşil renkli plastidlerdir. Yeşil kısımlarında ,özellikle yapraklarda bulunur. Grana ve stroma olarak iki kısından oluşur. Granalar lamel adı verilen yapıların üst üste yığılması sonucu meydana gelmiştir.Böylece yüzeyi artırarak daha fazla ışığın emilmesini sağlarlar. Stromalar granaların etrafındaki sıvı kısımdır.Burada DNA,RNA,ribozom,fotosentez enzimleri ,karbonhidrat,yağ ve proteinler bulunur. Kloroplastın temel görevi fotosentezdir. Mitokondride olduğu gibi ATP üretilir.Farkı ise ,üretilen ATP dışarı verilmez,besin üretiminde kullanılır.

GOLGİ Olgunlaşmış kan ve sperm hücreleri hariç bütün ökaryot hücrelerde görülür. Üst üste yığılmış yassı keseciklerden oluşmuştur. E.R.den farkı ,üzerinde ribozomların bulunmaması ve keselerin belli bir bölgede grup halinde bulunmasıdır. Golgiden oluşan kesecikler hücre zarının yapısına katılır. Başlıca görevi salgı yapmaktır. Lizozomun oluşumunda görev alır. Keseler tomurcuklanarak bazı kofulları oluşturur. Bitkilerde hücre çeperinin yapısına katılır.

LİZOZOM İçlerinde parçalayıcı sindirim enzimleri bulunan, tek katlı zarla çevrili ,kese şeklindeki yapılardır. Lizozom enzimleri ribozomlarda sentezlenir,E.R. İle golgiye getirilir ve burada paketlenerek kesecikler halinde salınır. Alyuvarlar hariç bütün hayvan hücrelerinde özellikle fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde bol miktarda bulunurken bitki hücrelerinde bulunmaz. Başlıca görevleri; 1-Hücre içi ve dışı kökenli, maddeleri ihtiyaç halinde sindirir. 2-hücre savunmasında görev yapar.