TÜBİTAK-BİDEB 2229 Biyoloji Öğretmenlerine Proje Danışmanlığı Eğitim Çalıştayı 28 Ocak – 04 Şubat 2013

“Memduh’a İlaç” Grubu Bazı Aromatik Bitkilerin Antibakteriyel Etkilerinin Belirlenmesi

Proje Ekibi Kemal YAVUZ, Beydağı Anadolu Lisesi – Malatya Mehmet HAMARAT, Bahçelievler Cumhuriyet Anadolu Lisesi – İstanbul Metin KILIÇ, Tekirdağ Anadolu Lisesi – Tekirdağ

Proje Danışmanı Yrd. Doç. Dr. İ. Gökhan DENİZ Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğt. A.D.

5 Çalışmamızın amacı, zencefil, limon kabuğu, nane ve sarımsak gibi etnobotanik değeri olan aromatik bitkilere ait drogların antibakteriyel etkilerini belirlemektir.

6 Bu amaçla; halk arasında tedavi ve beslenme amacıyla kullanılan bu bitkilerin alkol ve su ekstraktsiyonlarının üst solunum yolları enfeksiyonlarına neden olan Staphylococcus aureus Rosenbach bakterisine ait antibakteriyal etkisi araştırılmıştır.

7 Söz konusu bitkilerin alkol ve su ekstraksiyonları değişik derişimlerde hazırlanmış Staphylococcus aureus bakterisi ile antibiyogram kültür çalışması yapılmış, bulgular tablo halinde sunulmuştur.

8 Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de çeşitli bitkiler yıllardan beri halk arasında çay, baharat ve tedavi amaçlı olarak kullanılmaktadır.

9 Ülkemizde bitkisel zenginlik; üç fitocoğrafik bölgenin kesiştiği bölgede bulunması, Güney Avrupa ile Güneybatı Asya floraları arasında köprü olması, pek çok cins ve seksiyonun orjin ve farklılaşım merkezlerinin Anadolu oluşu, ekolojik ve fitocoğrafik farklılaşma ile ilgili olarak tür endemizminin yüksek oluşu gelmektedir (Tan, 1992).

10 Yurdumuzda yaklaşık 10000’e yakın farklı doğal bitki türü bulunmaktadır ve bunların %35’i endemiktir. Buna rağmen bu bitki zenginliğinden yeterince faydalanılamamaktadır (İlçim ve ark., 1998). Ülkemizin sahip olduğu zengin ve özgün floristik zenginlik düşünüldüğünde zirai alanlara sevkedilebilecek doğal kaynaklarımızla önemli bir gelir eldesi sağlanması mümkündür.

11 Bitkilerin mikroorganizmaları öldürücü ve insan sağlığı için önemli olan özellikleri 1926 yılından bu yana araştırılmaktadır (Vonderbank, 1949; Dığrak ve ark., 1999). Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) araştırmalarına göre tedavi amaçlı kullanılan tıbbi bitkilerin sayısı civarındadır (Kalaycıoğlu ve Öner, 1994).

12 LİMON Ordo: Sapindales Familya : Rutaceae Limon, (Citrus limon (L.) Burm.f.) 3-5 m yüksekliğinde yıl boyunca büyümeyi sürdüren,kışın yapraklarını dökmeyen küçük beyaz çiçekli, bir ağaçtır. Anavatanı Hindistan’dır. Limon kabuğu organik asitler, terpenler, lignin ve selüloz gibi esas bileşenleri içeren bir drogdur.

13 NANE Ordo: Lamiales Familia: Lamiaceae Nane, (Mentha pulegium L.) cm yükseklikte, kuvvetli kokulu, hemen hemen tüysüz, gövde ve dalları genellikle kırmızımtrak renkli çok yıllık otsu bitkidir.

ZENCEFİL Ordo: Zingiberales Familia : Zingiberaceae Zencefil ( Zingiber officinale Roscoe.) çok yıllık, rizomları drog olarak kullanılan bir bitkidir. Bitkinin yayılışı Afrika, Çin, Nijerya, Hindistan, Jamaika, Avustralya, Kuzey Amerika'dır. Türkiye'de doğal yayılışı yoktur ve genellikle baharat olarak kullanılmaktadır. Yapısında n işasta, rezin, uçucu yağ ve terpenler bulunmaktadır. 14

15 SARIMSAK Ordo: Liliales Familia: Liliaceae Sarımsak, (Allium sativum L.), cm boyunda, yeşilimsi beyaz veya pembe çiçekli, otsu bir kültür bitkisidir. Nadir olarak tohum bağlar. Bu nedenle, soğancıklarla üretilir. Yapısında karbonhidratlar (sakkaroz, glikoz), vitaminler (A, B, C) ve kükürtlü uçucu yağlar ( % ) taşımaktadır. Uçucu yağda bilhassa allil disülfür bulunmaktadır.

16 Bitki örnekleri havanda ezilerek hamur kıvamına getirilmiştir. Hassas terazi ile 2’şer gram tartılarak deney tüplerine alınmıştır. YÖNTEM

17 Her drog için üç farklı derişimde değerlendirme yapmak amacıyla dört örneğimizin her biri için 2 gr bitkisel materyale sırasıyla; 2 ml, 4 ml ve 8 ml olacak şekilde farklı tüplerde etil alkol ve su eklendi.

18 Şekil 1: Deney düzeneği

19 Şekil 2: Ekstraksiyonların 12 saat sonraki durumu

20 Staphylacococus aureus bakterisinin üremesi amacıyla Muller- Hinton Agar besi yeri kullanılarak eküvyon ile ekim işlemi yapılmıştır. Ekim işlemi sırasında, bitkisel materyalin benzer derişimdeki alkol ve su ekstraksiyonlarını aynı petride gözlenmesi amacıyla besi yerleri çizgi yardımıyla ikiye bölgeye ayrılmıştır.

21 Ekim yapılan besi yerlerine aynı derişimdeki alkol ve su ektraksiyonlarına batırılmış ikişer adet antibiyogram diski yerleştirilmiştir. Aynı işlem her drog için 2/2, 2/4 ve 2/8 oranlar için tekrarlanmıştır.

22 Ekim yapılan ve disk yerleştirme işlemi uygulanan kontrol grupları ile birlikte toplam 13 adet besi yeri, sıcak su dolu pet şişelerle ısı stabilitesi sağlanmaya çalışılan yapay karton etüvde inkübasyona bırakılmıştır.

23 Yaklaşık 12 saat sonra kontrol edilen petri kaplarındaki bakteri üremesi ve disk difüzyonu tarafından yeterli bulunarak ölçüm aşamasına geçilmiştir. Dislerin çevresinde oluşan zon çapları cetvelle ölçülerek, besi yerlerinin fotoğrafları çekilmiştir.

24 Şekil 3: Kontrol grubu antibiyogram sonuçları

25 Şekil 4: Limon kabuğuna ait antibiyogram sonuçları

26 Şekil 5: Zencefile ait antibiyogram sonuçları

27 Şekil 6: Nane yaprağına ait antibiyogram sonuçları

28 Şekil 7: Sarımsağa ait antibiyogram sonuçları

29 2/2gr/ml ALKOL 2/2gr/ml SU 2/4 gr/ml ALKOL 2/4 gr/ml SU 2/8 gr/ml ALKOL 2/8 gr/ml SU LİMON6,5 mm6 mm8 mm7 mm8 mm9 mm 6,5 mm6 mm8,5 mm6 mm8,5 mm7 mm ZENCEFİL8 mm6,5 mm9 mm 7 mm 8,5 mm6,5 mm9 mm 8 mm6,5 mm NANE7 mm8 mm 8,5 mm12 mm9 mm 6 mm7,5 mm 8 mm6,5 mm10,5 mm SARIMSAK23 mm27 mm21 mm22 mm20,5 mm23 mm 27 mm26,5 mm23 mm24 mm23 mm24 mm Deney grupları antibiyogram kültür sonuçları Çizelge1: Deney grupları antibiyogram kültür disk çapları sonuçları

30 KONTROL ALKOL8 mm9 mm KONTROL SU6 mm Kontrol grubu antibiyogram kültür sonuçları Çizelge 2: Kontrol grubu antibiyogram disk çapları sonuçları

31 ALKOL ORT.SU ORT. LİMON 7,66 mm7,41 mm ZENCEFİL 8,58 mm7,41 mm NANE 7,83 mm8,58 mm SARIMSAK 22,91 mm24,41 mm KONTROL GRUPLARI 8,66 mm 6 mm KÜLTÜR SONUÇLARI ORTALAMALARI Çizelge 3:Kültür antibiyogram disk çap sonuçları ortalamaları

32 TEŞEKKÜRLER Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Semra MİRİCİ Prof. Dr. Aysun ERGENE Yrd.Doç.Dr. Memduh Sami TANER Öğr. Gör. Tülin TÜMTÜRK Yrd. Doç. Dr. İsmail Gökhan DENİZ Projeye mali kaynak sağlayan Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)

KAYNAKLAR 33 Arslanoglu, H., Altundoğan H.S., Tumen,F ‘Preparation of cation exchanger from lemon and sorption of divalent heavy metals’ Bioresource Technology, 99, 2699–2705,. Baytop T Türkiyede Bitkilerle Tedavi, Nobel Tıp Kitabevi Yayınları 480 ss, İstanbul İlçim, A., Dığrak, M., Bağcı, E Bazı Bitki Ekstraktlarının Antimikrobiyal Etkilerinin Araştırılması. Tr. J. of Biology, 22: Kalaycıoğlu, A., Öner, C Bazı bitki ekstraktlarının antimutajenik etkilerinin Amest- Salmonella test sistemi ile araştırılması. Tr. Botany., 18: Kılıç N Zencefil Pharmaşark, Eczacılık Odası Yayınları S.21 Kumar, K. V. and Porkodi, K ‘Relation between some two- and three-parameter isotherm models for the sorption of methylene blue onto lemon peel Journal of Hazardous Materials, 138(3), Nakipoğlu, M., Otan, H Tıbbi Bitkilerin Flavonidleri, Anadolu, J. Of AARI, 4 (1): 70-93, MARA, İzmir. Nascimento, G,G,F., Locatelli, J., Freitas, P,C., Silva, G,L Antibacterial Activıty Of Plant Extracts And Phytochemıcals On Antibiotic-Resistant Bacteria. Braz.J. Microbiol. Oct./Dec. Vol.31, No.4. ISSN Özer, Z., Tursun, N., Önen, H Yabancı Otlarla Sağlıklı Yaşam (Gıda ve Tedavi). Ankara. 4Renk Yayınları. 133 Sf. Ververis, C., Georghiou, K., Danielidis, D., Hatzinikolaou, D.G., Santas, P., Santas, R. and Corleti, V Cellulose, hemicelluloses, lignin and ash content of some organic materials and their suitability for use as paper pulp supplements’, Bioresource Technology, 98, Vonderbank, H Ergebnisse der Chemotherapie der Tuberculose. Pharmazie, 4: Tan, A Türkiye’de Bitkisel Çeşitlilik ve Bitki Genetik Kaynakları, Anadolu J. of AARI 2: 50-64, MARA, İzmir Toroğlu S,. Çenet M; 2006 ‘Tedavi Amaçlı Kullanılan Bazı Bitkilerin Alanları Ve Antinikrobiyal Aktivitelerinin Belirlenmesi İçin Kullanılan Metotlar’ KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, (=Journal of Science and Engineering 9(2) tarihi :25)