George steINER HERMENEUTIK DÖNGÜ KURAMI Hazırlayan: Rabia ARIKAN

GEORGE STEINER 23 Nisan 1929’da Paris’te doğdu. Fransız asıllı; ABD'li edebiyat eleştirmeni, filozof, roman yazarı, çevirmen ve eğitmen. 1974 - 1994 yılları arasında Cenevre Üniversitesi'nde İngilizce ve Karşılaştırmalı Edebiyat profesörü olarak çalışan Steiner, 1994-1995'te Oxford Üniversitesi'nde aynı görevde bulundu. 2001-2002 yıllarında ise Harvard Üniversitesi'nde şiir sanatı profesörlüğü yaptı. Çoğunlukla dil, edebiyat ve toplum arasındaki ilişkiyle ilgili yazılar yazan Steiner, şu an Cambridge’de yaşamaktadır.

Başlıca bu alanlar teoloji, hukuk, filoloji, tarih ve felsefedir. Hermeneutik, genel anlamda ; anlam, metin yada sanat eserini yorumlama sanatıdır. Diğer bir anlamı; anlama öğretisidir. Hermeneutik tarihsel gelişim süreci içerisinde çeşitli alanlara uyarlanmıştır. Başlıca bu alanlar teoloji, hukuk, filoloji, tarih ve felsefedir. Hermeneutik kavramının kökleri Antik Yunan felsefesine kadar uzanmaktadır.

Geleneksel anlamda baktığımızda hermeneutik bir yorumlama bilgisi veya teorisidir. Hermeneutik 19.yüzyıldan itibaren metinlerle ilgili bir yorumlama metedolojisi olarak ortaya çıktı ve hem felsefede hem edebi metinlerde sıklıkla kullanılan bir terim oldu. Özellikle insan kültürünü ve davranışlarını inceleyen bilimlerin tamamında kullanılmaya başlandı.

Hermeneutik ya da yorumbilim ‘anlam’ çalışmalarını kapsar. Doğruyu anlama, kavrama ve yorumlama ihtiyacı sonucunda ortaya çıkmıştır. Martin Heidegger’in öncelikli çalışmalarıyla birlikte Hermeneutik, insan dilinin yorumlanmasıyla oluşan hemen hemen her alanda kullanılmaya başlandı.

Alman İlahiyatçı Friedrich Schiermacher ise genel yorumlama teorisini araştıran ve bu yorumlama teorilerini dini metinlere uygulanan ilk araştırmacısıdır. Schleiermacher, Hermeneutik Döngü olarak bilinen kavramı formülleştirmiş bir bilim adamıdır. Scheiermacher’ın anlayışına göre ise bir şeyin bölümü, o şeyin diğer bölümüne dayalı olarak anlaşılabilir.

Goerge Steiner Hermeneutik’i; Wilhelm von Humbolt, William Dilthey, Martin Heidegger, Hans-George Gadamer, Jurgen Habernas gibi isimler Hermeneutiğin en önde gelen temsilcileridir. Goerge Steiner Hermeneutik’i; İfade edilebilir bir anlayışın kabulü ve o anlayışın etkin hale getirilmesi olarak şeklinde tanımlar.

Steiner’a göre ‘iyi çeviri( kaynak kültür ve erek kültür arasındaki) Steiner Çevirmeni; Anlamı çözen, anlamlar arasında ve yapısal kurallar arasında iletişimi sağlayan, Kültürler,diller arasında ve yapısal durumlar arasında çeviri yapan kişi, Esas olarak da, hayatı anlaşılır hale getirmek adına, öncesinde prova eden kişi olarak nitelendirir. Steiner’a göre ‘iyi çeviri( kaynak kültür ve erek kültür arasındaki) bütünlüğü sağlayabilmek için çevrilmiş olduğu dile esaslı bir yabancılık ve bir ötekilik taşımalıdır.

Günümüze kadar ortaya atılan çeviri kuramları çeviriyi genellikle süreç açısından değerlendirmektedir. Her bir kuramın çekirdeğinde hedef, kaynak kültür, dil ve sistem farkı bulunmaktadır. Bu durumda iki kutuptan birine yönelen çeviriyi doğru, yanlış, sadık gibi değerlendirmek kaçınılmazdır. Steiner’ın Hermeneutik Döngü Kuramı, çeviri süreci ve teorisine ilk kez sistematik olarak bakması açısından felsefi teoriler başlığı altında, en etkili ve önde gelen yaklaşımdır.

Steiner daha çok çevirmenin ‘zihinsel ve ruhsal arayışı’ ve ‘çeviri sürecinde anlama ve anlam kazandırma’ çabası üzerinde durur. 1998 yılında yazdığı ‘After Babel’ adlı kitabında Steiner, Hermeneutik Yaklaşımı genel olarak, anlama bir anlam yükleme arayışı olarak tanımlar.

3.Şekillenme(Özümseme), 4. Onarma(Dengeleme)’ dir. George Steiner çeviriye yorumbilimsel bir bakış açısıyla bakarak Hermeneutik Döngü Kuramı çerçevesinde çeviriyi dört aşamalı bir süreç olarak inceler. Bunlar: 1.Güven, 2. Nüfuz(İyice Anlama), 3.Şekillenme(Özümseme), 4. Onarma(Dengeleme)’ dir.

güven İlk aşama olan güven isminden de anlaşılabileceği gibi metni çevirmeden önceki metnin çevirmeye ve anlamaya değer bulunması görüşünü ifade etmektedir. Bu anlayış olmaksızın çeviriye eksik başlamış olacağımız vurgulanır. Steiner’a göre ‘Çeviri Güven Eylemiyle’ başlar. Fakat durum iki tehdit oluşturur; Birincisi; bir şey, herşeye dönüşebilir. Diğeri ise; hiçbir şeyde olmayabilir.

Nüfuz(İyİce anlama) Nüfuz yada iyice anlama, çevirmenin metne girdiği, Steiner’ın tabiriyle; giriş yapan ve çıkarımı sağlayan adımdır. Saint Jerome’un teşbihiyle ‘esir tutulanı anavatanına döndürme’ ya da ‘dünyada hiç birşey çıkarılamayacak bir alandan maden çıkarmak’ olarak ifade edilebilir.

Bu bölüm metnin en içine işleyen yanıdır Bu bölüm metnin en içine işleyen yanıdır. Çünkü metnin içeriğine girmek kaçınılmazdır ve kesin bir zorlama içerir. Buradaki baskın görüş metnin tamamıyla açılması ve yalın hale getirilmesi yönündedir. Bu aşamada çevirmen metni istila eder, özünü çıkarır ve anlaşılmasını sağlar.

Bu aşamada yabancı olan metni ifade edebilen farklı tür özümsemeden faydalanılabilir; Doğal yapıyı tamamıyla oluşturmak için gerektiğinde metin yerinden çıkartılabilir yada tekrar yeniden yerleştirilebilir.

Bu iddiasını ispat etmek için iki benzetmeden faydalanır: Birincisi manevi(sacramental) bir girişle hedef kültürü özümser ve yabancı metinle zenginleştirilmiş hale getirir. Diğeri ise sonunda hedef kültüre bulaşan ve onu işe yaramaz bir hale getiren bir istila şeklindedir.

şekİllenme(özümseme) Daha önceki üç aşama metni tehlikeli bir şekilde dengeden yoksun bırakmıştır. Kaynak dil bazı bölümleri tahrip edilmiş ve hedef dilde dengesi bozulmuş ve enfekte edilmiştir. Çevirmen, metni tahrip ederek işlediği suçu affettirmek için metnin asıl enerjisini geri döndürmelidir. . ıür

Üçüncü adım olan, şekillenme ve özümseme ise çevirmenin metnin asıl konusuna, hedeflenen gelişmişliğe ve dengeye getirme çabası olarak ifade edilmektedir. Çevirmen, metinde asıl anlatılmak isteneni bulduktan sonra, çeviriyi kendi diliyle bütünleştirmek zorundadır. Buradaki bütünleşme; ‘anlamın düzenlenmesi’ anlamına gelmektedir.

Bu durumda çevirmenin olaya müdahil olması kaçınılmazdır ve net bir müdahale söz konusudur. Buradaki görüş; metnin tamamen açık olması ve yalın hale getirilmesidir. Bu süreçte çevirmen, olaya el koyar ve metni kendi özüne dönüştürür.

Onarma(dengeleme) Son aşama olan, onarma ve dengeleme çevirinin en hayati, olmazsa olmazı olan ve bütünleyici aşamasıdır. Çevirmenin, asıl metni ortadan kaldırarak işlediği suçu telafi etmek için özgün metne enerji vermesi gerekir.

Steiner bu terimleri çeviriyi karşılıklı olarak yasallaştırma olarak niteler ki; bu da çevirinin tüm kuralları ve sorumluluklarının kabul edildiği en önemli ve en son bölümdür. Son aşama olmadan, Hermeneutik Döngü tamamlanmamış ve tehdit altındadır.

Steiner bu bölümde tamamen ‘yerelleştirme’ ya da ‘kalıcı bir yabancılaşma’ olarak iki kutup belirler. Sonuç olarak; Steiner Hermeneutik Döngüyü, çeviriye bir süreç olarak bakan, bu aşamalardan daha da derine inen ve ortaya çıkan yeni eserde bir denge kurmaya çalışan yaklaşım olarak nitelendirir.

Makalenin son bölümünde Steiner çeviride sadakat kavramı üzerinde durur. Sadakatin edebi olmak ya da metnin ruhunu yakalamak için bir araç olmadığını, ahlaki bir değer olduğunu sözlerine ekler. Hermeneutik Döngünün bu dört katmanıyla işlevini yitirmiş bir çevirinin bile etkili bir şekilde yorumlanmasının sağlanacağını belirterek sözlerini noktalar.