İ DARENIN M ALI S ORUMLULUĞU 12. HAFTA

H EDEFLER İdarenin kusurlu sorumluluğunun hangi durumlarda ortaya çıkacağını öğrenecek İdarenin kusursuz sorumluluğunun hangi durumlarda ortaya çıkacağını öğrenecek İdarenin sorumluluğunun şartlarını öğrenecek İdarenin sorumluluğunu ortadan kaldıran ya da azaltan durumların hangileri olduğunu öğrenecek.

İ ÇERIK I) İdarenin Mali Sorumluluğu A) Kusurlu Sorumluluk 1) Hizmet Kusuru 2) Kişisel Kusur 3) Rücu Davası B) Kusursuz Sorumluluk 1) Risk Sorumluluğu 2) Kamu Külfetleri Karşısında Eşitliğin Bozulmasından Dolayı Sorumluluk C) İdarenin Sorumluluğunun Şartları 1) Fiil 2) Kusur 3) Zarar 4) Nedensellik Bağı D) İdarenin Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran yada Azaltan Haller 1) Mücbir Sebep 2) Beklenmeyen Hal 3) Zarar Görenin Davranışı 4) Üçüncü Kişinin Davranışı

İ DARENIN M ALI S ORUMLULUĞU İdarenin sorumluluğu, idarenin bir kişiye verdiği zararın, idarenin malvarlığında bazı değerlerin zarar gören kişinin mal varlığına aktarılmasıyla tazmin edilmesi anlamına gelmektedir. İdarenin özel hukuka tabi faaliyetlerinden doğan mali sorumluluğu özel hukuk hükümlerine tabidir. Buna karşılık, idarenin idare hukukuna tabi olan faaliyetlerinden doğan mali sorumluluğu idare hukuku kurallarınca düzenlenir.

İdarenin Sorumluluğu Kusurlu SorumlulukKusursuz Sorumluluk

K USURLU S ORUMLULUK Kusurlu sorumluluk, idarenin kusurlu eylem ve işlemleriyle yol açtığı zararı tazmin etmesi yükümlülüğüdür. Kusur, mevcut bir ödevin yerine getirilmesindeki eksikliktir.

Kamu Görevlilerinin İşledikleri Kusurlar Hizmet KusuruKişisel Kusur

H IZMET K USURU Hizmet kusuru, kamu görevlilerinin görevlerinin ifasından ayrılamaz nitelikte olan kusurlarıdır. Hizmet kusurunda, idarenin istihdam ettiği kamu görevlileri kusurlu olda da olmasa da, eğer hizmetin kuruluş, düzenleniş ve işleyişinde bir bozukluk veya aksaklık söz konusu ise hizmet kusuru da var demektir.

H IZMET K USURU Hizmetin Kötü İşlemesi Hizmetin Geç İşlemesi Hizmetin Hiç İşlememesi

K IŞISEL K USUR Kişisel kusur, kamu görevlilerinin görevlerinin ifasından ayrılabilir nitelikte olan kusurlarıdır. Kamu görevlisinin görevinin tamamıyla dışında, özel hayatında işlediği kusurlar: Saf kişisel kusurlardan idare değil, ilgili kamu görevlisi şahsen sorumludur.

A ĞıR K USUR Kişisel amaçlarla ve kendilerine verilen görevi kötüye kullanarak işlenmiş kusurlar. Örneğin bir memurun kendisine teslim edilen paraları zimmetine geçirmesi. Kişilere karşı cebir ve şiddet kullanılması ve aşırıya kaçan davranışlar. Örneğin polisin gözaltına alınan kişiye işkence yapması. Aşırı ihmal ve mazur görülemeyecek hatalar. Örneğin cephanelerle uğraşan askerlerin sigara içmesi.

Yargı kararlarına uymama. Yargı kararlarına uymamanın ilgili kamu görevlisinin kişisel kusuru olduğu kabul edilmektedir. Kamu görevlilerinin ve memurların kötü niyetle davranmaları. Kamu görevlilerinin “yetki saptırması” olarak nitelenen kamu yararı amacı dışında kişisel, siyasal, ideolojik, dinsel veya başka bir amaçla idari karar almaları veya etkinlikte bulunmaları kişisel kusur olarak kabul edilmektedir.

Kamu görevlisinin kişisel kusuru varsa, zarar gören kişi, zarar veren kamu görevlisine karşı adli yargıda tazminat davası açamaz; idareye karşı idari yargıda tam yargı davası açabilir

Bu kuralın idare hukukunda tek bir istisnası vardır. O da yargı kararlarına uymamadır. Mahkeme kararlarını yerine getirmeyen memur hakkında ilgili kişiler adli yargıda bu memur hakkında tazminat davası açabilir.

R ÜCU D AVASı Zarar gören kişi, kişisel kusur halinde idareye karşı idari yargıda tam yargı davası açmış ve neticede idare kamu görevlisinin kişisel kusuruyla verdiği zararı ödemek zorunda kalmış olabilir. Bu durumda idare ödediği tazminatı kamu görevlisine yansıtması gerekir. İşte bu “rücu davası” yolu ile olur. Rücu davası adliye mahkemelerinde açılır ve bu davada özel hukuk hükümleri uygulanır.

K USURSUZ S ORUMLULUK Risk Sorumluluğu Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik

R ISK S ORUMLULUĞU Risk sorumluluğu, idarenin, hiçbir kusuru olmasa bile, yürüttüğü tehlikeli faaliyetler veya kullandığı tehlikeli araçlar nedeniyle ortaya çıkan zararı tazmin etmekle yükümlü olmasıdır. Ris sorumluluğunun özellikleri şunlardır: Konu olan zarar olağanüstü ağırlıkta bir zarardır. Risk sorumluluğuna yol açan olay istisnai bir olaydır. Kusursuz sorumluluk halidir.

Tehlikeli Şeyler: İdarenin kullandığı tehlikeli şeyler idarenin kusursuz sorumluluğuna yol açar. Bu tehlikeli şeyler şunlardır: Patlayıcı maddeler (Bilinmeyen bir sebeple cephaneliğin patlaması sonucu ölen erin yakınlarına idarece tazminat ödenmesi) Ateşli Silahlar (Şüpheli bir otomobili durdurmak amacıyla polis otomobile ateş etmiş ve neticede kahvehanenin önünde oturan bir kişinin ölmesi) Tehlikeli bayındırlık eserleri (Doğalgaz boru hattı patlamış ve çevredeki kişiler in ölmesi) Kan Ürünleri (Hastaya kan verilmesi sonucu hastaya AIDES mikrobunun bulaşması)

Tehlikeli Yöntemler : İdarenin kullandığı tehlikeli yöntemlerde idarenin kusursuz sorumluluğuna yol açabilir. Tehlikeli yöntemleri şöyle sıralayabiliriz: Genç suçluların eğitimi (Gözetimli eğitim kurumlarına konulan genç suçlu buradan kaçıp üçüncü kişilere karşı suç işlemiştir. Akıl hastalarının deneme çıkışları ( Akıl hastanesinden izinli çıkan bir kişinin üçüncü kişilere zarar vermesi) Mahkumlara verilen çıkma izinleri (Bir mahkuma geçici olarak çıkma izni verilmiş bu izinde bu mahkum üçüncü kişilere zarar vermişse)

Mesleki Risk Kamu görevlileri yürüttüğü hizmet dolayısıyla çeşitli zararlara uğrayabilir. Görevini yaparken bir iş kazası sonucu yaralanıp sakat kalabilir veya bir meslek hastalığına yakalanabilir. Bu durumda risk esasına göre idarenin kusursuz sorumluluğu söz konusudur.

K AMU K ÜLFETLERI K ARŞıSıNDA E ŞITLIĞIN B OZULMESI Kamu külfetleri karşısında eşitlik aslında bir şeyin menfaatinden faydalananın, o şeyin külfetine de katlanması görüşüne dayanmaktadır. Kamu külfetleri karşısında eşitliğin bozulmasından dolayı sorumluluğa başvurulabilmesi için ortaya çıkan zararın şu özelliklere sahip olması gerekir. Zarar özel olmalıdır. Yani toplumun bütün üyelerinin uğradığı bir zarar değil, sadece bazı üyelerinin uğradığı bir zarar olmalıdır. Zarar anormal olmalıdır. Yani belli bir ağırlık derecesi olmalıdır.

İ DARENIN S ORUMLULUĞUNUN Ş ARTLARı Fiil Kusur Zarar Ortada bir zarar olmalı Zarar gerçekleşmiş olmalı Zarar, parayla ölçülebilir nitelikte olmalı Zarar öznel olmalı (kusursuz sorumluluk) Zarar anormal olmalı (kusursuz sorumluluk Nedensellik Bağı

İ DARENIN S ORUMLULUĞUNU O RTADAN K ALDıRAN YADA A ZALTAN H ALLER Mücbir Sebep: İdarenin iradesi yani faaliyet alanı dışında meydana gelen, önceden öngörülmesi mümkün olmayan ve karşı konulamayacak nitelikteki olaylardır. Dışlık: idarenin iradesi yani faaliyet lerinin dışında gerçekleşmiş olması gerekir. Öngörülemezlik: Karşı konulamazlık

B EKLENMEYEN H AL Beklenmeyen hal, önceden öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan idarenin faaliyetleri içinde bulunan olaydır. Bu olayın idarenin faaliyetleri içinde meydana gelmiş olması gerekir. Öngörülemezlik Önlenemezlik

Z ARAR G ÖRENIN D AVRANıŞı Zarar tamamıyla zarar gören kişinin kendi davranışı sonucu olmuş olabilir. Ortaya çıkan zarar bakımından idarenin davranışı dolaylı sebep zarar görenin davranışı asıl sebep olabilir.

Ü ÇÜNCÜ K IŞILERIN D AVRANıŞı Ortaya çıkan zarar üçüncü kişinin davranışı sonucu ortaya çıkmış olabilir. Bu durumda bu zarardan dolayı idarenin sorumluluğu tamamen ortadan kalkar.