CÜMLE TÜRLERİ GURBET DUYMUŞ

Cümle Türleri Anlamına Göre Cümleler Olumlu Cümle Olumsuz Cümle Soru Cümlesi Emir Cümlesi Ünlem Cümlesi İstek Cümlesi Gereklilik Cümlesi Yüklemin Yerine Göre Cümleler Kurallı (Düz) Cümle Devrik Cümle Eksiltili Cümle Yüklemin Türüne Göre Cümleler Fiil (Eylem) Cümlesi İsim (Ad) Cümlesi Yapısına Göre Cümleler Bağlı Cümle Basit Yapılı Cümle Bileşik Yapılı Cümle Sıralı Cümle

Bileşik Yapılı Cümleler Sıralı Cümlelere Bağlı Cümleler Girişik Bileşik Şart Bileşik İç İçe Bileşik Cümleler Ki’li Bileşik Cümleler Bağımsız Sıralı Cümleler Bağımlı Sıralı Cümleler

Yüklemin Yerine Göre Cümleler Kurallı (Düz) Cümleler: Yüklemi sonunda olan cümleler kurallıdır. Bütün öğrencilerim iyi okulları kazandı. Hepimiz iyi şeylere layığız.

Devrik Cümleler: Yüklemi başta veya ortada olan cümleler devriktir. Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden. Terk etmedi sevdam beni. Çözülüyor yüreğimden bir hüzün iplik iplik.

Eksiltili Cümleler: Sözün kolaylıkla anlaşılabileceği durumlarda genellikle yüklemin bazen de başka öğelerin söylenmediği cümlelerdir. Bu cümlelerde söylenmeyen öğe zihinden tamamlanır. Oğlan dayıya, kız halaya. (çeker) Böyle sabah sabah nereye? (gidiyorsun) - Bunları kime vereceksin? - Mert’ e. ( vereceğim)

Yüklemin Türüne Göre Cümleler Fiil (Eylem) Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir. Öğretmen konuşan öğrencileri dövdü. Ece iyi bir tekme attı. Fatih’te yoksul bir gramofon çalıyor.

Merve programın yıldızıydı. İsim (Ad) Cümlesi) : Yüklemi ek fiile çekimlenmiş isim soylu ya da isim olan cümlelerdir. Merve programın yıldızıydı. Beni en çok üzen sendin. Kurallı İsim Cümlesi Kurallı İsim Cümlesi

UYARI İsim fiillerin kullanıldığı cümlelerde isim cümlesidir. Bizim görevimiz çalışmaktır.

Anlamına Göre Cümleler Olumlu Cümleler: İşin yapıldığını, yapılacağını anlatan cümlelerdir. Hepimiz büyük işler başardık. Türküler beni geçmişin güzelliklerine götürdü. Olumlu Kurallı Fiil Cümlesi Olumlu Kurallı Fiil Cümlesi

Yaramaz insanları sevmezdi. Olumsuz Cümleler: İşin yapılmadığını, yapılmayacağını anlatan cümleler olumuzdur. Cümlede olumsuzluk anlamı “ –yok ve – değil” kelimeleri “-me, -ma, -mez, -maz” olumsuzluk ekleri ile yapılır. Yaramaz insanları sevmezdi. Benim param yok. Olumsuz, Kurallı, Fiil Cümlesi Olumsuz Kurallı İsim Cümlesi

UYARI Gittiğinden beri ne aradı ne sordu.(aramadı, sormadı.) Biçimce olumlu bir cümle anlamca olumsuz olabilir. Gittiğinden beri ne aradı ne sordu.(aramadı, sormadı.) Bu göl olmuş sokaktan geç geçebilirsen. Bu kış günü incecik gömlekle sokağa çıkılır mı?

UYARI Biçimce olumuz bir cümle anlamca olumlu olabilir. Sizinle bu konuyu işlememiş değiliz. Bana kalırsa haksız değil kardeşimiz. Burada yok yok. Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Kurallı Fiil Cümlesi Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Devrik İsim Cümlesi Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Kurallı İsim Cümlesi

3.Soru Cümlesi

A) Gerçek Soru Cümlesi Yanıt almak, bilgi edinmek amacı ile kurulan soru cümleleridir. Bu konuyu anladın mı? Bana bu olayı anlatır mısın? Sınavı kazanınca ona ne alacaksın?

B) Sözde Soru Cümleleri Yanıt gerektirmeyen, herhangi bir konu ile ilgili bilgi almaktan çok onaylama,reddetme, beğenme, beklenmezlik, rica, onaylama,yatsıma (inkar etme)... anlam bilgileri içeren cümlelerdir. Bütün bunları ben mi söylemişim? (yatsıma) Gömleğimi ütüler misin? (rica) Ben, size büyük sözü dinleyin demedim mi?(Başa kakma) İnsan sevdiğini özlemez mi? (Onaylama) Ona sevdiğimi söylesem mi söylemesem mi? (kararsızlık)

4. Ünlem Cümlesi Sevinme, kızma, şaşma gibi duyguları ve değişik psikolojik duyguları yansıtan cümlelerdir. Eyvah, yine o hoca geliyor! Yaşasın, istediğim okulu kazandım!

5. Emir Cümlesi İşin yapılmasının ya da yapılmamasının başkası tarafından istendiği durumlarda kullanılır. Hemen buraya gel. Çok konuşma.

UYARI Gelecek zaman eki “–ecek, -acak “ almış eklerle de emir anlamı taşıyabilir. Evi bir hafta içinde boşaltacaksın. Bu kitabı sende okuyacaksın.

UYARI Emir kipi çekimlenmiş cümlelerin bazıları emir anlamının dışına çıkarak rica, anımsatma, dilek yalvarma anlamı taşıyabilir. Allah’ım sevdiklerimi kazadan beladan koru. Söylediklerimi yapmayı unutma. Hepinize kolay gelsin. YALVARMA ANIMSATMA DİLEK

6. İstek Cümlesi İşin yapılması istendiğini anlatmak için fiil tabanına “-e, -a” getirilerek yapılır. Bu akşam kitap okuyalım. Gelmese de telefon etse.

7. Gereklilik Cümlesi İşin yapılması gerektiğini anlatan cümlelerdir. Kitabı Salı günü teslim etmeliyiz. Kitaplarını okumalısın.

Yapısına Göre Cümleler Basit Yapılı Cümleler: Bir tek yargı içeren içinde yan cümle, ilk cümle, fiilimsi bulunmayan cümlelerdir. Seni kara saplı bir bıçak gibi sineme saklarım.

2. Bileşik Yapılı Cümleler Bir temel cümle ile onu açıklayan yan cümle veya cümleciklerden oluşan cümleler bileşik cümlelerdir. Bunlarda fiilimsi bulunur.Yan cümlenin yüklemi dilek şart ile çekimlenir. Temel Cümle: Asıl yargıyı bildiren cümlelerdir.Sonda bulunur.

Cümlenin yüklemi fiilimsi olduğu için girişik bileşik cümledir. Yan Cümle: Asıl cümleyi açıklayan cümleciktir. Karnı acıkınca eve gitti. Ben bir köy çocuğuyum diyordu yabancı. BAĞ FİİL Y. C. T.C. Cümlenin yüklemi fiilimsi olduğu için girişik bileşik cümledir. İ.Ç. T.C. İç İçe Bileşik

3. Bileşik Cümle Çeşitleri Girişik Bileşik Cümle: İçinde fiilimsi bulunan cümleler girişik bileşik cümledir. Çok okumak insanı başarılı kılar. İSİM FİİL Y.C. T.C. Yan cümlenin yüklemi fiilimsi olduğundan girişik bileşik cümledir. Yan cümleyi, temel cümlenin öznesi yapar.

Yan cümle temel cümlenin zarf tümleci Evi temizleyip dışarı çıktı. Ders çalışmayı bilmiyor. Bağ Fiil Yan cümlenin yüklemi fiilimsi olduğundan girişik bileşik cümledir. Y.C. T.C. Yan cümle temel cümlenin zarf tümleci İsim Fiil Y.C. T.C. NESNE

2. Şart Bileşik Cümle Yan cümlenin yüklemi dilek-şartla çekimlenmişse şart cümlesidir. Çok parası varsa yoksullara yardım etsin. Gençliğin ruhunu, işlenmemiş bir tarla gibi bırakırsanız orada dikenler, çalılıklar biter. -se ,-sa’dan yan cümle Y.C. T.C. Y.C. Y.C. T.C. -se ,-sa’dan yan cümle

3. İç İçe Bileşik Cümle (Kaynaşık C.) Başkasına veya kendimize ait bir cümlenin asıl cümle içinde yer alması ile oluşan cümleler iç içe bileşik cümlelerdir. Gelirken meyve almayı unutma demiştim. Ben bir Hürrem’im diyordu Ecenur. Y.C. T.C. Y.C. T.C.

4.-Ki’li Bileşik Cümlesi Temel cümlenin, yan cümleye –ki bağlacı ile bağlandığı cümlelerdir. Türkçenin cümle yapısına aykırıdır. Türkçede temel cümle sonda bulunurken -ki’li bileşik cümlede temel cümle başta, yan cümle sondadır. Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. Baktım ki beni seviyor. T.C. Y.C. T.C. Y.C.

5.Sıralı Cümlesi En az iki bağımsız cümlenin birbirine virgül veya noktalı virgülle bağlandığı cümlelerdir.

A) Bağımlı Sıralı Cümle Öğe ortaklığı olan sıralı cümlelerdir. Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. Yemeği yedi, sofrayı topladı, bulaşıkları yıkadı. Mart ÖZNE YÜKLEM YÜKLEM Bağımlı Sıralı o o o YÜKLEM YÜKLEM YÜKLEM Öznesi ortak bağımlı sıralı

B) Bağımsız Sıralı Cümle Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümlelerdir. Minik dere şırıl şırıl akıyor, güneş tüm sıcaklığı ile gülümsüyordu. Öğe ortaklığı yok. Bağımsız Sıralı Cümle.

6) Bağımlı Cümle bağlandığı cümlelerdir. En az iki bağımsız cümlenin bağlaçlara bağlandığı cümlelerdir. Sabahları severim çünkü sabahlar aydınlıkların başlangıcıdır. Seni seviyorum ama beni dinlemiyorsun.

GURBET DUYMUŞ