POZİTİF PSİKOLOJİ 9. VE 10 BASAMAKLAR Sebatkarlık ve Uzlaşmacılık 1

Sebatkarlık 2

Sebatkârlık konusuna girmeden önce bilmemiz gereken, sebatkâr aşamasına gelene kadar nerelerden geçmek gerektiğidir. Her bireyin yolu bir diğerinden farklıdır. İzlenen yol kimi zaman aynı görülebilir ama aslında aynı olan hedefe gitme arzusu ve kendi arzusunun dışında hedefe yönlendirilme durumudur. 3

Yolların farklılığı bakış açılarına ve tecrübe farkına göre değişkenlik gösterir. Bu yönlendirilmeleri yapanların da kendi konularında azimli, sebatkâr olması çok önemlidir. Yoksa yönlendirmeyi yapan kişinin hatası yönlendirilen kişiye eklenecek, onun şevkini kıracak ve başarısızlığına sebep olacaktır. Bu noktada her birey öncelikle verilen öğütleri, bilgileri dinlerken iyi bir süzgeçten geçirmelidir. 4

Ancak bu süzgecin delikleri çok büyük ya da çok minik olursa doğru sonuç vermez. Dolayısıyla tecrübeleri; dinleyerek, anlayarak, kavrayarak, azimle, İstekle, şevkle, doğru yoldan, sağlıklı bir hedeften emin olmak, tüm bunlarla doğru ısrarcılığı birleştirmek, plan ve sabırla o yolda ilerlemek asıl başarının anahtarıdır. Bu anahtarı bulan kişinin açtığı kapının ardında, gideceği yolun üzerinde birçok engel olacaktır. O engellerin içinde sıkışıp kalmadan ilerlemesi ise sebatkârlık gerektirir. 5

Gençlerin çalışma potansiyelini tam olarak kullanabilmeleri için istekli, planlı, sabırlı, çalışkan ve ısrarla, kesin kararlı olarak ilerleyebilme özelliklerine sahip olmaları gerekir. Genç bir birey, bir yetişkine göre daha az tecrübeli olduğundan elbette hatalar yapacak ve bazı eleştirilere hedef olacaktır. Ancak önemli olan bu eleştirileri olumlu tarafa çevirebilmektir. 6

Eleştirel düşünce de bu noktada çok önemlidir. Eleştirel düşünme; önyargıların, varsayımların, sunulan her türlü bilginin sınandığı ve değerlendirildiği, farklı yönlerinin ve sonuçlarının tartışıldığı ve sonunda karara varmayı hedefleyen bir düşünce sistemidir. Karara varabilmek için ise; stratejik düşünme yeteneğine sahip olabilmek gerekir. At gözlüğü takar gibi sadece bir noktaya bakış engelleyicidir. Geniş bir yelpazeden bakabilmek, bireyi hedefe götürecek olan çözüm yollarını da gösterecektir. Geniş düşünebilen bireyler stratejik düşünme yeteneğine sahip bireylerdir. Stratejik düşünme süreci için de tutarlı olabilmek gereklidir 7

Bu tutarlılık inatçılık ile karıştırılmamalıdır. Sadece kendisinin düşündüğünü doğru kabul edip, inatla kendi düşüncesini dayatmaya çalışan ve başkalarının düşüncelerine, fikirlerine kendini tamamen kapatan bir birey, kesinlikle yalnız kalmaya ve yerinde saymaya mahkûmdur. Tecrübesizlikler kişileri sosyal ve kişisel alanda mahkûmiyetlere götürür. Katı bir bağlılık ve esnek olmayan bir beyin ile ilerleme sağlanamaz 8

Sadece benim dediğim doğru, diyerek yalnızca olumlu eleştirileri kabul etmek kesinlikle engelleyicidir. Hem olumlu hem olumsuz eleştirilere bakabilmek, önyargısız bir şekilde dinleyebilmek, farklı bakış açılarını dinleme yeteneğine sahip olabilmek ve bu bağlamda kendi bilgi birikimiyle harmanlamak kişinin duygusal zeka açısından da daha iyi bir seviyede olmasını sağlayacak ve iletişimsel olarak ilerlemesine yardımcı olacaktır. 9

ELEŞTİREL DÜŞÜNCEDE ADIMLAR BELİRLEYİCİLİK SORGULAMAK BİLGİYİ DEĞERLENDİRMEK PAYLAŞIM TAKTİKLE BİRLİKTE ÇIKARIMLAR YAPABİLMEK KISTASLAR VE KARARLAR 10

Eleştirisel düşüncenin ilk adımı, ‘’belirleyicilik’’tir. Bir problemle karşılaşıldığında o problemi oluşturan farklı unsurları belirleyebilmek, bunlara farklı ağırlıklar verebilmek, bu unsurlardan çözüme etkisi olabilecek ve olamayacak olanları ayırt edebilmek, sonuca etkisi belirlenemeyenler için ise; belirsizliği kabul etmektir. 11

Diğer adım ‘’sorgulamak’’tır. Problemin çözümü için yeterli bilgiye sahip olunup olunmadığını anlamak, bu eksikliğin nasıl giderilebileceğine ilişkin çıkarımlar yapabilmek ve bilgi eksikliğini gidermek için yapılan sorgulamadır. 12

Bir sonraki adım ise ‘’bilgiyi değerlendirmek’’ ve ‘’paylaşım’’dır. Bilgiyi anlamak için teorik modeller hakkında bilgi sahibi olmak ve sunulan bilginin varsayılan modelle uyumlu ve uyumsuz kısımlarını değerlendirerek, bilginin ve teorik modeli oluşturan kavramların açık tanımlarının başka bireyler tarafından da paylaşıldığından emin olmak gerekir. Teori ile pratiği birleştirebilme yeteneğinin adımları bu noktalarda kendini gösterir. 13

Sonraki adım ‘’taktikle birlikte çıkarımlar yapabilmek’’tir. Taktik; akıllı kafaların işidir, akıllı kafalar sonuca çabuk ve hatasız ulaşır. Bu nedenle bilgiden çıkarımlar yapabilme yeteneği gerekli ve önemli bir beceridir. Mantığın kuvvetli olmasını gerektirir ve doğru bağlantılar kurup bu bağlantıları birleştirirken doğru birleştirme yapılmasını sağlar. Yoksa elektrik kontağındaki gibi trafoyu patlatabilecek kadar olumsuz etkiye sebep olunabilir. 14

Son adım ise ‘’kıstaslar ve kararlar’’dır. Bilginin değerlendirilmesinde farklı alternatifleri karşılaştırma ve değerlendirme sürecinde akılcı kıstaslar kullanmaktır 15

Değerlendirme kriterleri konusunda fikir birliği yaratılmadan ortak bir karar alınamaz. Ayrıca kararın ne kadar doğru bir karar olduğu, son olarak tüm çıkarımlarla birlikte değerlendirilmelidir. Bütünü değerlendirdiğimizde ilk adımdan son adıma kadar bir sistem içinde gidildiğini, sonunda yapıcı nitelikte bir çıkarım yapılabildiğini görebiliyoruz. 16

Sonuç olarak; varsayımlardan, gerekçelerden ve çıkarımlardan elde edilenlerin karar için yeterli olup olmadığını değerlendirebilmek eleştirel düşüncenin önemli adımlarından biridir. Eleştirel düşünce önemlidir derken, eleştirel düşünce yapısına sahip kişilerin özelliklerini de böylece görmüş oluyoruz. 17

Eleştirel düşünceye sahip bireyler; planlı düşünme ve çalışma düzenine sahiptirler, aynı zamanda esnek olup yeni fikir ve düşüncelere açıktırlar, çalışkan ve kendine güveni olan kişilerdir ve en önemli özellikleri ise sebatkârlıktır. Bir işe başlayıp onu sonuna kadar götürecek kararlılığa sahip olmak, eleştirel düşünce döngüsünün tanımlanması için gerekli. Bu nitelikteki insanlar değişime açıktır, herhangi bir görüşe, yaklaşıma veya modele koşulsuz olarak bağlanmayı reddederler. 18

SEBATKÂRLIĞIN İÇİNDE OLMAMASI GEREKEN ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİKTİR Bir grup bilim adamı bir masanın üzerine bir kavanoz kapağı ve kapağın üzerine de tırtılların en beğendiği yiyeceklerden koydu. Masanın üzerine sürekli kavanozun etrafında dönen yapay bir tırtıl konuldu. Gerçek tırtıllar masanın üzerine bırakılınca her zaman yaptıkları şeyi yaptılar; her biri kendi önündekini takip etmeye başladı. En öndeki tırtıl da önce masanın üzerindeki kapağa yöneldi. Kavanoz kapağına yaklaşınca da kapağın etrafında dönen yapay tırtılın peşine takıldı. Yani tırtıllar geleneksel yiyecek arama stratejilerini uyguladılar. Elektronik yapay tırtıl günlerce kavanozun çevresinde döndü, bizim tırtıllarda tabi ki peşinden gittiler. Tırtıllar azimliydiler, kararlıydılar. Birbirlerine ‘ha gayret” diyorlardı ancak bir sonuç elde edemiyorlardı. Birkaç gün sonra bilim adamları açlıktan ölmek üzere olan tırtıllara yiyecek vererek deneyi durdular. Tırtıllar için her şey basitti başlarını kaldırsalar, yiyeceği görecektiler ancak onlar önlerine baktılar ve geleneksel stratejilerini uygulayarak öndekini takip ettiler. 19

Sebatkâr kişiler; eleştirel düşünce yeteneğine sahip, sabit değil ensek olan, gerektiğinde başka kişileri de peşinden olumlu nitelikte sürükleyebilen kişilerdir. Bilgiyi ve karşısındakini anlayıp doğru değerlendirme ve empati yeteneğine, koşullardan etkilenmeden bilgiyi süzme ve değerlendirme yeteneğine, sebat göstererek azimle hedefe ilerleme gibi pozitif psikoloji içinde yer alan düşüncelere sahiptir. 20

Beynin tüm bölümlerini ve bağlantılarını sağlıklı olarak kullanabilmek ancak özellikle beynin ön bölgenin (prefrontal korteks) özelliklerini yerinde kullanabilmekle olur. 21

Sebatkarlık m-yapan-zurafa.htmlhttp://jujtv.blogspot.com/2011/05/dogu m-yapan-zurafa.html 22

UZLAŞMACILIK 23

Sosyal uyumun temel çerçevesini, bireyin sosyal ilişkilerdeki niteliği ve kişilerarası ilişkilerde yaşanan problemlerle başa çıkabilmesi oluşturur (Shure, 1997). 24

«Amaçlar, değerler güdüler, fikirler ve kaynaklar konusunda kişilerarasında ortaya çıkan farklılıklar (Cross, Names ve Beck)» «Bireyin karşısındakileri amacına ulaşmasına engelleyici olarak algılaması sonucunda ortaya çıkan süreç (Thomas)» «Birbirinden bağımsız en az iki taraf arasında amaçlarına ulaşmada karşı tarafın müdahalesinin olduğunun, birbirine zıt amaçlarının olduğunun ve bu amaçlara ulaşmada kullanılacak kaynakların kıt olduğunun algılanması durumunda ortaya çıkan bir mücadele (Hocker ve Wilmot)» «İki veya daha fazla kişi veya grup arasındaki çeşitli kaynaklarda doğan anlaşmazlık (Sirivun,2001)» 25 Çatışma

Çatışmanın etkilerinin yapıcı veya yıkıcı olup olmaması çatışma yaşayan kişilerin çatışmayı yönetebilme becerilerine bağlıdır Dyson, 2002). 26

«Tarafların çatışmalarını başarılı bir şekilde çözmek için bir araya gelerek yaptıkları çalışma süreci» (Mauer, 1991) «Tarafların ihtiyaçlarının temel alındığı pazarlık süreci (Duryea, 1992)» «Bireyin çevresiyle kurduğu ilişkilerine uyum sağlayabilmesi için problem çözme becerisine sahip olması gerekmektedir; a.Belirli problemler için etkili çözümlere ulaşılmasına katkı sağlaması b.B. Pek çok alternatif çözümler içerisinden en etkin çözüm seçeneğinin seçilmesi 27 Çatışma Çözme

Bencillik Dinlemeye karşı direnç Korku ve kaybeden olmama çabası 28 İletişim Engelleri

İşbirliği Başkasını Tanıma Hakimiyet Kurma Önleme Uzlaşma 29 Çatışma Yönetimi Stratejileri

Duygusal zekası yüksek bireylerin çatışma çözümünde her iki tarafı tatmin eden işbirliği yöntemine yönelirler (Golemen, 1998) Duygusal zeka ile işbirliği ve uzlaşma boyutları arasında pozitif ilişki tespit edilmiştir (Shih ve Susanto,2007) 30