Bulaşıcı Hastalıklarda Sürveyans Tacettin İnandı

Kapsam Tanımlar Sürveyans türleri Temel ilkeler Sürveyans, olgu, salğın Sürveyans türleri Temel ilkeler Bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar

Sürveyans Bulaşıcı hastalıklara dair verilerin, uygun koruyucu ve karşı önlemlerin önerilmesi, alınması ve uygulanması amacıyla; özellikle yer ve zaman ilişkisi temelinde hastalık yayılma eğilimleri, hastalıklara yakalanmadaki risk faktörlerinin analizi ve epidemiyolojik çalışmaların yapılması dahil, sürekli ve sistematik bir şekilde toplanması, analiz edilmesi, yorumlanması ve ilgili taraflarla paylaşılması

Sürveyans “Sürveyans, sağlık uygulamalarını planlama, müdahale ve değerlendirme için gerekli sağlık bilgilerinin, bilmesi gereken kişilere zamanlı dağıtılması ile yakından ilişkili olarak, devamlı ve sistematik toplanması, analizi ile yorumudur DSÖ

Sürveyans –tarihi bakış William Farr (1807 – 1883) İstatistik dairesi, Genel Kayıt Ofisi, İngiltere ve Galler Hayati istatistikleri topladı,analiz etti, yorumladı. Bulaşıcı hastalık salgınlarında artış ve düşüşleri gösterdi. Bilgiyi haftalık, üç aylık ve yıllık raporlarla, tıp dergileriyle ve gazetelerle yaydı. Sürveyans ile ilgili verileri dökümante etmiş,bulaşıcı hastalıkların dağılımı-eğilimlerini incelemiş,tespit ettiği bilgilerin paylaşılmasını sağlamış -

Sürveyans Veri toplama Analiz Raporlama Dağıtım İlgili tüm birimlere Müdahale yapan Önlem alması gereken veri toplayan

Sürveyans – klasik model Sağlık hizmeti vericileri Halk Sağlığı Yetkilisi Bildirim Veri Olay Gerçek dünya! … Beklenen değişimler Analiz ve Yorum Hastalığı tespit eden nereye nezaman hangi sıklıkta veri göndereceğini biliyor olmalı gönderilen veriler bir araya getirilir analiz edilir müdaheleyi yapacak kuruma geri bildirim yapar Karar Bilgi Müdahale (Geri bildirim) 7

Sürveyans için gerekli 8 basamak Problemin tanımlanması: Sürveyans sisteminin yapı ve içeriğini belirler. Sürveyansın altına ne yerleştirileceğini ve hangi bilginin toplanması gerektiğini söyler. Bilgi için potansiyel kaynakların tanınmasını, bilginin nerede ve nasıl toplanacağı kararını sağlar Bilginin toplanması: Bilginin uygunluğunun  tanımlanmasını, bu bilginin kaydı için kullanılacak yöntemi, formları doldurmak için en uygun kişinin yerleştirilmesini ve bu insanların nerede konumlanacağını belirlemeyi içerir. Bilginin dahil edilmesi ve işlenmesi Bilginin yorumlanması: Ham istatistikler genellikle yeterli değildir, bilgilerin en önemli özelliklerinin çizilmesi ve kolay anlaşılabilir halde sunumu için daha ileri analiz ve yorumlar gerekmektedir.

Sürveyans için gerekli 8 basamak -devamı Sonuçların sunulması Müdahalelerin planlanması için sonuçların kullanılması: Sürveyansın sonuçlarının amacı, koruma ve müdahale için mevcut politikalar ve stratejilerin iyileştirilmesi yada yenilerinin geliştirilmesi için, planlayıcıların sürveyanstaki probleme cevap oluşturmasına yardım etmektir. Sürveyans sisteminin değerlendirilmesi Sistemin güncellenmesi

Sürveyansın amaçları -Müdahale Hastalık oluşumundaki ve dağılımındaki ani değişiklikleri saptamak Seküler trendi izlemek Hastalığın gelecekteki etkisini tahmin etmek Hastalık etkenindeki ve konakçıdaki değişiklerin fark edilmesi Sağlık hizmet sunumunda değişim yaratma -Kontrol ve korunma önlemleri -Müdahale -Politika oluşturanların bilgilendirilmesi SÜRVETANS SADECE VERİ TOPLAMA DEĞİL HANİ VERİLERİN NE AMAÇLA TOPLANDIĞINI BİLMEK GEREKİR.Sıklığı belirlemek için analiz edilebilir bilgileri hızlı ve güvenli biçimde sağlamak , kim nerede nezaman sorularına yanıtlayabilmek.Sürveyans ile hastalıkların paterni ,trendleri,alınabilecek korunma ve kontrol önlemleri ortaya konabilir.Hastalığın toplumdaki insidans ve prevalansını takip etme,yüksek riskli bölge ve kişi özelliklerini tanımlayabilme ,hastalığın topluma yükünü belirleme Trendleri izleme (yer,kişi,zaman) Hastalığın yaygın olduğu bölgelerin tespiti ile halk sağlığı müdaheleri için yer tespit etme Hastalığın doğal seyrini takip ile olabilecek salgınları önceden tespit etme Hastalıgın etyolojisi tam bilinmesi bile elde edilen bilgiler le sağlıklı bireyleri koryyucu önlemler alabilme Sıklık vedağılımın sürekli izlenmesi ile muhtemel salgın zamanı tespiti en·dem·ic ( n-d m k) adj. 1. Prevalent in or peculiar to a particular locality, region, or people: diseases endemic to the tropics. See Synonyms at native. From Greek end mos, native, endemic : en-, in; see en-2 + d mos, people; see d - in Indo-European roots.] Examples Monitoring trends – endemic disease (hepatitis A)..outbreaks expected every ten years. Estimating future disease impact – based on incidence data and knowledge of natural history of diseases and using this information together with other relevant information (vaccination coverage) can use this data to estimate the likelihood of recurrence of outbreaks and plan an appropriate intervention. And follow the influence on disease occurrence. Monitoring progress towards control objective

Sürveyansta öncelik oluşturma Sıklık (insidans - prevelans) Şiddet, (vaka/ölüm oranı, hastaneye yatış hızı) Salgın potansiyeli Sosyoekonomik etki Maliyet Önlenebilirlik Kamuyu ilgilendiren sorunu ve haber değeri SÜRVEYANS SİSTEMİNE HERHANGİ BİR HASTALIĞIN DAHİL EDİLMESİ İÇİN BİR NEDENİMİZ OLMALISalgın yapma potansiyeli yüksek olan hastalıklar Mortalite ye neden olan hastalıklar(malnütrisyon prevalansı yüksek mortalitesi yüksek) kolera salgın yapma potansiyeli yüksek B AZEN çok sık görülmesede sosyoekonomik etkiside önmeli(hıv-aids) Kamu sorunu e.g. Olimpiyat oyunlarinda biyoterorizm surveyansi 11

Sürveyans Türleri Aktif sürveyans: Sürveyans sisteminde bildirim yapmakla yükümlü kişi veya birimlerin kendiliğinden rapor etmesini beklemeksizin, yetkili birimlerce düzenli olarak verilerin toplanması. (örn. Klinisyenleri ayda bir telefonla aramak.) Sentinal sürveyans; seçilmiş örneklerden sürveyans Pasif Sürveyans Rutin kayıt sistemi içinden gelen verilere dayanır

Pasif Sürveyans Sistemleri Pasif sistemler dinamik bir planlama ve yaklaşım gerektiren sistemlerdir. Bu sistemde verileri toplayan birime veriler bildirilir. Pasif sistemin en sık kullanıldığı alan, hastalık bildirim sistemleridir ve bu sistem doktorların merkezi sağlık otoritelerine hastalıkları bildirmeleri esasına dayanmaktadır.

Vaka:Olgu Sürveyans amaçları veya salgın için yapılmış bir vaka tanımı ile uyumlu bir hastalığa ya da sağlık sorununa sahip kişi   Kesin vaka: laboratuvar incelemeleri ile doğrulanmış,             Olası vaka: net bir klinik tabloya sahip ve/veya destekleyici bir laboratuvar testi sonucu pozitif bulunmuş veya kesin vaka ile epidemiyolojik olarak ilişkili,

Veri Bildirim Laboratuar doğr. Klinik örnek Hastaneye başvuru Semptomlar Toplumda hasta olan kişilerin tümü bir buzdağına benzetilirse,bildirimi yapılan sadece buzdağının üstünde kalan kısım İnfeksiyon Maruziyet

Atak hızı Bir grupta bir epidemi sırasında gözlenen kümülatif enfeksiyon insidansı (bu oran klinik olguların ampirik olarak saptanmasıyla ve/veya seroepidemiyolojik olarak saptanabilir. Zaman aralığı belirsiz ise atak hızından söz edilemez)

BOĞMACA Klinik tanımlama Bir kişide en az 2 hafta süren öksürüğe aşağıdakilerden en az birinin eşlik etmesi ile karakterize hastalık; - Öksürük nöbetleri, - İç çekmeli öksürük, - Öksürükten hemen sonra kusma, - Öksürüğe yol açacak başka neden olmaması (pnömoni, sinüzit, plörezi, v.b.) Tanı için laboratuvar kriterleri - Etken Bordetella pertussis'in kültürden izolasyonu (ve identifikasyonu) Vaka sınıflaması Olası vaka: Klinik tanımlamaya uyan vaka Kesin vaka: (a) Laboratuvar olarak doğrulanmış olası vaka veya (b) Bir kesin vaka ile epidemiyolojik bağlantısı olan olası vaka.

Salgın Bir hastalığın veya sağlıkla ilişkili özel bir durumun belirli bir coğrafyada veya toplulukta beklenenden daha fazla sayıda görülmesi

KONU BAŞLIKLARINA GÖRE BİLDİRİME ESAS BULAŞICI HASTALIKLAR LİSTESİ 1. Aşı ile önlenebilir hastalıklar Boğmaca Difteri Kabakulak Kızamık Kızamıkçık [Rubella] Konjenital Rubella Tetanoz Neonatal Tetanoz Çocuk felci [Poliomyelitis] Çiçek Haemophilus influenza Tip b [Hib] Menenjiti Influenza

2. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Chlamydia trachomatis enfeksiyonları Gonore Sifiliz AIDS (kazanılmış immün yetmezlik sendromu) HIV enfeksiyonu (insan immün-yetmezlik virüsü enfeksiyonu) 3. Viral hepatitler Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C, Hepatit D, Hepatit E

4. Gıda ve su kaynaklı hastalıklar ve zoonozlar Botulismus Bruselloz Campylobacter jejuni/coli [Campylobacter sp enfeksiyonu] Enterohemorajik E.coli [EHEC] enfeksiyonu Kolera Leptospiroz Listeria monocytogenes enfeksiyonu Shigella sp enfeksiyonu Salmonella sp enfeksiyonu [non-tifoidal salmonelloz] Salmonella Typhi enfeksiyonu [Tifo; enterik ateş] Akut kanlı ishal Şarbon Tularemi Veba [Plague] Yersinia sp enfeksiyonu [Yersiniosis] Trişinoz Ekinokokkoz Cryptosporidium sp enfeksiyonu Giardia intestinalis enfeksiyonu Entamoeba histolytica [amipli dizanteri etkeni olarak] Kala-azar [viseral leishmaniasis] Şark Çıbanı [kutanöz leishmaniasis] Şistozomiyaz [üriner] Sıtma [Malaria] Toksoplazmoz Kuduz ve Kuduz Riskli Temas Viral Hemorajik Ateş Sendromu Sarı humma Epidemik Tifüs Q-ateşi

5. Solunum (hava) yolu ile bulaşan hastalıklar     Lejyoner hastalığı [legionellosis]     Meningokokkal hastalık              Tüberküloz              Pnömokok enfeksiyonları  6. Diğer hastalıklar              Varyant Creutzfeldt-Jakob's hastalığı [nvCJD]              Lepra              Trahom

Veri Kaynakları Klinik hizmetler Çevre sağlığı hizmetleri Laboratuvar hizmetleri Toplum ve acil durum hizmetleri Kamu hizmetleri

Okuyun BULAŞICI HASTALIKLAR SÜRVEYANS VE KONTROL ESASLARI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete:30.5.2007 - 26537

Kaynaklar Dr. M. Bülent ONUK, Bulaşıcı Hastalıklar BULAŞICI HASTALIKLAR SÜRVEYANS VE KONTROL ESASLARI YÖNETMELİĞİ , Resmi Gazete:30.5.2007 - 26537