İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE EĞİTİMİN GENEL ÖZELLİKLERİ

24 Temmuz 1908’de İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından Kanun-i Esasiye ikinci Abdülhamid’e kabul ettirilerek siyasi anlamda günümüz Türkiye’sini yaratan ideolojik, siyasi ve ekonomik düşünce sistemi ortaya konmuştur.İttihat ve Terakki’nin Osmanlı siyasi sisteminin güçleri; ideolojik olarak “İslamcı-Türkçülük”, siyasi olarak “yarı monarşi” ve ekonomik olarak da “milli ekonomi” şeklinde yeniden tanımlayan bir burjuva hareketi olarak değerlendirilebilir.

Bu siyasi gelişmeler ışığında, Anadolu’ da neredeyse tamamı Türk olmayanlar tarafından yapılan ticarette; Türk olanların rekabetinin yaratılması, siyasi anlamda devletin bürokratik yapılanma sürecine alınması, ideolojik olarak islama dayalı Türkçülük’ ü güçlendirme çabaları yeni Osmanlı siyasal sistemini oluşturma girişimlerine örnek olarak verilebilir.

Dönemin Genel Özellikleri Siyasi hayat ve fikir hareketleri birden canlanmış, yayın özgürlüğüne kavuşma yanında, özellikle Balkan Savaşları, aydınları toplumsal sorunları ve dertleri acımasız bir dille ortaya koymaya itmiştir.Eğitim sorunları üzerinde de önemle durulmuştur. Meşrutiyetin ilanı ile beraber aşırı hürriyetçi bir hava oluşmuş, bu okullara da yansımıştır. Özellikle Balkan Savaşlarından sonra toplumda eğitim konularına ilgi artmıştır. Balkan Savaşları ve felaketlerinden sonra toplumda, “çökmekte olan devleti eğitim ve öğretmenler kurtaracaktır” şeklinde bir görüş benimsenmiştir. Balkan Savaşlarına kadar taassup nedeniyle kızların eğitimi konusunda verimli çalışılamamış, fakat Balkan savaşlarından sonra taassup azalmış ve etkili çalışmalar yapılmıştır. Kızlar için ilk kez bir yüksek öğretim kurumu açılmıştır. Dönemin sonuna doğru geleneksel sıbyan mekteplerinin çoğu kapatılmıştır.

Okul öncesi eğitimde ilk ciddi atımlar atılmıştır. Medreselerin ıslahı için fikirler ve teşebbüsler yaygınlaşmıştır. Öğretmen yetiştirilmesinde yenilikler yapılmış, önemli adımlar atılmıştır. Öğretmenler ilk kez bu dönemde mesleki örgütler kurmuşlardır. Eğitimde niceliğe, yani okul, öğrenci ve öğretmenleri sayıca arttırmaya öncelik verilmiş, nitelik hemen her zaman ikinci planda kalmıştır. Programlara sosyal, siyasal muhtevalı, hayata dönük bazı dersler girmiştir. Eğitimin bilim olarak işlenmesinde ciddi gelişmeler sağlanmış, batının önemli eğitimcilerinin fikir ve yöntemleri çok daha iyi tanınmaya başlanmıştır.

Kızların eğitimine önem verilmiştir.

Meşrutiyet döneminde öğretimde tabiat, eşya, olay ve deney ön plana çıkmıştır.Daha önce öğretmen, kitap, hafıza çok önemliydi. Eğitim Bakanlığı ilk kez ülkenin renkli eğitim haritalarını yayınlamıştır. Meşrutiyet dönemi eğitimde özellikle yöntem ve tekniklere ilişkin yenilikler görülmekle beraber eğitime ortak ve kesin bir amaç gösterilmemiştir. Bu dönem eğitimde büyük girişimler dönemi olamamıştır.Bunun nedeni birçok ferdin kararsızlığıydı. Eğitimde yeterli girişimler yapılamamışsa da, eğitim ve öğretmen sorunları mesleki dergiler ve genel basında ilk kez geniş ölçüde tartışılmış, yeni ve orijinal görüşler ortaya çıkmıştır. Balkan ve Birinci Dünya Savaşları ve bunların yol açtığı felaketler meşrutiyet dönemi eğitiminin gelişimini önleyici temel nedenler arasında yer almıştır.

Bu dönemde batılı değerlere dayalı yaşama biçimi hayata geçirilirken islama dayalı yaşam biçimine dokunulmamıştır.Bu nedenle toplumsal kurumlarda ikili durum ortaya çıkmış ve bu durumdan en çok eğitim kurumları etkilenmiştir.Bu yeni eğitimle amaçlanan halkı tebaa olmaktan çıkarıp vatandaş konumuna getirmek olmuştur.