Kızamık / Kızamıkçık ve Konjenital kızamıkçık Sendromu (KKS) Önlenmesi Programı Bursa Sağlık Müdürlüğü

Kızamık hastalık yükünün küresel düzeyde azaltılması için 1989 yılında Dünya Sağlık Asamblesi’nde ve 1990 yılında Dünya Çocuk Zirvesi’nde bazı hedefler belirlenmiş ve aşılama öncesi döneme göre kızamık mortalitesinin %95, morbiditesinin ise %90 azaltılması hedeflenmiştir. Daha sonra Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi’nde 2010 yılı sonuna kadar kızamık ve kızamıkçığın eliminasyonu ve konjenital kızamıkçık sendromunun (KKS) önlenmesi hedeflenmiştir.

TÜRKİYE’de 2002 yılından bu yana Kızamık Eliminasyon Programı 2006 yılından bu yana da Kızamıkçığın Eliminasyonu ve Konjenital Kızamıkçık Sendromunun Önlenmesi Programı yürütülmektedir. Eliminasyon Nedir? Yerli virüs dolaşımının durması olarak tanımlanmaktadır. (Eliminasyon durumunda, importe vakalar olabilir)

Program hedefleri Kızamık, kızamıkçık ve konjenital kızamıkçık sendromunu önlemek 2010 yılı sonuna kadar Türkiye’de yerli kızamık ve kızamıkçık virüs dolaşımını durdurmak, 2010 yılından sonra dışarıdan gelecek yeni virüslerin Türkiye’de yerleşmesini önlemek olarak belirlenmiştir.

Kızamık ve Kızamıkçık Eliminasyonu ve KKS Kontrolü Temel Göstergeleri; 1. Aşılama Hızı: Kızamık/kızamıkçık içeren aşının birinci ve ikinci dozunda en az %95 kapsayıcılığa ulaşılmasıdır. 2. Salgın Büyüklüğü: Salgınların en az %80’i 10’dan az kesin kızamık ya da kızamıkçık vakası içermelidir. 3. Kızamık/Kızamıkçık İnsidans Hızı: Yılda, kızamık/kızamıkçık insidansının ’da 1’den daha az olmasıdır (importe vaka hariç, importe vaka ile ilişkili vaka dahil). 4.Yerli Kızamık/Kızamıkçık Virüslerinin Dolaşımı: En az 12 ay süre ile yerli kızamık/kızamıkçık virüsünün dolaşımda olmamasıdır. 5. Konjenital Kızamıkçık Sendromu İnsidans Hızı: KKS görülme hızının yılda, canlı doğumda 1’den dahaaz olmasıdır.

Romanlar Sürekli seyahat eden topluluklar Değişik nedenlerle aşıyı reddeden topluluklar

AMAÇ Türkiye’de kızamık sürveyansının eliminasyon hedefine ulaşıldığının kanıtlanması ve olası bir salgının erken tespiti ve etkin salgın yanıtı ile kontrol altına alınmasının sağlanması

Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri 2010 / 20 tarih ve sayılı Kızamık / Kızamıkçık ve Konjenital kızamıkçık Sendromu (KKS) Sürveyansı Genelgesi

Makülopapüler döküntü ile seyreden hastalıklardan –B05 - Kızamık –B06 - Kızamıkçık – rubella –B Beşinci hastalık - eritema infeksiyozum –B Altıncı hastalık - roseola infantum tanısı düşünülen her hasta olası kızamık – kızamıkçık vakasıymış gibi değerlendirilecek ve

Şüpheli ya da Olası Kızamık/Kızamıkçık Vaka Tanımına Uyan Bir Vaka ile Karşılaşan Sağlık Personelinin Vaka İle İlk Görüşmede Yapması Gerekenler:1 1.Toplum Sağlığı Merkezine/Sağlık Müdürlüğü BHŞ’sine bildirilecek 2. Vakanın sıcak vaka olup olmadığını değerlendiriniz. 3. Sıcak vaka değilse sadece kan (serum) numunesi alınız ( Detaylı bilgi bkz. Ek 3) 4. Vaka Bildirim Laboratuvar İstek Sonuç Formunu (Ek 1) doldurunuz 5. Vaka İnceleme Formunu (Ek 2) doldurunuz

Şüpheli ya da Olası Kızamık/Kızamıkçık Vaka Tanımına Uyan Bir Vaka ile Karşılaşan Sağlık Personelinin Vaka İle İlk Görüşmede Yapması Gerekenler:2 6. Sıcak vaka ise :kan numunesine ek olarak nazofarengeal sürüntü ve idrar örneği alınız (Detaylı bilgi bkz. Ek 3) 7. Alınan örnekleri ve doldurduğunuz formları TSM/Sağlık müdürlüğüne gönderiniz 8. Hastanın izolasyonu konusunda aileyi bilgilendiriniz, hastane ortamında ise izolasyonunu sağlayınız (Detaylı bilgi bkz. Ek 4). 9. Aile Hekimleri : Hastayı Form 016’ya (Ek 5), 017A’ya (Ek 6) ve GBP Sürveyans Formuna (Ek 7) kaydediniz.

SICAK VAKA Kesin vaka ile temas öyküsü olan veya Döküntünün başlamasından önceki 3 hafta içerisinde seyahat öyküsü veya Aşısız veya yaşına göre eksik aşılı olan veya Kümelenme gösteren olası kızamık/kızamıkçık vaka tanımına uyan vakalar sıcak vaka olarak değerlendirilir.

Numune Tüm vakalardan KAN Sıcak vaka tanımına uyanlardan ;Alınan numune acil olarak sağlık müdürlüğüne iletilmelidir. KAN + İDRAR + NAZOFARİNGEAL SÜRÜNTÜ örneği de alınacaktır. KAN: –kuru tüpe (biyokimya tüpü) –5 ml kan (beklediktin sonra santrifüj edilecek) İDRAR: –Döküntü sonrası ilk 7 günde –Steril idrar kabına NAZOFARİNGEAL SÜRÜNTÜ –Döküntü sonrası ilk 4 günde –Besiyeri Sağlık Müdürlüğünden temin edilecek

Numune döküntü sonrası ilk 3 gün içinde alınmışsa –sonuç negatif gelirse bir numune daha alınacak

Aile Hekimlerinin dikkat etmesi gereken konular Hasta ve ailesi izolasyon önlemleri açısından bilgilendirilmeli (Bkz.EK 4) Numune alınan hastaların ailesinde ve çevresinde hastalık belirtisi olan var mı sorgulanmalı (filyasyon) Hastalık belirtilerin çıkması durumunda sağlık kuruluşuna başvurması konusunda bilgilendirilmeli Hasta okula gidiyorsa mutlaka okul bilgileri alınmalı ve evde istirahatı sağlanmalı (rapor) adresindeki teşhis kısmındaki ikondan uygun olan hastalık tanısı seçilerek günlük bildirim yapılacak (B05, B06, B08.2, B08.3 Bildirimi yapılan her hastanın mutlaka numuneleri alınmış olacak)

5.3. Konjenital Kızamıkçık Sendromu Vaka sürveyansı Konjenital Kızamıkçık Sendromu için Klinik Tanımlama: A Grubu B Grubu Sensorinöral işitme kaybı Purpura Konjenital kalp hastalığı Splenomegali Pigmenter retinopati Mikrosefali Katarakt Gelişme geriliği Konjenital glokom Meningoensefalit Radiolusent kemik hastalığı Doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde başlayan sarılık  1 yaşından küçük bir çocukta, A grubu bulgulardan en az bir tanesinin bulunması durumunda şüpheli KKS düşünülerek –Hastaneler tarafından TSM - Sağlık Müdürlüğü’ne haber verilecek KAN ve İDRAR numunesi alınacak, KKS vaka inceleme formu EK 12 doldurulacak ve EK 4’de belirtilen izolasyon önlemleri hakkında aile bilgilendirilecek

Hastaneler Ay sonunda aşağıdaki sınıflamaya uygun olarak 17/C ile bildirimi yapılacak Konjenital Kızamıkçık Sendromu Vaka Sınıflaması Şüpheli Vaka: Bir yaşından küçük bir çocukta, A grubu klinik bulgulardan en az birinin bulunması, Olası KKS Vakası (Klinik Vaka): Başka bir etiyolojik açıklama yapılamayan bir bebekte, A grubundan en az iki veya A ve B gruplarından birer klinik gösterge saptanması. Kesin KKS Vakası: –Laboratuvarla Doğrulanmış KKS Vakası: Şüpheli bir vakada, konjenital kızamıkçık sendromunun laboratuvar kriterlerinin bulunması. –Epidemiyolojik Bağlantılı KKS Vakası: Annesinde gebeliği sırasında doğrulanmış kızamıkçık enfeksiyonu saptanmış olan bir bebekte, A grubundan en az bir klinik gösterge saptanması. Vaka Değil: A grubundan en az bir gösterge bulunmasına rağmen; klinik, laboratuarla doğrulanmış veya epidemiyolojik ilişkili KKS sınıflandırma kriterlerini karşılamayan bebek.

Aile hekimleri KKS dan şüphelendiği durumda hastaları mutlaka hastaneye yönlendirmeli Tüm AH’ler günlük döküntülü hastalık sürveyansı yapacaklardır (ishalli hastalık-A09- sürveyansı ile aynı şekilde yapılacak) adresindeki teşhis kısmındaki ikondan uygun olan hastalık ( B05, B06,B08.2, B08.3 ) tanısı seçilerek günlük bildirim yapılacakhttp://bhs.bsm.gov.tr/ NOT: B05, B06, B08.2, B08.3 Bildirimi yapılan her hasta için ilgili TSM ile iletişime geçilerek mutlaka numuneleri de alınacak)

Çocukluk Dönemi Aşılama Takvimi Doğumda 1.ayın sonu 2.ayın sonu 4.ayın sonu 6.ayın sonu 12. ay 18–24 ay İlköğr 1.sınıf İlköğr. 8.sınıf Hep B IIIIII BCG I DaBT-İPA-Hib IIIIIIR KPA IIIIIIR KKK IR OPA  Td  Okul öncesi aşılamalar Okul aşıları

İlk karşılaşma DaBT-İPA-Hib, Hep B, ppd ile TCT İlk karşılaşmadan 2 gün sonra KKK, TCT sonucuna göre gerekliyse BCG İlk karşılaşmadan 2 ay sonra DaBT-İPA-Hib, Hep B İlk karşılaşmadan 8 ay sonra DaBT-İPA-Hib, Hep B, OPA **Çocukluk çağı aşılama takvimine okul aşıları ile devam edilecektir. 6 yaşından küçük ve yaşamının ilk yılında hiç aşılanmamış çocuklarda aşılama şeması (12-71 ay):

6 yaş üzerinde ve daha önce hiç aşılanmamış çocuklarda aşılama şeması (72 ay ve üzeri) İlk karşılaşma – Td, OPA, Hep B, KKK İlk karşılaşmadan 1 ay sonra –Td, OPA, Hep B, KKK İlk karşılaşmadan 8 ay sonra –Td, OPA, Hep B **eksik aşılı çocuk saptandığında yaşına uygun olarak aşıları tamamlanır. İlk birkaç aşısı yapılmış ve aradan uzun bir süre geçmiş olsa bile önceki aşı dozlarının tekrar yapılmasına gerek yoktur, aşılamaya bırakılan yerden devam edilir,

Doğurganlık Çağı ( Yaş) /Gebe Kadınlardaki Tetanoz Aşı Takvimi Doz sayısıUygulama zamanı Koruma süresi Td 1Gebeliğin 4. ayında - İlk karşılaşmada Yok Td 2Td 1’den en az 4 hafta sonra1-3 yıl Td 3Td 2’den en az 6 ay sonra5 yıl Td 4Td 3’den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte 10 yıl Td 5Td 4’den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte Doğurganlık çağı boyunca

Tablo 4. İzleme Sistemine Dahil Olan ASİE’ler ASİE genelgesi sayfa 7 1. Lokal Reaksiyonlar Aşıdan sonra 48 saat içinde ortaya çıkan Ciddi Lokal Reaksiyon Aşıdan sonra 2-7 gün içinde ortaya çıkanEnjeksiyon yerinde abse (Bakteriyel/steril) Aşıdan sonra 2 hafta – 6 ay içinde ortaya çıkanLenfadenit 2. Sinir Sistemi ile İlgili İstenmeyen Etkiler OPA’dan sonra 4-30 gün (temaslılarda gün) içinde ortaya çıkan Paralitik poliomiyelit Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-12 gün, DaBT-IPA-Hib, KPA aşılarını takiben 72 saat içinde ortaya çıkan Konvülsiyon Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-15 gün içinde ortaya çıkan Ensefalopati/Ensefalit DaBT-IPA-Hib aşısını takiben 7 gün içinde ortaya çıkanEnsefalopati Tetanoz bileşenli aşılardan sonra 2-28 gün içinde ortaya çıkan Brakial Nevrit Aşıdan sonra 0-6 hafta içinde ortaya çıkanDiğer paraliziler Kabakulak bileşenli aşıları takiben gün içinde ortaya çıkan Aseptik menenjit

3. Diğer İstenmeyen Etkiler Aşıdan sonra 1 saat içinde ortaya çıkanAnaflaksi Aşıdan sonra birkaç saat içinde ortaya çıkanToksik Şok Sendromu Aşıdan sonra 4 saat içinde ortaya çıkan (deri bulguları daha geç görülebilir) Akut allerjik reaksiyonlar DaBT-IPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkanHipotonik-hiporesponsif atak Aşıdan sonra 1 hafta içinde ortaya çıkan Sepsis Kızamıkçık bileşenli aşılarlardan sonra 1-3 hafta içinde ortaya çıkan Artrit Kızamık bileşenli aşılardan sonra 1-6 hafta içinde ortaya çıkanTrombositopeni DaBT-IPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkanApne - Bradikardi BCG aşısından sonra 1 – 12 ay içinde ortaya çıkanYaygın BCG enfeksiyonu BCG aşısından sonra 1-12 ay içinde ortaya çıkanBCG Osteiti Zaman sınırı olmaksızın Yukarıda sunulan hastalıklar haricinde sağlık personeli ya da toplum tarafından aşılamayla ilgisi olduğu düşünülen; a) Ciddi olgular* b) Kümelenme, c) Toplumda ciddi kaygı ya da olumsuz propaganda nedeni olan durumlar ASİE kapsamında incelenmelidir. *Ciddi ASİE: Ölüm, sakatlık, konjenital anomali ile sonuçlanan veya hastanede yatış gerektiren ASİE’dir.

ASİE İzleme Sistemi Kapsamında Bildirimi Gerekmeyen İstenmeyen Etkiler: Hafif İstenmeyen etkiler: –döküntü, –hafif ateş, –enjeksiyon yerinde hafif kızarıklık, ağrı, – parotit gibi ASİE’ler Bu durumda aile bilgilendirilir, semptomatik tedavi önerilir –enjeksiyon yerine soğuk uygulama, – hafif ateş ve/veya ağrı varlığında parasetamol türevi ağrı kesici- ateş düşürücü vb Enjeksiyon Reaksiyonu Bu gibi durumların bildirimi yapılmayacaktır.