İMAL USULLERİ KAYNAK TEKNOLOJİSİ BÖLÜM 1 GİRİŞ

BİRLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Birleştirme, diğer yöntemlerle imal edilen iki veya daha fazla parçanın birleştirilerek tek parça haline getirilmesi için uygulanan işlemlere denir. Birleştirme, diğer imal usulleri yöntemlerinden tamamen farklıdır. Ayrıca, birleştirme işlemleri birleştirme ve montaj olarak ayrı tanımlanmaktadırlar. Birleştirme – kaynak, sert lehimleme, yumuşak lehimleme ve yapıştırma Bu yöntemlerde, parçalar arasında kolaylıkla ayrılmayan kalıcı bir birleşim oluşur. Montaj – (genellikle) mekanik yöntemlerle parçaları birleştirme ( Çözülebilir mekanik birleştirme ) Bu yöntemlerden bazıları, demontaja (kolaylıkla sökülebilme) izin verirken diğerleri vermez. BİRLEŞTİRME YÖNTEMLERİ Mekanik Birleştirme ( Cıvata, Perçin v.b. )

Kaynak Yöntemleri ile Birleştirme Sıvı-Katı Hal Birleştirme ( Lehimleme )

Yapıştırma ile Birleştirme Kaynak ne demektir? Metalik veya plastik (termo-plastik) malzemelerin ısı ,basınç veya her ikisinin birlikte etkisi altında bir malzeme ilavesi ile veya ilave malzeme kullanılmadan gerçekleştirilen bir birleştirme ile şekil verme işlemidir. İlave malzeme olarak birleştirilen parçalarla aynı cinsten malzeme veya benzer ergime sıcaklığına sahip malzemeler kullanılır.

Kaynak genelde en ucuz birleştirme yöntemidir. Üstünlükleri Kaynaklı bölge ana malzemeden daha dayanıklı olabilir (şayet dolgu malzemesi ana malzemeden daha dayanıklıysa ve uygun kaynak yöntemi kullanılırsa). Kaynak genelde en ucuz birleştirme yöntemidir. Kaynak sadece fabrika ortamında değil, her yerde gerçekleştirilebilir. Sınırlamaları Çoğu kaynak işlemi elle yapılır ve işçilik maliyeti yüksektir (iyi eğitimli elemanlar). Çoğu kaynak işlemi yüksek enerji kullanımı gerektirdiğinden tehlikelidir. Kaynakla birleştirilen parçalar, tekrar ayrılamaz. Kaynak bağlantısı tespit edilmesi zor hatalar içerebilir.

Kaynak Yöntemlerinin Sınıflandırılması Kaynak yöntemleri genel olarak; Malzemeye göre, 2. Amaca göre, 3. Usule göre sınıflandırılabilir. Malzemeye göre; Metal kaynağı ve Plastik kaynağı şeklinde iki gruba ayrılır. Amaca göre; Birleştirme ve Dolgu kaynakları şeklinde sınıflandırılır. Usule göre ise El, Yarı mekanize, Tam mekanize ve Otomatik sistemlerdir. Metal kaynağı da; Eritme ve basınç olmak üzere ikiye ayrılır.

Uygulama alanları Konstrüksiyon – yapı ve köprüler Boru hatları, basınçlı kaplar, kazanlar ve depolama tankları Gemi yapımı Uçak ve uzay Otomotiv Demiryolları Kaynağı yapan işçiye kaynakçı denir.

Fikstür ve klemp tertibatı Kaynak Fikstürü: Montajı zor ve karmaşık parçaların seri bir şekilde kaynak ve punta yapılmasına olanak sağlayan aparata denir. Kaynak fikstürleri daha çok otomotiv sektöründe yer bulmaktadır. Çünkü bildiğimiz üzere otomotiv karmaşık geometrili sac parçaların birleştirilmesinden meydana gelmektedir. Bir otomobilin iç iskeleti çok karmaşık ve bir sürü geometrik sac metal parçadan meydana gelmektedir. Bunları birbirine montajlamak oldukça zordur. Bunun için kaynak fikstürleri bize büyük kolaylık ve pratiklik sağlamaktadır. Fikstür Karmaşık olan ölçme yöntemlerinden ziyade daha basit ve hızlı bir şekilde yüzeyleri, kesim hatlarını, büküm hatlarını ve delikleri ölçmeyi kolay ve hızlı bir şekilde ölçmeye yarayan ve ölçmeye yardım eden aparata denir.

Örnek Kaynak Fikstürü Tasarımı

Bağlantı Çeşitleri 1. Alın bağlantı 2. Köşe bağlantı 3. Bindirme bağlantı 4. T- bağlantı 5. Kıvrık alın kenar bağlantı

Dikiş ( KAYNAK ) Çeşitleri Dolgu dikiş Oluk dikiş Nokta (Tapa) dikiş Dolgu dikiş türleri: (a) tek dolgu dikişli iç köşe bağlantısı ; (b) tek dolgu dikişli dış köşe bağlantısı; (c) çift dolgu dikişli bindirme bağlantı; (d) çift dolgu dikişli T bağlantı.

Oluk dikiş türleri: (a) tek taraflı kare oluk dikiş; (b) tek taraflı yarım V oluk dikiş; (c) tek taraflı V-oluk dikiş; (d) tek taraflı U-oluk dikiş; (e) tek taraflı J-oluk dikiş; (f) çift taraflı V- oluk dikiş (kalın parçalar). Oluk dikiş  Kenarlarda oluk oluşturulması kaynak nüfuziyetini kolaylaştırır.  Kenar hazırlama maliyeti artırır.  Türleri: kare, eğik, V, U, ve J  Tek taraflı veya çift taraflı olabilir.  Alın bağlantılarda uygulanır.

Nokta (Tapa) dikiş

(a) flanş kaynağı (b) yüzey kaplama kaynağı

Kaynak Pozisyonları Kaynak pozisyonları (burada alın kaynağı için tanımlanmışlardır): (a) yatay (PA), (b) korniş (ufki) (PC), (c) dikey (PF ve PG), (d) tavan (PD) • Yatay kaynak en iyi (kolay) pozisyondur. • Tavan kaynağı en zor olandır.

Kaynak Ağızları: Kaynak ağzı için TS EN ISO 9692-1/Mart 2005 Kaynak ağzı açmamızın sebebi; Nüfuziyetin yetmemesi sebebiyle veya daha derin nüfuziyet için kaynak ağızlarının kullanımı önemlidir. Kaynak Ağız Hazırlığı Ağız türünün seçimi: • Parça kalınlığına • Kullanılacak kaynak yöntemine • Parçanın kaynak pozisyonuna bağlıdır. Mümkünse tek pasolu (tek geçişli) kaynak tercih edilir; ancak malzemenin kalınlığına ve kaynak yöntemine göre çok paso gerekebilir.

İyi bir kaynak dikişi için hangi şartların yerine getirilmesi gerekir? Yüksek kaliteli bir kaynaklı birleşim oluşturmak için: • Yeterli ısı ve/veya basınç membaı, • Metalin korunma veya temizlenmesi için bir ortam • Zararlı metalurjik etkilerden ( kalıntı gerilmeler ve korozyon ) kaçınmak gerekir. Kaliteli bir kaynaklı birleştirme için çeşitli kaynak metotları geliştirilmiştir.