KOAH NEDİR? KOAH’TA HEMŞİRELİK BAKIMI HazIrlayan : Mustafa Sezer KÖK b121100113

İçerik... Tanımlama KOAH Yükü (Epidemiyoloji, Prevalans, Morbidite ve Mortalite) Etiopatogenez ve Patofizyoloji Tanı Derecelendirme Tedavi Vaka Sunumu

Tanımlama KOAH: KOAH-Kronik Obstüktif Akciğer Hastalığı- ilerleyici ve tam olarak geri dönüşümlü olmayan, buna karşılık önlenebilir ve tedavi edilebilir bir akciğer hastalığıdır. KOAH havayollarını daraltır, solunumu güçleştirir. Genellikle kronik bronşit ve amfizem zemininde gelişen KOAH’da hastalar, öksürük ve balgamdan kısa mesafeli yürüyüşde bile oluşan nefes darlığına kadar değişik semptomlara sahiptirler. AC’lerin zararli partikül ya da gazlara verdiği anormal inflamatuar yanıtla bağlantılıdır.

Tanımlama KOAH’ın temel özelliği olan kronik HAK’a Havayolu hastalıkları (bronşit-bronşiolit) Parankim harabiyeti (amfizem) Bu iki bileşenin göreceli katkıları kişiden kişiye değişiklik gösterir.

Tanımlama: Kronik Bronşit ve Amfizem Kronik Bronşit: Akciğer tüberkülozu, bronşektazi, akciğer absesi gibi başka bir hastalığa bağlanamayan, birbirini izleyen en az iki yıl boyunca her yıl en az üç ay devam eden öksürük ve balgam çıkarmadır. Amfizem: Terminal bronşiyollerin distalindeki hava yollarının, belirgin fibrozisin eşlik etmediği duvar hasarı ile anormal ve kalıcı genişlemesidir. (Sentrilobuler, Panlobuler)

Epidemiyoloji Ciddi bir morbidite ve mortalite nedenidir. Önlenebilir, ancak ihmal edilmiş durumdadır. Toplumlarda tanı almamış hastalar vardır. Uygun ve yeterli şekilde tedavi edilmeyen hastalar çoktur. Türkiye’de durum diğer ülkelerden farklı değildir.

Türkiye’de KOAH Prevalansı Ülkemizde yaklaşık 5 milyon KOAH hastası Türkiye’de KOAH gelişiminde; Sigara içimine Tezek kullanımı Keten-kenevir işçiliği Odun sobası kullanımı Asbeste maruz kalma 40 Yaş Üstü KOAH Prevalansı Etimesgut Çalışması, 1976 25 %20.1 20 15 10 %8.2 5 Erkekler Kadınlar

KOAH’da Küresel Yük 1990 2020 Mortalite 6. sık neden 3. sık neden 1990 2020 Mortalite 6. sık neden 3. sık neden Morbidite 29.1 x 106 (12. sıra) 57.6 x 106 (5. sıra) (DALY) DALY: Erken ölümler ve solunumsal sakatlık nedeniyle yaşamdan kaybolan yılların toplamı

Patogenez KOAH patogenezinde rol oynayan başlıca mekanizmalar: Kronik İnflamasyon Proteinaz / Antiproteinaz Dengesizliği Oksidatif Stres

KOAH’da Patofizyoloji Mukus hipersekresyonu ve siliyer fonksiyon bozukluğu Hava akımı kısıtlanması ve hiperinflasyon Gaz değişim anormallikleri Pulmoner hipertansiyon Sistemik etkiler

Koahta risk faktörleri : Sigara içimi İşyeri toz ve kimyasalları Çevresel sigara dumanı Ev içi ve ev dışı hava kirliliği Genler Beslenme İnfeksiyonlar Sosyo ekonomik durum Oksidatif stres YAŞLI POPÜLASYONU

Fizik Muayene Bulguları Ekspiryum uzunluğu Zorlu ekspirasyonda wheezing Göğüs ön-arka çapı Û (fıçı göğsü) Göğüs kafesi ekspansiyonunda Ü Sonorite Û Solunum sesleri Ü Ronküsler Kalp seslerinin derinden duyulması Büzük dudak (pursed lip) solunumu İnterkostal aralıklarda paradoksal içe çekilme Juguler venöz dolgunluk Karaciğerde büyüme ve hassasiyet Siyanoz Periferik ödem Erken dönem Hastalık geliştiğinde Terminal dönemde

Risk faktörleri ile karşılaşma öyküsü KOAH Tanısı Risk faktörleri ile karşılaşma öyküsü Tütün dumanı Mesleki toz ve kimy. Evde ısınma/pişirme dumanı Semptomlar Öksürük Balgam Dispne ve/veya SPİROMETRİ Hava akımı obstrüksiyonu Reversibilite testi

KOAH’da Laboratuar Spirometri Bronkodilatasyon testi Akciğer grafisi Tüm hastalara uygulanacak testler Spirometri Bronkodilatasyon testi Akciğer grafisi Seçilmiş hastalara uygulanacak testler Alfa-1 antitripsin eksikliği Statik akciğer volümleri Difüzyon testi Kan gazları Egzerzis testi Solunum kas fonksiyonu PAB Ölçümü ve sağ ventrikül fonksiyonu Bilgisayarlı tomografi Polisomnografi

KOAH Sınıflaması Evre I Hafif •Evre II Orta •Evre III Şiddetli •Evre IV Çok Şiddetli Evre 0 ??? Risk altında kategorisi

Evre 0 Risk Altında Kronik öksürük ve balgam Normal spirometre 2001 yılı rehberinde yer alırken artık sınıflamaya dahil edilmiyor.

Evre I Hafif KOAH Kişi AC fonksiyonlarının bozuk olduğunu farketmez. Hafif HAK Spirometre: FEV1/FVC:<0.7 FEV1 ≥ 80 % Kronik öksürük ve balgam olabilir. Kişi AC fonksiyonlarının bozuk olduğunu farketmez.

Evre II Orta KOAH Belirgin HAK Spirometre: FEV1/FVC:<0.7 %50 ≤FEV1 ≥ 80 % Egzersiz dispnesi, kronik öksürük ve balgam olabilir. Hasta medikal yardıma ihtiyaç duyar.

Evre III Şiddetli KOAH Daha ileri HAK Spirometre: FEV1/FVC:<0.7 %30 ≤FEV1 ≥ 50 % İleri nefes darlığı, egzersiz kapasitesinin azalması, güçsüzlük ve tekrarlayan alevlenmeler Hastanın yaşam kalitesi etkilenir.

Evre IV Çok Şiddetli KOAH Şiddetli HAK Spirometre: FEV1/FVC:<0.7 FEV1 ≤30 % veya FEV1 ≤50 ve respiratuar yetmezlik PaO2 < 60 mmHg ve /veya PCO2 > 50 mmHg

KOAH Tedavisinde Hedefler Hastalığın ilerlemesini önlemek Semptomları gidermek Egzersiz toleransını iyileştirmek Sağlık durumunu iyileştirmek Komplikasyonları önlemek ve tedavi etmek Alevlenmeleri önlemek ve tedavi etmek Mortaliteyi azaltmak

KOAH Tedavi Programı Hastalığın Değerlendirilmesi ve İzlenmesi Risk Faktörlerinin Azaltılması Stabil KOAH Tedavisi Alevlenmelerin Tedavisi

Stabil KOAH tedavisi Bronkodilatörler Glikokortikoidler Eğitim Farmakolojik tedavi Bronkodilatörler Glikokortikoidler Diğer tedaviler Non-farmakolojik tedavi Rehabilitasyon Uzun süreli oksijen tedavisi Ventilatör desteği Cerrahi tedaviler

Stabil KOAH Tedavisi Hastalığın şiddetine göre tedavi adım adım arttırılır Mevcut olan ilaçlardan hiçbiri akciğer fonksiyonlarında uzun dönemde geri dönüş sağlamaz. KOAH ta farmokoterapi semptomları ve/veya komplikasyonları geri çevirmeye yöneliktir.

Sigaranın Bıraktırılması KOAH’da hastalığın progresyonunu yavaşlatan yegane tedavi SİGARANIN BIRAKTIRILMASI’ dır.

Stabil KOAH Tedavisi Non-Farmakolojik Tedaviler Pulmoner Rehabilitasyon Hasta eğitimi Egzersiz Üst ekstremite Alt ekstremite Ventilatuvar tedavi Kontrollu solunum teknikleri Fizik tedavi Kas eğitimi Beslenme durumunun değerlendirilmesi Deneyim kazandırmak Psiko-sosyal destek

Alevlenme? Hastanın doğal seyrinde bulunan özelliklerin; bazal dispne, öksürük ve/veya günlük balgam çıkarımının,akut olarak değişimi ve bu değişimlerin hastayı regüler ilaç kullanımında değişikliğe zorlaması olarak tanımlanır.

Alevlenmenin Ana Semptomları Solunum Sıkıntısı Wheezing Göğüs Sıkışması Artan Öksürük ve Balgam Balgam Renk Değişikliği Ateş

KOAH’ta Cerrahi Tedavi Büllektomi Akciğer volümünü azaltıcı cerrahi Akciğer transplantasyonu

KOAH’TA HEMŞİRELİK UYGULAMALARI -POSTÜRAL DRENAJ -STRESLE BAŞ ETME -TEDAVİYE UYUM -SİGARA EĞİTİMİ -BESLENME EĞİTİMİ

HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI FİZİKSEL AKTİVİTE PULMONER REHABİLİTASYON EL HİJYENİ VE ÖZ BAKIM AİLE EĞİTİMİ VE ORYANTASYONU BESLENME EĞİTİMİ,DİYET

VAKA SUNUMU Hasta Adı ve Soyadı:ALİ ÇAKIR Doğum Tarihi:05.11.1962 Servisi:Göğüs Hastalıkları Yatış Tarihi:24.02.2016 Tanı:KOAH

ÖZGEÇMİŞ: 65 yaşında erkek hastaya, yaklaşık 8 yıl önce astım bronşit tanısı konmuştur.5 ay önce nefes darlığı öksürük, boğulma hissi ile hastanemize başvurmuş ve KOAH tanısı konmuştur. 10 gün önce ise yüksek ateş, öksürük ,soluk alıp vermede zorlanma, balgamın renginin yeşile dönmesi , balgam miktarında artış ve morarma şikayeti ile hastanemize başvurmuş ve servise yatışı yapılmıştır.

Kronik Hastalıklar : Soygeçmiş: 15 yıl önce Hipertansiyon tanısı konmuştur. Ht için Vasocard 10 mg (tb) kullanmaktadır. Soygeçmiş: Anne ve Babasında Ht öyküsü mevcuttur.

Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri A.Sağlığı Algılama, Sağlığı Yönetme Hasta, sağlığını düşük düzeyde olarak tanımlıyor. Hasta. yaklaşık 25 yıl ,günde 1 paket olmak üzere sigara kullanmış.1 ay önce kullanmayı bırakmıştır. Hasta, düzenli egzersiz ve spor yapmadığını ifade etti.

B.Aktivite ve Egzersiz Hasta mobildir. Hastada Sık sık öksürük ve yeşil balgam görülmektedir. Hastanın solunum sayısı 18/dk’dır. Nabız sayısı 82/dk’dır Tansiyon 140/90 mmHg’dir. 02.02.2016 ATEŞ NABIZ SOLUNUM TANSİYON SPO2 10.00 36,6 C 82/dk 18/dk 140/90mmHg %94 o2’li 12.00 36,7 C 80/dk 20/dk 150/90mmHg %95 o2’li 14.00 84/dk 19/dk

D.Beslenme ve Metabolik Durum C.Boşaltım Hastada üriner katater bulunmamaktadır. Hasta iki günde bir kez barsak boşaltımı yapıyor. Hasta idrar boşaltımını günde 5-6 kez yapıyor. D.Beslenme ve Metabolik Durum Hasta oral besleniyor. İştahının gitgide azaldığını ve düzenli beslenemediğini ifade etti. E.Uyku ve Dinlenme Hasta uyumakta güçlük çektiğini ve gece öksürerek uyandığını ifade etti

İlaçlar: Combivent (inh) 4x1 Pulmicort (inh) 2x1 Oksapor 0,6cc (sc) 1x1 Precort-Liyo 2Omg (ıv) 1x1 Ranitab 50mg (ıv) 3x1 Neofleks Teofilin 100cc (ıv) 2x1

KOAH hemşirelik bakım planı tanı ve uygulamaları HEMŞİRELİK TANISI AMAÇ UYGULAMA Ventilasyonun azalması ve hava yollarında bol mukus olması nedeniyle gaz değişiminin bozulması Akciğerlerinde ventilasyonun ve gaz değişiminin yeterli olmasını sağlama ·         Düzenli olarak solunum hızı, şekli ve hipoksi yönünden izlenmeli ·         Düşük düzeyde oksijen verilir ·         Hastaya fowler pozisyonu verilir ·         Solunum yolları açıklığı sağlanır ·         İsteme göre bronkodilatör verilir ·         Eğer norkotik ilaç verilirse yakından hasta izlenmeli

HEMŞİRELİK TANISI AMAÇ UYGULAMA Fazla sekresyon ve etkisiz öksürük nedeniyle hava yolu açıklığında yetersizlik Hastanın etkili öksürebilmesi ve hava yollarında ventilasyon için yeterli açıklığın sağlanması ·         Hastaya bol sıvı içirilir ·         Odanın havası nemlendirilir ·         Etkin öksürme ve derin solunum egzersizleri öğretilir ve uygulatılır

HEMŞİRELİK TANISI AMAÇ UYGULAMA Dispne ve yetersiz oksijenlenmeye bağlı aktivite intöleransı Hastanın aktiviteleri yapabilir duruma gelmesini sağlama ve enerji tüketimi hakkında bilgi sahibi olmasını sağlama ·         Hastaya sigara içme fazla sıcak hava fazla kilo stres gibi oksijen kullanmasını arttıran aktivitelerden uzak durması söylenmeli ·         Aktivite ve istirahat planlarını gün içine yayarak yapması söylenmeli fazla yoracak aktivitelerden uzak durması söylenmeli ·         Günlük aktivitelerini azar azar arttırarak devam etmesi gerektiğini söylemeliyiz ·         Hastaya aktiviteleri sırasında derin solunum yaparak soluması söylenir ·         İsteme göre oksijen tedavi uygulanır ·         Yaşam bulguları yönünden takip edilir

HEMŞİRELİK TANISI AMAÇ UYGULAMA solunum güçlüğü ve boğulma korkusuna bağlı anksiyete Hastanın etkili baş etme yöntemlerini kullanmasını ve psikolojik olarak rahatlatılması ·         Akut solunum güçlüğü sırasında hastanın yanında kalınır ve telaş etmeden yardımcı olunur ·         Sakin çevre koşulları sağlanır ·         Akut solunum güçlüğü sırasında kapı ve pencereler açılır odadaki görevi olmayan kişiler ortamdan uzaklaştırılır ·         Hastanın rahatlatılması sağlanır ve solunum egzersizleri yenilenir

HEMŞİRELİK TANISI AMAÇ UYGULAMA Beslenmede değişikliğe bağlı beden gereksiniminden daha az beslenme Hastanın beslenmesini sağlama normal kilosuna getirme ·         Hasta ya yemeklerden önce ve sonra ağız bakımının önemini anlat ve uygulat ·         Yüksek proteinli ve kalorili diyet ve az ve sık yemesini anlat ·         Gaz yapan gıdalardan uzak durması gerektiği söylenir ve önerilir ·         Gerektiğinde yüksek kalorili besinler yemesini önermeliyiz ·         Hastanın beslenmesi kilo takibi yapılır ve yakından izlenir Dispne ve dış uyaranlar nedeniyle  uyku düzeninde bozukluk Hastanın yeterince kendini dinlenmiş hissetmesi ·         Hasta odasının sakin iyi havalandırılmış olması  ve hafif ışıklandırma yapılır ·         Kafein gibi uyaranlardan uzak durması söylenir ·         Hergün düzenli olarak aynı saatlerde yatması söylenir ·         Yatmadan önce biraz yemesi gerekir açlık uykuyu kaçırır ·         Ilık banyo ılık içecekler içebilir

HEMŞİRELİK TANISI AMAÇ UYGULAMA Ailede bireyin kronik hastalığı olmasına bağlı ailenin yaşam sürecinde değişiklik yardım alması ve duygularını ifade etmesini sağlama ·         Hasta bakım planı yapılırken hasta ve ailesinin durumu göze alınarak yapılmalı ·         Ailenin sosyo ekonomik durumu değerlendirilir ve destek alacak yerlere yönlendirilir

KAYNAKÇA : Dahiliye Hemşireliği Kitabı ( Prof.Dr. Nuray Genç , Yard. Doç. Dr. Hilal Uysal ) TÜSAD ( Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği )

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER