Bilimsel Araştırma Yöntemleri Nitel Araştırmalar İsmail GÜLEÇ

Nitel araştırmaya yön veren disiplinler Antropoloji Felsefe Hümanistik psikoloji Sosyoloji Sosyal psikoloji Çevre psikolojisi Dilbilim

Özellikleri Doğal ortamda duyarlılık/ Doğrudan veri toplama/algıların ortaya konması Zengin betimlemeler/kişisel yorumlar Süreç (nasıl ve neden) Bütüncül yaklaşım Tümevarımcı Katılımcının bakış açısı/rolü Araştırma deseninde esneklik

Doğal ortam Müdahele edilmez. Önceden hazırlanmaz. Yönledirilmez. Sınıf, okul, mahalle veya herhangi bir yer olabilir. Çünkü; Sonuçlar en sağlıklı bu şartlarda alınır. Davranışlar duruma göre değerlendirilir. Araştırmacı ortamı paylaşmalıdır.

Doğrudan veri toplama Araştırmacı gözlemcidir. Bilgiyi doğrudan kaynaktan alır.

Zengin betimleme-Detaylandırma Görüşme notları Saha notları Fotoğraf Görüntülü veya sesli kayıt Günlükler Yorumlar-değerlendirmeler Kısa notlar

Sürece yönelik Davranışlar, Neden ortaya çıkarlar? Nasıl ortaya çıkarlar?

Tümevarımcı veri analizi Hipotezler kesin ve açık olarak belirtilmez. Önce sorular toplanmadan önce çalışılmalıdır. Detaylardan kuramlara gidilir.

Katılımcının bakış açısı Araştırmacı sürecin bir parçasıdır. Daha önce yapılan (davranış ile ilgili) tanımları kullanmaz, kendileri gözlemler. Katılımcılar kendi bakış açılarına göre anlamaya çalışılır. Dolayısıyla gerçek birden fazla olabilir. Araştırmacı kendi düşüncelerini değil, katılımcıları dikkate almalıdır.

Araştırma desenindeki esneklik Araştırmada belli bir plan veya desen olur. Araştırmacı ziyaret edeceği olay/durum hakkında bilgi sahibidir. Önyargılardan kurtulmalıdır. Bilgileri öğrendikçe deseni belirler.

Nicel Nitel Gerçeklik oluşturulur Gerçeklik nesnel Asıl olan yöntem Değişkenler kesin sınırlarıyla saptanır Araştırmacı olay ve olgulara bakar Nitel Gerçeklik oluşturulur Asıl olan çalışılan durum Değişkenler içiçe ve karmaşık Olay ve olgular yakından izlenir, katılımcı tavır geliştirilir

Nicel Nitel Genelleme Tahmin Nedensellik ilişkisini açıklama Yansız ve nesnel Nitel Derinlemesine betimleme Yorumlama Aktörlerin bakış açısını anlama Öznel ve empatik

Nicel Nitel Kuram ve denence ile başlar Deney, yönlendirm ve kontrol Standarize edilmiş veri toplama araçları Parçaların analizi Uzlaşma ve norm arayışı Sayısal göstergeler Nitel Kuram ve denence ile son bulur Kendi bütünlüğü içinde doğal Araştırmacının kendisi veri toplama aracı Örüntülerin ortaya çıkması Çokluluk ve farklılık arayışı Verinin bütün zenginlik ve derinliği içinde betimlenmesi

Aşamalar Çalışılacak olan olayın saptanması (kabaca) Kuramsal çerçeveni oluşturulması Araştırma sorusu ve alt soruların yazılması (açık uçlu, kapalı uçlu) Katılımcıların belirlenmesi/örneklem Araştırmacının rolünün belirlenmesi Veri toplama araçlarının belirlenmesi

Aşamalar Verilerin toplanması Gözlem Görüşme Döküman analizi Verilerin analizi: Kodlama, sentez ve bulgu Sonuçların sınırlanması ve genellenmesi Araştırmanın kuram ve uygulama için doğurduğu sonuçlar

İçerik analizi İnsan davranış ve doğasını belirleme üzerinde doğrudan olmayan yollarla çalışan bir teknik. Metinler üzerinde olur. Önce belirli kurallarla kodlama yapılır. Kodlanan kelimeler metin içinde kullanma sıklığı, anlamı ve anlam dairesi belirlenir. Bunlardan çıkarımlarda bulunulur. Görseller üzerinde de uygulanır.

Veri analizi Betimleme: Veriler daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir. Alıntılara sık sık yer verilir. Analiz: Dört aşamadan oluşur. Çerçeve oluşturma Verilerin işlenmesi Bulguların tanınlanması Bulguların yorumlanması Yorumlama

İçerik analizi Temel amaç toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmak. Aşamalar Tümevarımcı analiz Kodlama Kavram Kategori

İçerik analizi Dört aşamada analiz edilir: Verilerin kodlanması Temaların bulunması Kodların ve temaların organize edilmesi Bulguların tanımlanması ve yorumlanması

Bilgisayar programları Kelime işlemciler Kodlama yazılımları Kodlama ve kuram geliştirme yazılımları

Nitel ve nicelin birlikte kullanılması Zenginleştirilmiş desen Nitel ve nicel veriler eş zamanlı toplanır. Açıklayıcı desenler Önce nicel veriler toplanır ve analiz edilir. Verileri tamamlamak ve rafine etmek için nitel veriler toplanır. Keşfe yönelik desen Önce nitel veriler toplanır. Bulgular nicel veri toplanmasına yardımcı olur. Gömülü desen Biri odak, diğeri de destekleyici olarak alınır.

Veri toplama araçları Üç tür veri toplanır: Gözlem Görüşme Döküman analizi Üç tür veri toplanır: Çevresel veri: Araştırmanın yer aldığı ortamla ilgilidir. Sonraki iki veri toplamanın temelidir. Süreçle ilgili veri: Süreç boyunca neler olup bittiğini ve etkilerini gözlemler. Algılar: Süreç hakkındaki düşünceler

Durum (örnek olay) çalışması Case study Zamana ve mekana bağlı bir inceleme Durum çalışması; Bir olayı meydana getiren ayrıntıları görmek Bir olaya ilişkin olası açıklamaları geliştirmek Bir olayı değerlendirmek amacıyla kullanılır. Nasıl ve niçin sorularını temel alır.

Durum çalışması türleri Tarihsel örgütleme: Bir kuruluşun zamana bağlı süreçleri üzerine odaklanır. Gözlemsel: Bir olayı mekanında gözlemek. Hayat hikayesi: Birisi anlatır, diğeri yazar. Durum analizi: Özel bir olayın farklı bakış açılarına göre incelenmesi. Çoklu durum: Birbirinden bağımsız olgular incelenir. Çoklu alan: Bir çok alan veya katılımcı olur.

Durum çalışmasının aşamaları Problemin ifadesi: Temel sorunun tespiti Alt soruların geliştirilmesi Analiz biriminin saptanması Çalışılacak durumun belirlenmesi Katılımcıların seçilmesi Verilen toplanması Verilen analizi ve yorumlanması Raporlaştırma

Olumlu ve olumsuz yönleri Olumlu yönleri Yaşamın bir kesiti hakkında derinlemesine bilgi sunar. Okuyucunun kendi bulunduğu durumla sunulan durum arasında mukayese yapma imkanı sağlar. Alışık olunmayan ve bilinmeyen durumların derinlemesine öğrenilmesini sağlar. Önceden sorulan sorulara ve veri toplama yöntemlerine bağlı kalmak zorunda değildir. Değişebilir.

Olumlu ve olumsuz yönleri Sonuçların genellenebilirliği düşüktür. Kurum ve kişilerin kimliklerini gizlemek zordur. Üst düzey dil becerisi gerektirir. Detaylara dikkat edecek kadar farklı bakan bir göz ister.

Eylem araştırması Eylemlerin niteliğini geliştirme çalışması Tanımak ve anlamaktan daha çok geliştirilmesi gereken durumla doğrudan ilgili kişilerin araştırmacı olarak çalışmasını gerektiren bir tür. Sınıf ortamında başarılı olamayan bir öğretmenin başarısını artırmak için yeni bir yöntem denemesi ve bunu gözlemlemesi gibi. Geliştirilmek istenen süreçle doğrudan ilgili kişiler için uygundur.

Eylem araştırmasının özellikleri Süreçin içinde bulunan kişi tarafından yapılır. Hergün yapılan işlerle ilgili bir sorunun farkedilmesiye başlar. Çözümler evrensel değerlerle uyumlu olmalıdır. Mevcut uygulamadan daha pahalı ve daha zor olanlardan kaçınılmalıdır. Yerel sorunları çözmeye yardımcı olur.

Eylem araştırmasının amaçları Sorunun bulunması Sorunun tanımlanması Çözümlerin geliştirilmesi Çözümün uygulanması Amaca ulaşılıp ulaşılmadığının belirlenmesi Sonuçların paylaşılması

İyi bir eylem araştırmacısı Nesnel, güvenilir ve geçerli olur, Farklı bakış açılarından yararlanır. Araştırma sonucunun sorunu çözdüğünü sınamak Etik kanıtlar Uygulanabilirlik

Anlatı (narrative) araştırmalar İnsanları bir konu veya duruma ilişkin deneyimlerini yaşamış oldukları hikayeler ile inceler. Ardışık olmalı, anlatı biçiminde olmalı. Daha çok sosyoloji, antropoloji, halkbilim gibi alanlarda kullanılır.

Anlatı araştırması aşamaları Amaç ve bu amaca uygun olayın belirlenmesi Olaya ilişkin deneyimi olan şahısların belirlenmesi Araştırma sorularının belirlenmesi Gerekli izinlerin alınması Veri toplama yönteminin belirlenmesi Verilen doğrulanması Raporlaştırma

Anlatı araştırmasında veri toplama Alan notları Günlük kayıtları Görüşme Hikaye anlatma Yeniden hikayeleştirme Sözel tarih Mektup yazma Biyografiler Diğer veri kaynakları (gazeteler, hatıralar vs)