Hoş Geldiniz FEYAZ BİLGİ COĞRAFYA ÖĞRETMENİ SULTANBEYLİ KIZ ANADOLU İMAM-HATİP LİSESİ

2

DOĞANIN EKSTREMLERİ Ekstrem: En uç, en son anlamına gelmektedir. Diğer bir anlamı; aşırılık, ölçüyü kaçırmak, abartı" dır. Kökeni extreme sözcüğüdür.

Dünyadaki Ölçülen En Yüksek Sıcaklıklar: Afrika 58 El Aziziye 13 Eylül 1922 Avrupa 50 Seville, İspanya 4 Ağustos 1881 Dünyadaki Ölçülen En Düşük Sıcaklıklar: Antarktika Vostok 21 Temmuz

2004 yılında Güneydoğu Asya’da meydana gelen tsunamide ’den fazla insan ölmüştür yılında Güneydoğu Asya’da meydana gelen tsunamide ’den fazla insan ölmüştür.

28 Temmuz 1976 – Çin: Yüzyılımızın en çok ölümle sonuçlanan depremi. 8,2 büyüklüğündeki deprem Çin'in doğu kıyılarını vurdu. Merkez üssü Tangsham kenti olan depremde yaklaşık kişi hayatını kaybetti.

Ülkemizde bu tür doğa olayları bu güne kadar yaşandı mı? Sınıfta tartışınız? Yukarıda görmüş olduğunuz doğa olaylarını tetikleyen sebepler nelerdir?

Sıra Dışı Doğa Olayları Doğa olayları normal bir seyirde giderken bazen bu seyrin dışına çıkarak normalden çok yüksek veya çok alçak değerler gösterebilir. Bu durumu ekstrem olarak ifade etmekteyiz. Ekstrem Olayların Sınıflandırılması:

Klimatolojik Karakterli Ekstrem Olaylar: Aşırı Sıcak ve soğuklar, Şiddetli rüzgar ve fırtınalar. Jeolojik ve Jeomorfolojik Karakterli Ekstrem Olaylar: Tsunami, Şiddetli deprem, Volkanizma, Kütle hareketleri Hidrolojik Karakterli Ekstrem Olaylar: Aşırı Yağışlar ve Kuraklık EKSTREM OLAYLAR

Aşırı Sıcaklık ve Soğuklar Havanın çok soğuk ya da çok sıcak gitmesinin en önemli olumsuz sonucu kuraklık olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sürenin uzaması kuraklığın şiddetini arttırmaktadır. ÖR: ABD’de 1980 yılındaki çok yüksek sıcaklıktan ve yılları arasındaki kış aylarında çok düşük sıcaklıktan meydana gelen kuraklıktan çok sayıda insan etkilenmiştir yılları arasında Afrika'nın Sahara bölgesinde yer alan Sahel'de yaşanan kuraklıkta bu bölgede sadece, 1973 yılında 5 milyon büyük­baş hayvan, 100 bin dolayında insan ölmüştür (Smith, 1998) yılları arasında Afrika'nın Sahara bölgesinde yer alan Sahel'de yaşanan kuraklıkta bu bölgede sadece, 1973 yılında 5 milyon büyük­baş hayvan, 100 bin dolayında insan ölmüştür (Smith, 1998)

Ülkemizde de aşırı sıcak ve soğuk hava kütleleri zaman zaman etkili olmakta etkili olduğu zamanlarda insan yaşamını olumsuz olarak etkilemektedir. Akarsular ve göller donmakta, enerji üretiminde aksamalar olmakta, yollar kapanmakta, ekonomik kayıplar artmaktadır. Sizde çevrenizde gelişen ekstrem hava olaylarına örnekler veriniz?

Şiddetli Rüzgarlar ve Fırtınalar: Bu doğa olayları değişik bölgelerde kasırga, hortum ve tayfun gibi isimler ile anılmaktadır. Büyük fırtınaların asıl sebebi alçak tropikal basınç alanlarıdır ve bu alanlar dünyada tropikal kuşaktaki okyanus üzerleridir. Dolayısıyla bu doğa olaylarından daha fazla sıcak kuşakta kısmen orta kuşakta yer alan okyanus kıyısı ülkeleri etkilenmektedir.(A.B.D, Güneydoğu Asya, Meksika Körfezi, Avustralya kıyıları, Afrika kıyılarında)

Tayfun ve fırtınalar yılın belli dönemlerinde etkili olmakla birlikte; Hint Okyanusu’nda ocak- mart arasında; Florida’da haziran-kasım ayları arasında etkili olmaktadır. Ayrıca şiddetli rüzgar denizi kabartmakta ve kıyı bölgeleri su basmaktadır. ÖR: 1900 yılı Eylül ayında Texas/Galveston’da şiddetli rüzgar dev dalgalar meydana getirmiş ve çok sayıda insan yaşamını yitirmiştir.

Vietnam da etkili olan Lekima tayfununda ölenlerin sayısı 55 e yükseldi. Çin'in güneydoğu kıyılarında ise Krosa tayfunu nedeniyle yaklaşık 1.5 milyon kişi tahliye edildi HANOY/PEKİN - Güneydoğu Asya ülkelerinden Vietnam, Lekima tayfunuyla boğuşuyor. Tayfun, ülkenin orta kesimlerinde toprak kaymaları ve su baskınlarına yol açtı. Tayfun nedeniyle 55 kişi hayatını kaybederken 100’den fazla ev oturulamaz hale geldi. 15 bin hektar pirinç tarlası da sular altında kaldı. Sel sularının ortasında kalanları kurtarmak için ordu seferber oldu. Aralarında çocuk ve yaşlıların da bulunduğu çok sayıda kişi, botlarla daha yüksek kesimlere taşındı. ÇİN’DE 1.5 MİLYON KİŞİ TAHLİYE EDİLDİ Çin ise Kraso tayfunuyla mücadele ediyor. Ülkenin Güneydoğu eyaletlerini vuran tayfun şiddetli rüzgar ve yağışı da beraberinde getirdi. Krosa tayfunu nedeniyle kıyı kesiminden yaklaşık 1.5 milyon kişi tahliye edildi. Bölgede okullar tatil edilirken uçak seferleri de askıya alındı.

Tsunami Tsunami;okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan ve hızları saatte 800 km ‘yi bulabilen dev dalgalara denmektedir.

10 metrelik dalgalar ABD'deki jeolojik araştırmalar merkezi'nin açıklamasına göre, 1964'ten bu yana kaydedilen en şiddetli, 1900'den bu yana da 4'üncü en büyük sarsıntının yol açtığı ve yüksekliği yer yer 10 metreye ulaşan dev dalgalar sri lanka,hindistan, endonezya, tayland, malezya,myanmar, maldiv adaları ve bangladeş'te can kayıplarının yanı sıra maddi hasara yol açtı. depremde, andaman fay hattının yaklaşık 1000 km'lik bir bölümünün kırıldığı belirtildi. Dalgaların denizden 1 km kadar içeri girmesiyle binlerce kişi yaralandı ve çoğu balığa çıkan binlerce kişi de kayboldu. evler, tarlalar, sokaklar ve iş merkezleri sular altında kaldı. Yaklaşık kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. sri lanka,hindistan,endonezya,tayland malezya,myanmar,maldiv adalarıbangladeş andamansri lanka,hindistan,endonezya,tayland malezya,myanmar,maldiv adalarıbangladeş andaman

Depremler Dünyada tespit edilen en fazla can kaybının olduğu deprem Çin (Shensi)’de meydana gelen 1556’daki depremdir kişi bu depremde yaşamını yitirmiştir. Ülkemizde 26 Aralık 1939 yılında meydana gelen 8.0 şiddetindeki depremde Erzincan’da kişi yaşamını yitirmiştir. Bir deprem sonucunda doğada yer sarsıntısı, zemin sıvılaşması, yamaç-çamur akıntısı, tsunami, göl ve yer altı su seviyelerinde değişmeler meydana gelir.

Volkanik Olaylar Volkanik patlamalar esnasında; yeraltından yeryüzüne çok miktarda malzeme taşınmakta, duman ve küller atmosfere gelen güneş ışınlarını engellemekte ve yeryüzü önemli bir soğumaya maruz kalmakta, bu da canlı yaşamını olumsuz yönde etkilemektedir. Okyanus tabanlarında meydana gelen patlamalar deniz dibi su sıcaklığını değiştirmekte; buzul bölgelerinde meydana gelen patlamalar hızlı buz erimelerine yol açmaktadır Endonezya Tanbara da meydana gelen volkanik patlamada insan yaşamını yitirmiştir. Volkanik patlamalar esnasında; yeraltından yeryüzüne çok miktarda malzeme taşınmakta, duman ve küller atmosfere gelen güneş ışınlarını engellemekte ve yeryüzü önemli bir soğumaya maruz kalmakta, bu da canlı yaşamını olumsuz yönde etkilemektedir. Okyanus tabanlarında meydana gelen patlamalar deniz dibi su sıcaklığını değiştirmekte; buzul bölgelerinde meydana gelen patlamalar hızlı buz erimelerine yol açmaktadır Endonezya Tanbara da meydana gelen volkanik patlamada insan yaşamını yitirmiştir.

Aşırı Yağışlar Aşırı yağışlar yağmur, dolu, sağanak, tipi, kar v.b. şeklinde gerçekleşir. Yağmurun aşırı yağması beraberinde sel ve su taşkınları gibi sorunları getirir. Aşırı yağışlar yağmur, dolu, sağanak, tipi, kar v.b. şeklinde gerçekleşir. Yağmurun aşırı yağması beraberinde sel ve su taşkınları gibi sorunları getirir.

Kuraklık Fenerbahçe spor kulübünün kurulduğu yıllarda Çin’de meydana gelen kuraklıktan 24 milyon insan etkilenmiştir yılları arasında Hindistan’da meydana gelen kuraklıkta 1.5 milyon insan yaşamını yitirmiştir. Fenerbahçe spor kulübünün kurulduğu yıllarda Çin’de meydana gelen kuraklıktan 24 milyon insan etkilenmiştir yılları arasında Hindistan’da meydana gelen kuraklıkta 1.5 milyon insan yaşamını yitirmiştir. Nasreddin Hoca`nın gölünde su kalmadı 2007`de kuraklığa yenik düşen, Nasreddin Hoca`nın gölü olarak bilinen 30 bin hektarlık Akşehir Gölü`nün tamamen kuruduğu belirtildi. Yetkililer, çevresindeki sulama faaliyetleri devam ettiği sürece yağışlar olsa da gölün eski günlere dönmesinin zor olduğunu belirttiler

Heyelanlar Heyelanlar yeryüzünde sık görülen kütle hareketlerindendir. Heyelanlara bağlı olarak ana kaya ile birlikte üstünde bulunduğu bitki, ev, toprak örtüsü ve üzerinde yaşayan canlılar da eğim doğrultusunda aşağılara taşınır. Verimli bağ, bahçe ve tarım alanları verimsiz materyalle kaplanır. Ayrıca göller oluşup(Tortum ve Sera Gölleri), akarsuların doğal mecraları değişir.

28www.feyazbilgi.com