İŞLETMELERDE VERİMLİLİK: ÜRETİM YÖNETİMİ FONKSİYONU ALTINCI BÖLÜM İŞLETMELERDE VERİMLİLİK: ÜRETİM YÖNETİMİ FONKSİYONU

ÜRETİM VE ÜRETİM YÖNETİMİKAVRAMI ÜRETİM KAVRAMI: Üretim: işletmelerin girdi (input) almaları, bunları belli bir süreçten sonra çıktı (output) olarak adlandırılan mal ve hizmetlere dönüştürülmelerine karşılık gelen bir kavramdır. Ekonomistler üretimi; her türlü fayda yaratma (şekil değişikliği, zaman değişikliği, mekan değişikliği) veya iktisadi mal veya hizmetler meydana getirme olarak tanımlamıştır.

Üretim, ham ve yardımcı maddeleri, işletme malzemeleri, yarı mamulleri ve parçaları, kullanılabilir ürüne dönüştürme çabaları olarak tanımlanabilir. Şekil II-6.1 İşletmeler bir ürünün sunacağı temel faydaya ek olarak; kalite düzeyinde, tasarımında, ambalajında, marka isminde ve farklı ürün özelliklerinde yapılacak iyileştirmeler ile bunları destekleyecek donanım özellikleri, garanti süresi, aksesuarlar, satış sonrası servis, dağıtım kanalları ve yapılacak güncelleştirmeleri de ürün geliştirme aşamasında göz önünde bulundurmalıdırlar.

İşletmelerin çevrelerinden aldıkları bir dizi girdiyi, belirli bir süreçten geçirerek, tüketicilerin gereksinimlerini karşılayan ve dolayısıyla onlar için fayda yaratan mal ve/veya hizmete (çıktı) dönüştürme çabası denir. Şekil II-6.2, Şekil II-6.3 Üretim süreci önce alt yapı ve donanım sağlanmasıyla başlar. Üretim sürecine girdiler sokulur ve süreç içinde seçilen üretim yöntemi uygulanarak, performans göstergelerinin gerçekleştirilip, gerçekleştirilmediği kontrol edilir.

Üretim Yönetimi Kavramı: Üretim yönetiminin kapsamı hammadde girişinden itibaren, ürünün nihai kullanıcısına teslim edildiği noktaya kadar devam eden bir süreçtir. Üretim yönetimi; işletmenin elinde bulunan malzeme, makine, insan gücü ve finansal kaynakların belirli miktardaki mamulün istenilen niteliklerde (kalitede), istenilen zamanda ve en düşük maliyetle üretimini sağlayacak biçimde bir araya getirilmesi olarak ifade edilebilir.

Üretim Yönetimi Kavramı: Şekil II-6.4 Üretim Yönetimi Öğeleri. Üretim Yönetimi ancak zaman, kalite, miktar, ve fiyat unsurlarının dikkate alınması ve bunların piyasadaki arz ve talep ile uyumlaştırılmasıyla doğru şekilde yönetilebilen bir süreçtir.

Üretim Yönetimi Süreci Müşteri ve Pazar şartları, Talep yaratma, Sipariş alma ve satış tahmini, Planlama: Hammadde-malzeme planlaması ve üretim planlaması, Üretim ve kontrol, Stok ve sevk. İşletme, çevresinden çeşitli girdiler alarak bunlara üretim faaliyetleri yoluyla değer katan ve böylece müşterilerine fayda sağlayan bir değer zinciri olarak düşünülebilir.

Üretim Yönetimi Süreci Girdiler: hammadde ve çeşitli malzemeler ile insan kaynakları, arazi, binalar ve bilgi gibi unsurlardan oluşmaktadır. Çıktılar: işletme tarafından üretilerek müşteriye sunulan mal ve/veya hizmetlerdir.

İşletmelerde Üretim Yönetimi Stratejileri Ürün tasarımı, Üretim süreç tipinin belirlenmesi, Mamul stok politikasının belirlenmesi, Üretim tesislerinin odağının belirlenmesi, Yeni ürün geliştirilmesi ve tasarımı, Teknoloji seçimi ve süreç geliştirilmesi, Kaynakların stratejik alternatifler arasında dağılımı, Tesis planlama: kapasite, yer seçimi, yerleştirme, İş tasarımı, İşleyişle ilgili taktik kararlar.

Üretim Yönetimi ile İlişkili Alt Sistemler Ürün ve/veya hizmet tasarımı, Talep ve kapasite planlama, Üretim sistemi tasarımı, Üretim planlama ve kontrol, Süreç geliştirme, problem çözme ve bakım faaliyetleri.

ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI İşletmelerin üretim sistemleri 3’e ayrılır: Şekil II-6.8 Sürekli Üretim, Kesikli Üretim, Proje Tipi Üretim.

ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Sürekli Üretim Sistemi: Çok yüksek miktarlarda üretilen standart tipte ürünler için kullanılır. Sistem, büyük ölçüde otomasyona dayalı olarak ve yirmi dört saat kesintisiz bir şekilde işlemektedir. Ör: petrol rafinerileri, su arıtma tesisleri.

ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Sürekli Üretim Sisteminin dezavantajları: Üretim hattındaki herhangi bir sorun bütün hattı etkileyecektir, Oldukça maliyetli ve teknolojik bir üretim sistemidir, Üretim sistemindeki esneklik bulunmaması sektörün çok çabuk yön değiştirmelerine etkin bir şekilde tepki verememesine neden olabilir.

ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Sürekli Üretim Sisteminin ayırt edici özellikleri: Az çeşitli yüksek miktarlarda üretim, Yüksek sermayeli yatırım, Düzenli talep, Tüm ürünlerin aynı makineler üzerinde aynı işlemleri görmesi, Özel amaçlı makineler kullanması, Yüksek hammadde ve mamul stokları,buna karşılık düşük ara stokları, Fabrika içi taşımacılıkta konvektör, raylı araba gibi özel araçlar kullanılması.

Sürekli üretim sistemi; Kitle Üretimi ve Akış Tipi Üretim olarak kendi arasında ikiye ayrılmıştır. Kitle Üretimi: Kitle üretiminde makine ve tesisatlar uzun süre yalnız bir çeşit malın üretimini yapmakta kullanılır. Gerektiği zaman makine ve tesisatların konumu, yerleşimi ve ayarları yeniden düzenlenerek bir başka benzeri mal üretimine de geçilebilir. Akış Tipi Üretim: makineler sadece tek bir malın üretimi için dizayn edildiklerinden, bir başka malın üretiminde kullanılmazlar.

ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Kesikli Üretim Sistemi: Kesikli üretimde farklı ürünler, az miktarda gruplar halinde üretilmektedir. Sürekli üretime göre, üretim hacmi ve ürün standardizasyonu daha düşüktür. Ör: Makine atölyeleri, mobilya atölyeleri, fırınlar.

Kesikli üretim sisteminin ayırt edici özellikleri: Düzensiz talep, Genel amaçlı makinelerin kullanılması, Düşük miktarlarda çok çeşitli üretim, Aynı fonksiyonel özelliklere sahip üretim araçlarının aynı bölümlerde toplanması, Kalifiye iş gücü kullanılması, Yüksek ara stokları, düşük hammadde ve mamul stokları, Fabrika içi taşımaların, genellikle insan gücü ile çalışan veya motorla tahrik edilen istif arabaları ve sabit veya hareketli vinçlerle yapılması, Miktar ya da çeşit itibarı ile değişkenlik gösteren tüketici talebi karşılayacak esnekliğe sahip olması.

Kesikli Üretim Sistemi: Siparişe Göre Üretim: Ne üretileceği önceden belli olmadığı için, belirli bir malın sürekli üretimi mümkün olmayabilir. Alınan siparişleri gerçekleştirmek için üretim yapılır. Mal çeşidi oldukça fazladır. Çok amaçlı makineler kullanılır. Parti Üretim Sistemi: Bir malın özel bir siparişi veya piyasadaki talebi karşılamak amacıyla belirli süre üretilmesidir. Üretilen seri doğduktan sonra, bir başka mal serisinin üretimine geçilir.

ÜRETİM SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Proje Tipi Üretim Sistemi: Birbirinden tamamen farklı, müşterinin isteklerine göre şekillendirilen ürünlerin üretimi için kullanılır. Çok düşük hacimde üretim ve yüksek düzeyde çeşitlilik söz konusudur. Proje tipi üretimin ayırt edici özellikleri: Büyük ölçekli tek seferlik işlerden oluşan bir üretim şeklidir, Özel talebe bağlı bir üretim şeklidir, Üretim faktörlerinin projenin yapılacağı bölgeye taşınması gerekir, Mamul sabit konumdadır, Makine ve iş görenler mamul içinde hareket ederler, İşgücü kullanılan düzeyini zaman içinde değişkenlik gösterebilir.

TAM ZAMANINDA ÜRETİM (JIT) Üretim için gerekli olan malzemenin gerektiği anda ihtiyaç noktasında bulunmasını temin eden ve sıfır envanteri hedef alan bir malzeme yönetim sistemidir. Tam Zamanında Üretim: en az kaynak kullanımıyla, en kısa zamanda, en ucuz ve hatasız üretimi gerçekleştirerek, müşteri taleplerine cevap verecek şekilde en az israfla ve üretim faktörlerini en esnek şekilde kullanıp potansiyellerin tümünden yararlanmak şeklinde tanımlanabilir.