KAMU HARCAMA HUKUKUNUN KAYNAKLARI

Kamu harcamaları, kamusal birimlerin yetkililerinin, çeşitli hukuki düzenlemelerden(anayasa, kanun, kanun hükmünde kararname vs.) ve bütçe kanunlarından almış oldukları yetkiler çerçevesinde belirli bir hukuki süreç içerisinde gerçekleşmektedir. İşte bu sürecin en başından sonuna kadarki kısmını düzenleyen kurallara kamu harcama hukuku denilmektedir.

KAMU HARCAMA HUKUKUNUN KAYNAKLARI  YASAMA ORGANI TARAFINDAN ORTAYA KONAN KAYNAKLAR  YÜRÜTME ORGANI TARAFINDAN ORTAYA KONAN KAYNAKLAR  YARGI ORGANI TARAFINDAN ORTAYA KONAN KAYNAKLAR  DİĞER KAYNAKLAR  NORMLAR HİYERARŞİSİNDE UYGUN DAVRANMA ZORUNLULUĞU

YASAMA ORGANI TARAFINDAN ORTAYA KONAN KAYNAKLAR A- ANAYASA Bütçeler anayasal bir müessesedir.Bu bakımdan anayasamızda bütçe ve harcama ilkelerine ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Bütçelerin hazırlanması,kabulü,uygulanması ve denetiminde anayasaya uyulması gerekir. Mali yıl başlangıcı ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması uygulanması ve kontrolü kanunla düzenlenir.

B-ULUSLARARASI MALİ ANLAŞMALAR Milletlerarası anlaşmaların niteliği ve iç hukuk normları karşısındaki durumu 90.md düzenlenmiştir. Uluslararası hukukun gelişiminde en büyük paya hiç şüphesiz uluslararası anlaşmalar sahip olmuştur. Devletler uluslararası anlaşmalar yoluyla birbirleriyle olan ilişkilerinin adını koymuş ve bu ilişkilerinin kurallarını belirlemişlerdir.Bu sayede haklar kazanırken, aynı zamanda yükümlülükler altına girmişlerdir. Uluslararası anlaşmalara bağlı olarak uluslararası kurumlara aidat ödemekten kredi ve hibe vermeye kadar çok geniş bir yelpaze içerisinde kamu harcamaları yapılmaktadır.

C-KANUNLAR Kanunlar Anayasalarının yetkili kıldığı organlar tarafından çıkartılan yazılı, genel, soyut ve sürekli hukuk kurallarıdır. 1) 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu 2) 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 3) Bütçe Kanunu 4) Alım ve Satım Kanunları a) kamu ihale kanunu b) devlet ihale kanunu 5) Personel Kanunları 6) Teşkilat Kanunları 7) Harcırah Kanunu 8) Sosyal Güvenlik Kanunları 9) Gelir ve Gider Kanunları

YÜRÜTME ORGANI TARAFINDAN ORTAYA KONAN KAYNAKLAR A-KANUN HÜKÜMÜNDE KARARNAMELER Anayasanın 91.maddesi ile bakanlar kuruluna KHK çıkarma yetkisi verilmiştir. KHK’ların olağanüstü zamanlarda ve acil durumlarda çıkarılması gerekir. Çünkü adı geçen anayasa maddesinde sıkıyönetim ve olağanüstü haller dışında,anayasada belirtilmiş olan bazı temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile siyasi haklar ve ödevler,KHK’larda düzenlenemez KHK’lar bütçenin kaynağı olamazlar. Ancak,diğer harcama kanunlarıyla ilgili olarak KHK çıkarmak mümkündür. Bu açıdan KHK kamu harcama hukukunun önemli bir kaynağını temsil etmektedir.

B- BAKANLAR KURULU KARARLARI Vergileme ile ilgili olarak Anayasanın 73.md son fıkrasında ‘Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerinin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapma yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir hükmü yer almaktadır. C- TÜZÜKLER Bilindiği gibi kanunlar soyut nitelikli metinlerdir.Bu bakımdan kanunlarda ayrıntılı ve açıklayıcı hükümlere yer verilmez.Tüzükler ise somut niteliktedirler. Tüzükleri kanunlardan ayıran en önemli fark, aralarındai kaynak farkıdır.Kanunlar yasama organınca tüzükler ise yürütme organınca çıkarılır. Bakanlar Kurulu, kanunun uygulamasını göstermek veya emrettği işlevi belirlemek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştayın incelemesiden geçirilmek şartıyla tüzükler çıkarabilir. Tüzükler Cumhurbaşkanınca imzalanır ve kanunlar gibi yayımlanır.

D- YÖNETMELİKLER Yönetmeliklerle ilgili olarak Anayasanın 124.md ‘ Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilikleri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı kanunda beliritilir’ şeklinde bir düzenleme getirmiştir. Yönetmelikler, idarenin düzenleyici işlemleridir Yönetmelikler, Bakanlar Kurulu, Başbakanlık, Bakanlıklar, kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılır. Yönetmelikler, dayanakları kanun ve tüzüklere aykırı olamazlar. Kamuyu ilgilendiren yönetmelikler, ilgililere duyurulması bakımından Resmi Gazetede yayımlanır. Harcamaya ilişkin mali kanunların sayıca fazla olmaları ve şekil bakımından oldukça karmaşık bulunmaları dolayısıyla, kanunların uygulanmasında kolaylık sağlayabilmek için çok sayıda Yönetmelik çıkarılmıştır. Bu bakımdan yönetmelikler Kamu Harcama Hukuku alanında oldukça önemli yardımcı kaynak niteliğine sahiptirler.

E- TEBLİĞLER Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan tebliğleri, bağlayıcı olan ve bağlayıcı olmayan tebliğler şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. Birinci tür tebliğler, kanunların vermiş olduğu yetkiye dayanılarak çıkarılır. Bunlar; Danıştay’da iptal edilmediği sürece bağlayıcı kaynak niteliğindedir. Doğal olarak bu tebliğler, Danıştay tarafından iptal edilmesi halinde kaynak olma niteliğini kaybederler. İkinci tür tebliğler, Maliye Bakanlığı tarafından yorumlayıcı ve yol gösterici amaçla çıkarılır. Bunlar uygulama ile ilgili yorum türü tebliğlerdir. Bu tür tebliğler sadece Bakanlığı bağlar. Yargı kuruluşlarının bu tür tebliğleri kaynak olarak alma zorunluluğu bulunmamaktadır. F- YÜRÜTMEDEN DOĞAN DİĞER KAYNAKLAR Diğer kaynaklar bölümünde, bütçenin uygulanmasını gösteren ve Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan Bütçe Uyguluma Talimatları, Ödeneklerin serbest bırakılmasına ve kamu harcamalarının yapılmasına izin veren, Ödeme Emirler i ve Tel Emirler i’ni, harcamacı kurumların işlemlerini düzenleyen Genelge ’leri, harcama ile ilgili sorulan sorulara verilen cevapları gösteren Özelge ’leri ihale sürecinde kullanılan Tıp Şartnameleri ve Standart İhale Dökümanları sayılabilir.

YARGI ORGANI TARAFINDAN ORTAYA KONAN KAYNAKLAR A-ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI Anayasa devletin temel organlarını,kuruluş ve işleyişini,kişilerin devlete karşı olan temel hak ve ödevlerini düzenleyen ve diğer yazılı hukuk kurallarının dayanağı olan metindir.Harcama kanunları da diğer tüm kanunlar gibi Anayasa Mahkemesi’nin yargısal denetimine tabidir.

B- İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARLARI Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu, Danıştay dava dairelerinin veya dava daireleri genel kurullarının, kendi kararları ya da ayrı ayrı verdikleri kararlar arasında uyuşmazlık tespit etmeleri veya birleşmiş içtihatların değiştirilmesinin gerekli görülmesi hallerinde, ilgili mevzuat hükümlerine göre içtihadın birleştirilmesine veya değiştirilmesine karar verir. Danıştay içtihadı birleştirme kararları, Danıştay daireleri ile diğer idari ve vergi mahkemeleri için uyulması zorunlu kaynaklardır. Aynı şekilde Yargıtay içtihadı birleştirme kararları da uyulması zorunlu kaynaklardandır.

C- SAYIŞTAY KARARLARI Kamu Harcama Hukuku için önemli bir kaynak da Sayıştay Kararlarıdır. Sayıştay’ın Genel Kurul Kararları, Daireler Kurulu Kararları, Temyiz Kurulu Kararları ve Daire Kararları, kamu harcamalarına yön veren ve çeşitli harcamalar yapılmasına ya da yapılmamasına yol aça, Kamu Harcama Hukuku için çok önemli bir kaynaktır. D-DİĞER YARGI KARARLARI İçtihadı birleştirme kararları dışında kalan yargı kararları, yardımcı nitelikte kararlardır. Bu kararlar sadece dava ile ilgili kişileri bağlar. İdare aynı durumda olan olay ve kişiler için bu kararları uygulamak zorunda değildir.Diğer mahkemeleride bu kararlara uymaları gerekmemektedir.

DİĞER KAYNAKLAR A- DOKTRİNLER Doktrin veya bilimsel içtihatlar, hukuk düşünürlerinin hukuki konular hakkında görüş ve düşüncelerini ortaya koymalarıyla meydana gelir. Yani olması gereken hukuku belirler. Bu bakımdan doktrin hukukun gelişmesinde çok önemli rolü vardır. Özellikle idare hukuku alanında ortaya konmuş olan bilimsel görülerden, harcama kanunlarının yapılandırılması veya uygulanması sırasında yararlanılması kaçınılmazdır. B- ÖRF VE ADET Örf ve adet, topluluk içerisinde kabul gören ve toplumda uyulması zorunlu sayılan geleneklerdir. Esasında örf ve adet, lügat anlamıyla aynı anlamları taşımaktadır. Örf ve adet yazılı hukuk kaynağı değildir. Hukuk kurallarında olması gereken özellikler, süreklilik, genel inanç ve devlet yaptırımıdır. Yazılı olmamasına rağmen bu niteliklere sahip olan örf ve adet, genelde hukuk kaynağı olarak kabul edilir.

NORMLAR HİYERARŞİSİNE UYGUN DAVRANMA ZORUNLULUĞU Normlar hiyerarşisine uygun hareket etmek hukuk devleti olmanın temel kuralıdır.Kamu harcama hukukunda da bir alt mevzuat bir üst mevzuata aykırı hükümler taşıyamaz.Genelge ve tebliğler yeni bir mevzuat ortaya koymak için kaleme alınmaz

HAZIRLAYANLAR DİLEK ÇINAR : FATMANUR GÜREL : TUĞÇE SÜSLÜ :