Kamu Yönetiminin İşleyiş Sorunları

Yoğun norm düzeni içerisinde sürdürülen bürokratik işlemler aslında hizmetin kişisellikten uzak, eşitlik ilkesine bağlı, tarafsız ve yasalara uygun sunulmasını esas almaktadır. Kamu hizmetlerinin açıkça belirlenmiş olan yasal çerçevesi; görevlerin niteliğinin ortaya konulmasını, hizmet sunum yöntemlerinin standartlaştırılmasını ve hizmetin sürekliliği ilkesinin işletilmesini, kararların gerekçelendirilerek yetkinin kötüye kullanılması ve suiistimalin önlenmesini sağlamaya dönüktür.

Ancak bu kapsamda amaç ile uygulamanın çoğu kez birbiriyle örtüşmediği gözlenmektedir. Bu açıdan uygulamalar, kamu hizmetlerinin etkin, verimli ve güvenilir bir şekilde sunulmasını sağlamayı amaçlamakta, ancak ortaya çıkan tablo bunun tam tersini işaret etmektedir. Böylece hizmet talep edenlerin gözünde kamu yönetimi, hantal, yasalara bağlı olmayan ve buna dayalı olarak da keyfiliğin, rüşvetin, yolsuzluğun etkin ve yaygın olduğu bir yapı görünümüne sahip olmaktadır.

Öte yandan kamu yönetimi, iş görmede kayırmacılığın (patronaj) egemen olduğu, aracıların etkin ve güçlü olduğu, normal iş-işlemler için bile mutlaka bir aracının devreye girmesi gerektiğine inanılan bir yapı görünümü taşımaktadır. Nesnelliğin sağlanmasına dönük oluşturulan bürokratik yapı nihayet, kırtasiyecilik ve alabildiğine işi yavaşlatan süreçlerle donanmıştır. Böylece sistem hizmet talep edenlerin gözünde kaynak ve emek savurganlığının ve iş görmenin değil eziyet çekmenin bir aracı haline gelmiştir.

Sistemi tıkanıklıktan kurtarmak ve bürokratik işlem sayısını azaltmak, hizmet talep edenlerin kısa vadede arzu ettikleri nitelikte hizmete erişmelerini sağlamak için uygulamaya konulan e-Devlet mekanizmasının da bir türlü arzu edilen düzeyde işlevsel kılınamaması, kamu yönetiminin işleyişine ilişkin bir başka sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Bununla birlikte Türk kamu yönetiminin mevzuat sistematiğinin basit, anlaşılabilir ve uygulanabilir olmadığı da gerek iş sahipleri ve gerekse uygulamacılar tarafından sıklıkla dile getirilen bir başka şikayet konusudur. Öte yandan bürokratik işleyişteki iş adımlarının, imza ve onay miktarının fazlalığı, takdir hakkının kimi durumlarda oldukça geniş olması ve kişiselleşme de kamu yönetiminin önemli sorunlarındandır.

Kamu yönetiminin işleyişine ilişkin bir başka sorun da görevlerin yerine getirilmesinde uyulacak standartların oluşmamış olması, yöneticilere göre stratejik planların, örgütsel amaç ve uygulamaların değişmesidir. Karmaşık iş süreçleri nedeniyle hizmet talep edenlerin kamu yönetiminin davranış biçimini kestiremiyor olması, hesap verebilirliğin ve şeffaflığın bu anlamda sağlanamaması da yine ciddi sorunlar olarak görünmektedir.

Kamu yönetiminin önemli bir başka sorunu da örgütlenmede olduğu gibi işleyişte de özellikle araçların veya tali amaçların esas haline getirilmiş olmasıdır. Hizmet sunanlarda kamu yararının amaç olduğu düşüncesinin gelişmemiş olması, hizmet talep edenlerde zaman içerisinde devlete duyulan güvenin erozyona uğramasına neden olmuştur.

Bazı alanlarda mevzuatın çok ayrıntılı olarak düzenlenmiş olması, kamu görevlilerinin basit konularda bile inisiyatif kullanmasının önüne geçmektedir. Bir yönüyle bu durum kamu görevlilerinin iş yapmamak veya işi savsaklamak adına kurallara gönderme yapmasına neden olmaktadır.

Kamu yönetiminin güçlü ve yeterli idari kapasiteye sahip olmaması (yönetsel zaafiyetler ve gelenek eksikliği) hizmetlerin başarımında ve sürdürülmesinde çeşitli güçlüklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kamu yönetiminin işleyişini sağlayan norm düzeninin bazı alanlarda eksik düzeyde ele alınmış olması (örneğin kanun yerine yönetmelik düzenlemesi ile sorunların aşılmaya çalışılması gibi) uygulamada yaşamsal sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Kaynak tahsisatının stratejik yapılamaması ve bu anlamda politik ilişkilerin egemen kılınması, sunulan hizmetlerin kalite ve tatmin düzeyini düşürmektedir. Yüksek düzeyde yönetsel güvenceye veya iş güvencesine sahip kamu görevlileri, kamu yönetiminin işleyişinde önemli aksamalara neden olmaktadır.

Kamuda performans ölçüm sistemlerine geçişin ağır aksak ve kuruma göre farklılık gösteren bir nitelikte yapılması, personelin hizmet sunumunda gereken özeni göstermemesi sorununu ortaya çıkarmaktadır. Kamu sektöründe halen hizmetkar değil tahakkümcü devlet kurumsal mantığının egemen olması, işleyişte önemli sorunlar ve nihayet memnuniyetsizliklerin gelişmesine sonuç vermektedir.

Hiyerarşik denetim ve raporlama, ast-üst ilişkilerinin zaman içerisinde dejenere olmasına ve dolayısıyla hizmet sunumunda ciddiyetsizliğe neden olmaktadır. Yetki devri ve bu yolla personeli güçlendirmenin sağlanamamış olması, hizmet talep edenlerde giderek daha fazla memnuniyet ve kamu hizmetlerine karşı kayıtsızlık, bıkkınlık yaratmaktadır.