KONUŞMA BOZUKLUKLARI

KONUŞMA BOZUKLUKLARI -Atlama -Gılama -Pelteklik -Ekleme -Kekemelik -Islıklama -Tutukluk

KONUŞMA BOZUKLUKLARI Konuşmayı bozan sebeplerin başında boğumlanma kusurları gelir. Boğumlanma; kelimeleri oluşturan hecelerin, heceleri oluşturan seslerin tam yerinden ve süresine uygun olarak söylenmesidir. Konuşma organlarımızda bir problem yoksa boğumlanma bozuklukları bilgisizlikten, vurdumduymazlıktan, kendimize ve dile karşı sorumsuzluktan kaynaklanır. Her dil, ülke coğrafyasının her yerinde aynı örneğe uygun olarak konuşulmaz. Konuşma dilinde yer yer farklılıklar vardır. Boğumlanmada örnek aldığımız, standart kabul ettiğimiz ağız İstanbul ağzıdır. Seslerin çıkış noktalarında İstanbul ağzına uyulması gerekir.

KONUŞMA BOZUKLUKLARI Boğumlanma kusurları fizyolojik ve psikolojik bir sorun yoksa genelde iki sebebe bağlıdır. 1-Dudak Tembelliği: Özellikle ünsüz harflerin gerektiği gibi biçimlendirilmemesiyle ortaya çıkar. Dudak tembelliğinde dudakların fazla hareket etmediğini görürsünüz. Dudak tembelliği konuşmanın anlaşılmaz olmasına sebebiyet verir. 2-Dil Tembelliği: Dil tembelliği diye adlandırdığımız problemde dil, üzerine düşen görevi hakkıyla yerine getirmez; az hareket eder ya da hareketsiz kalır. Dil tembelliği ıslıklı ve tıslamalı bir konuşmaya sebep olur. Konuşma peltekleşir.

KONUŞMA BOZUKLUKLARI İyi bir konuşma için her şeyden önce o dille ilgili temel bilgilere sahip olunmalı, dildeki sözcüklere hakim olunmalıdır. Konuşmacının sesi işitilebilir olmalıdır, çünkü dinleyiciler sesi işitemezse iletişim gerçekleşmez. Konuşmacı alçak bir sesle ya da gereğinden yüksek bir sesle konuşmamalıdır. Konuşmacı, akışı içinde duygu ve düşünce değişikliklerine uygun vurgu ve tonlamaları yapmalı; yani tekdüze bir sesten kaçınmalıdır. Konuşmacı, dinleyicinin ilgisini toplamayı hedefleyen canlı bir sesle hitap etmelidir. Konuşmacı birbiriyle uyumlu sözcüklerle cümlelerini kurmalı, dile takılan ifadelerden söz tekrarlarından kaçınmalı; yani akıcı bir üslupla konuşmalıdır. Konuşmacı, sesleri, heceleri, sözcükleri doğru ve etkili bir biçimde telaffuz etmeli, sözünün karşıdakilerce tam olarak anlaşılmasını sağlamalıdır.

DOĞRU BİR TELAFFUZ İÇİN DİL, DUDAK VE ÇENEYLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR Dilin ağız içinde rahat hareket edebilmesi için özellikle “c, ç, d, j, l, n, r, s, ş, t, z” gibi seslerin doğru telaffuzu için çok önemlidir. Dil tembelliğinin önüne geçilmelidir. Bunun için şu çalışmalar yapılabilir: Dilin ağızda sakız çiğnenir gibi çiğnenmesi, diş aralarına dil ucuyla girmeye çalışılması, dilin ağız içinde dairesel hareketlerle dolaştırılması…… Dudak tembelliği, özellikle “b, f, m, o, ö, p, u, ü, v” gibi seslerin doğru bir biçimde çıkarılmasına engel olur. Dudağın sağlıklı çalışması “ı” ve “i” gibi seslerin telaffuzu için de önem taşımaktadır. Dudak kaslarının sağlıklı çalışması için şu çalışmalar yapılabilir: Dudakların büzülüp ileriye çıkarılması ve dairesel hareket yapılması, güçlü bir biçimde nefes verirken “poff” sesiyle basınç oluşturulması..

DOĞRU BİR TELAFFUZ İÇİN DİL, DUDAK VE ÇENEYLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR Konuşma esnasında sıkça kullanılan organlardan biri de çenedir. Çene kaslarının güçlendirilmesi tüm sesleri sağlıklı bir biçimde telaffuz etmemizin önünü açar. Çenenin sesleri rahatça çıkarmaya yardımcı olması için şu çalışmalar yapılabilir:Çenenin hızla açılıp kapatılması, çenenin dairesel hareketlerle döndürülmesi, parmakların ucuyla şakaklardan başlanarak, yanaklardan çeneye doğru masaj yapılması….

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Ciğerlerden gelen havanın, ağız ve burundaki çeşitli nokta ve bölgelerde ses haline gelişi sırasında çeşitli bozukluklar oluşur, bunların başlıcaları: atlama, gılama, pelteklik, ekleme, kekemelik, ıslıklama, tutukluk. Söyleniş kusurları daha çok ünlü harflerle ilgilidir. Söyleniş kusurlarına dikkat edilmezse, kelimelerin anlamları bile değişir. Boğumlanma kusurlarının temelinde de genel olarak özensiz konuşma ve bilgisizlik yatsa bile, bazen doğuştan gelen fiziki bozuklukların da doğru boğumlanmayı engellediği olur. Özellikle boğazdaki ve burundaki et fazlalıkları; dil ve dişlerdeki rahatsızlıklar, çene çıkıkları bu konuda engelleyicidir.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI ATLAMA Günlük konuşmada söylediklerine dikkat etmeyen, aceleci ve özensiz konuşmalarda en sıklıkla rastlanan bozukluk atlamadır. YANLIŞ SÖYLEYİŞ DOĞRU SÖYLEYİŞ Gaste Gazete Bi dakka Bir dakika Hamfendi Hanımefendi Gassaray Galatasaray Nassınız Nasılsınız Meraba Merhaba Ünverste Üniversite Kak’ordan Kalk oradan

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI GILAMA “R” ünsüzünün boğazdan çıkarılmasıyla, “r” nin “ğ” ya da “v” gibi çıkması biçiminde kendini gösteren bir bozukluktur. Bu sorun şu çalışmayla giderilebilir. Derin bir nefes aldıktan sonra dil ucu damağa değdirilip dil titretilmeli, yüksek bir sesle dilin aynı noktadan titretilmesine dikkat edilerek “rap rap rap / rap rap rap “ heceleri tekrar tekrar seslendirilmelidir. Ayrıca “r” nin çokça olduğu tekerlemeler söylemek ve “ra” “re” , “rı” , “ri” …. Biçiminde “r”yi ünlülerle birlikte telaffuz etmek gılamanın önüne geçmek için faydalı olacaktır.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI PELTEKLİK B, R, S, Z gibi seslerden birini ya da birkaçını söyleyememek biçiminde kendini gösteren, daha çok dil ucuyla konuşma biçimi görülen bir bozukluktur. “Birader” yerine “bilader”, “söyledim” yerine “şöyledim” demek gibi…. EKLEME: Konuşurken çeşitli nedenlerle sözcüklere yeni ses ve heceler eklenmesiyle bu kusur meydana gelir. “giderken” yerine “giderkene”, “ ondan sonra “ yerine “ondan sonracığıma” demek gibi

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI KEKEMELİK Bazı heceleri tekrarlamak, bazılarını patlayıcı bir konuşma şeklinde zorlukla söylemek ve söylenemeyen hecelerin başlangıcında duraklamak şeklinde görülen bir konuşma bozukluğudur. Kekemeler genelde p, f, g, d, b, k gibi patlayıcı harfleri veya bu patlayıcı ünsüzlerle başlayan heceleri duraksayarak, zorlanarak çıkarırlar. Damak sesleriyle başlayan kelimeleri de birden söyleyemezler, tekrar eder ve güçlükle oluştururlar.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI ISLIKLAMA Tıslama da denilir. Genelde ‘s’ ünsüzü ile ilgilidir. Dişlerin yapısındaki bozukluk ya da abartılı boğumlanmadan kaynaklanır. Seyrek diş sıralaması ‘s’ ünsüzünün hatalı çıkarılmasına sebep olur. Mutlaka dişlerdeki bu bozukluğun giderilmesi gerekir. Alıştırmalar “s” nin doğru telaffuzu için yardımcı olacaktır. Sa-se-si-so-su-sı-sö-sü Zas-zes-zis-zos-zus-zıs-zös-züs Sas-ses-sis-sos-sus-sıs-sös-süs As-es-is-os-ıs-ös-üs Bas-bes-bis-bos-bus-bıs-bös-büs Asa-ese-isi-oso-usu-ısı-ösö-üsü

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI TUTUKLUK Bir hece üzerinde takılıp, o heceyi birkaç defa yinelemek demektir. Kekemelikle karıştırmamak gerekir. Kullanılan kelimelerin anlamını iyice bilmemekten, kararsızlıktan ya da heyecandan ileri gelir. Tutukluğun ortadan kaldırılabilmesi için “kendine güven” şarttır. Kelimeler arasında uzun duraklar vermek, yok yere “aaa”, “hımmmm”, “ııııı”, “eeeeee” gibi nidalar kullanmak da tutukluk oluşturur.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI UYGULAMA Doğru boğumlama için aşağıdaki uygulamaları yapınız. 1- Aşağıdaki ünlülerle birleştirilen ünsüzleri yüksek sesle okuyunuz. Ba Be Bi Bı Bo Bö Bu Bü Ma Me Mi Mı Mo Mu Mü Ca Ce Ci Cı Co Cö Cu Cü Na Ne Ni NI No Nu Nü Ça Çe Çi Çı Ço Çö Çu Çü Pa Pe Pı Pi Po Pö Pu Pü Da De Di Dı Do Du Dü Ra Re Ri Rı Rö Ru Rü Fa Fe Fi Fı Fo Fö Fu Fü Sa Se Si Sı So Sö Su Sü Ga Ge Gi Gı Go Gö Gu Gü Şa Şe Şi Şı Şo Şö Şu Şü Ha He Hi Hı Ho Hö Hu Hü Ta Te Ti Tı To Tu Tü Ka Ke Ki Kı Ko Kö Ku Kü Va Ve Vi Vı Vo Vu Vü La Le Li Lı Lo Lö Lu Lü Ya Ye Yi Yo Yö Yu Yü Za Ze Zi Zı Zo Zö Zu Zü

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI UYGULAMA Ünlüler İçin Tekerlemeler -Adalardan adalara adanan Adanalı Abroşun abarta abarta, Ahlatlı ağdacının avutucu, avutucu ahmak, aptal Abdurrahman'ın arkadaşı ağır ağır gidiyordu. -Ertenekli Örtenekli, Ergene'nin ecesi, Esentepe'nin eğlencesi, erdenler er Erdemle bize geldiler. -Ilım ılınan, ılıcalı ılıcalı akan ılık Iğdır Irmağı'nın kıyıları ıkır tıkır ığrıp ağaçlarıyla kaplıdır. -İnim inim inleyen ibibiklerin ibiklerini ibrişimli iplikle ipil ipil istifleyen İşkilli İskilipli’nin işliğinde toplandık.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI UYGULAMA Ünlüler İçin Tekerlemeler -Oluklu'dan Kozlu'ya, Kozlu'dan Oğuzeli'nin Otçuk otogarına oba oba, ot toplaya toplaya Posoflu Osman'ın ocağına vardı. -Özüne özgü özverili Özgür'ün özellikli özerk öğretimde ödenekli örnek çalışmalarına Ozan Özakman da ortak oldu. -Ulubatlı utangaç Ulaş'a uğursuz Ulunay'ın uzun uzun uzattığı urganı uğraşa uğraşa aldı. -Üveçli Üvezli, Ürgüplü üzümcünün üzüm üzüm üzülen , süzüm süzüm süzülen Ünyeli üzengili güzelini üvendireyle ürüye sürüye götürdü.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Ünsüzler İçin Tekerlemeler Dudak ünsüzleri olan "f, p, m, v, b"yle ilgili olarak aşağıda verilen tekerlemeleri önce yavaş sonra yüksek sesle söyleyiniz. f: Fasa fisocu Fikret Fatsalı ile fesleğenci Feyyaz'ın Ferhunde'si Felmenk'e fink atmaya gittiler. p: Pötürgeli pimpirik Pusat'ın posbıyık mı pispıyık mı oğlu Pülümürlü Pınar'la Pasin'e gitmiş. m: Marmaris'ten Marmara'ya maviş maviş, menevişli mermerlerle mermerciler, mamacılar ve marmelatçılar mırın kırın, mışıl mışıl gittiler.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Ünsüzler İçin Tekerlemeler Dudak ünsüzleri olan "f, p, m, v, b"yle ilgili olarak aşağıda verilen tekerlemeleri önce yavaş sonra yüksek sesle söyleyiniz. v: Vıdı vıdıcı ve vırvırcı Vanlı Veli'nin vefalı arkadaşı Vahit Vatansever'e veda edip vilâyete volta vura vura giden vayvaycı Vedat, viranköylü Vahap'la karşılaştı. b: Büyük büyük, babacan Babaeskili bonboncu Bilal'le Bigalı bıngıldak Bahir'in bön bön bakışlarına, bomboş büyülü, büyük büyük laflarına kızıyordu. Büyük büyük, babacan Babaeskili bonboncu Bilal'le Bigalı bıngıldak Bahir, bir berbere, bre berber beri gel biber al diyordu.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Diş ünsüzleri olan "s, ş, ç, t, j, l, n, r, z, c, d" ünsüzleri için aşağıdaki tekerlemeleri söyleyiniz. ç: Çapakçurlu Çipil Çatal'ın çar çur ettiği çil çil liraları Çöpçatan Çakmakçı'nın üç kızı iç etmiş. s, t, z: Zerzavatçının sepetini sıska, sert suratlı, zevksiz biri zikzaklar çizen tazı gibi zaman zaman da zır zır zurna çalarak taşıyordu. s, ş, z: Sazsız sözsüz, sarsıntısız bir yaz için işsiz sessiz bir Sivrihisarlı olan Sinan'ı isteyişimizin yazısını size serzenişlerle okuyamam ki.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Diş ünsüzleri olan "s, ş, ç, t, j, l, n, r, z, c, d" ünsüzleri için aşağıdaki tekerlemeleri söyleyiniz. t: Talihli Tahir'in titrek Tevfik'i ters türs söz ederek tir tir titremesi tahin ve tahıl işini Turhallı tombul, tuhaf Turhan'a vermesi doğru mu? n: Namlı Nallıhanlı Nesrin'in nalınlarını nazikâne nergis satan zaman zaman nöbet şekeri alan Nezaket'e vermesine ne dersin? c: Cumaları cumadan çıkar çıkmaz cümbür cemaat cicili bicili, cücüklü cacıklı cingöz, candan ciltçi Cemal'in cumbalı evine koşardık.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Diş ünsüzleri olan "s, ş, ç, t, j, l, n, r, z, c, d" ünsüzleri için aşağıdaki tekerlemeleri söyleyiniz. d: Dedeman'daki dayımın düdük delisi debdebeli, delidolu oğlu Doğan doya doya doydum demeden, dedim dediye dırdıra düşmeden gitti. j: Jale'nin Jurnalci Jilet Japon'u jambon, jeton, jarse, janjanlı ambalaj istedi. I: Langur lungur laflamadan leblebiye laf ebeliği, lüpçülüğü lüplemeden Leyla'dan Lale'yi sorun.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Diş ünsüzleri olan "s, ş, ç, t, j, l, n, r, z, c, d" ünsüzleri için aşağıdaki tekerlemeleri söyleyiniz. k(e): Keşmekeşlik kekeme Kerim, Kadirlili ketenhelvacısına kemik, kekik, kendir, kenevir sattı. k(a): Kafakâğıdını kabadayı Koca Kadir'e kaptıran kapkaççı Kısa Kasım'ın Kahire'deki kankardeşi Kel Kalecikli'nin en küçük kızının kocası kaçmış.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Diş ünsüzleri olan "s, ş, ç, t, j, l, n, r, z, c, d" ünsüzleri için aşağıdaki tekerlemeleri söyleyiniz. k(i-u): Kikirik kuşçubaşının kilitçi ve kilimci kardeşi Kuşbaz Kubat, Kuşadası'na kukumav kuşu götürüp iki kuzu getiren kişiye iki de kilit vermiş. k(i-ü): Kıkır kıkır kıkırdayan künefeci, külüstür küfesili büfeci Kürşat'a küfür etti. k(o-ö): Kokoroz koca, kostak kostak kostaklanmış: Köse Kasım'a "Kök söktürürüm, kötü kötü konuşurum demek de ne oluyor." demiş.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Ünsüzlerin ses farklılıklarını yakalamak için aşağıdaki tekerlemeleri birkaç kez tekrar ediniz. b, d: Baldıran dalları ballandırılmalı mı, ballandırılmamalı mı? Sonra o bala daldırılan baldıran dalları dallandırılmalı mı, dallandırılmamalı mı? t, ç, s: Üstü üç taşlı taç saplı üç tunç tası çaldıran mı çabuk çıldırır, yoksa iç içe yüz ton saç kaplı çanı kaldıran mı çabuk çıldırır? t, k: Al bu takatukaları takatukacıya takatukalatmaya götür. Takatukacı takatukaları takatukalamam derse, takatukandan takatukaları takatulatmadan al gel.

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Ünsüzlerin ses farklılıklarını yakalamak için aşağıdaki tekerlemeleri birkaç kez tekrar ediniz. I, d, n: El âlem bir aladana aldı aladanalandı da biz bir aladana alıp aladalanamadık. k, r: Kırk kırık küp, kırkının da kulpu kırık kara küp. k, r, d: A be kuru dayı, ne kuru sarı darı bu darı abe kuru dayı? b, m, ş: İbiş'le Memiş mahkemeye gitmiş, mahkemeleşmiş mi, mahkemeleşmemiş mi? s, k: Bu yoğurdu sarımsaklasak da mı saklasak, sarımsaklamasak da mı saklasak?

KONUŞMADA BOĞUMLAMA (TELAFFUZ) BOZUKLUKLARI Ünsüzlerin ses farklılıklarını yakalamak için aşağıdaki tekerlemeleri birkaç kez tekrar ediniz. d, l, t, r, k: Şu karşıda bir dal, dalda bir kartal; dal sarkar kartal kalkar; kartal kalkar dal sarkar. Dal kalkar, kartal sarkar, kantar tartar. m, y, ş, I, k: Bu yoğurdu mayalamalı da mı saklamalı, mayalamamalı da mı saklamalı? d, p, k: Değirmene girdi köpek, değirmenci çaldı kötek; hem kepek yedi köpek, hem kötek yedi köpek. b, ş, z: Sizin damda var beş boz başlı beş boz ördek, bizim damda var beş boz başlı beş boz ördek. Sizin damdaki beş boz başlı beş boz ördek, bizim damdaki beş boz başlı beş boz ördeğe söz verir misiniz, demiş.

KAYNAKLAR 1-Okur, S. (2013). Diksiyon Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı. Öteki Adam Yayınları, İstanbul 2-Topçuoğlu, F. ve Özen M. (2012). Diksiyon ve Konuşma Eğitimi. Pegem Akademi, Ankara 3-Kartal, M. (2013). Ses Teknikleri. Ray Yayıncılık, İstanbul 4-Gürzap, C. (2011). Söz Söyleme ve Diksiyon. Remzi Kitabevi, İstanbul 5-Özdemir, E. (2002). Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı. Remzi Kitabevi, İstanbul 6-Akbayır, S.(2011). Dil ve Diksiyon Yazılı ve Sözlü Anlatım Bozuklukları. Akçağ Yayınları, Ankara 7-Şenbay, N. (1991) Alıştırmalı Diksiyon Sanatı. İstanbul 8-Elik, R. (2010). Diksiyon Etkili Konuşma Teknikleri. Akis Kitap, İstanbul 9-Er, S. (2011). Temel Konuşma Teknikleri Diksiyon. Hayat Yayın Grubu, İstanbul 10-Güler, E. ve Hengirmen M. (2005). Ses Bilimi ve Diksiyon. Engin Yayınevi, Ankara