Şangay İşbirliği Örgütü Uluslararası Güncel Sorunlar Yrd. Doç. Dr. Nesrin Kenar

Öğrenme Hedefleri Bu konuyu çalıştıktan sonra: Şanghay İşbirliği Örgütü’nün işlevi hakkında bilgi sahibi olunacak, Şanghay İşbirliği Örgütü’ne giden süreçteki Zirveler öğrenilecek, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün faaliyetleri öğrenilecek.

İçindekiler Öğrenme Hedefleri Konunun Özeti Değerlendirme Soruları 1. ÇİN HALK CUMHURİYETİ 1.1. Şanghay İşbirliği Teşkilatı 1.2. Şanghay İşbirliği Örgütü Neden Kuruldu? 1.3. Zirveler 1.4. Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Önemi 1.5. Çin’in Örgüt Üzerindeki Çıkarları 1.6. Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Faaliyetleri Konunun Özeti Değerlendirme Soruları

Şangay İşbirliği Teşkilatı 26 NİSAN 1996 - ŞANGHAY ÇİN RUSYA KAZAKİSTAN KIRGIZİSTAN TACİKİSTAN “SINIR BÖLGELERDEKİ ASKERİ ALANLARDA GÜVEN ARTIRICI ÖNLEMLERE İLİŞKİN ANTLAŞMA” 4

Antlaşma ASKERİ GÜÇLERİN SALDIRGAN FAALİYETLERDE BULUNMAMASI, SINIR BÖLGELERİNDEKİ ASKERİ TATBİKATLARIN BOYUTUNUN VE SIKLIĞININ AZALTILMASI, KARŞILIKLI ASKERİ EYLEMLERE BAŞVURULMAMASI, SINIRLARIN 100 KM. ÇEVRESİNDEKİ ASKERİ FAALİYETLERE İLİŞKİN KARŞILIKLI ÖNCEDEN BİLGİ VERİLMESİ, PLANLANAN ASKERİ FAALİYETLERİN DENETLENMESİ, SINIR BÖLGESİNDE ASKERİ EYLEMLERİN ÖNLENMESİ, 5

ŞİÖ Neden Kuruldu? ŞİÖ Neden Kuruldu? Başlangıçta daha çok, “birlik harcında ABD’nin hegemonya karşıtlığı bulunan jeostratejik bir adımdı. Kendi aralarında “üç şeytani güç dedikleri” terör, ayrılıkçı hareketler ve dini fanatizmin arkasındaki güç olarak ABD’yi görüyorlardı.

ŞİÖ Neden Kuruldu? ŞİÖ Neden Kuruldu? Dünya petrol üretim ve kullanım pazarının yarısından fazlasını elinde bulunduran ve Hindistan, İran, Moğolistan ve Pakistan'ın gözlemci olarak bulunduğu örgüt, ABD'ye karşı etkili bir kutup oluşturmaktadır. Dönemin Rusya Devlet Başkanı Putin, Şanghay İşbirliği Örgütü'nün Ağustos 2007 Bişkek Zirvesi’nde “tek kutuplu dünya kabul edilemez” diyerek bir anlamda birliğin misyonunu da belirtmiştir.

Şangay İşbirliği Örgütü Şanghay İşbirliği Örgütü; ilk adım olarak 1996 yılında beş devletin “terör, ayrılıkçı hareketler ve dinsel fanatizme karşı mücadelede işbirliğine gitmek” amacıyla başlayan Şanghay görüşmeleri, Haziran 2001’de Özbekistan’ın katılmasıyla bölgesel ekonomik ve güvenlik işbirliği örgütüne dönüşmüş uluslararası bir teşkilattır. 44 milyon km2’lik Asya kıtasında 30 milyon km2 alanı kapsayan ŞİÖ, halihazırda gözlemci olanları da tam üye haline getirdiğinde, zaten Asya kıtasının hemen, hemen tamamını denetlemiş olurlar. Üye Ülkeler Çin Halk Cumhuriyeti, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Özbekistan, Gözlemci Ülkeler Hindistan, İran, Moğolistan, Pakistan Çalışma Dilleri Çince, Rusça Genel Sekreter Dmitry Fedorovich Mezentsev Kuruluş 14 Haziran 2001 8

Şangay İşbirliği Örgütü ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ DEVLETLERİ Üye Devletler Gözlemci Devletler Diyalog Ülkeleri Rusya Afganistan Belarus Çin Hindistan Türkiye Kırgızistan İran Sri Lanka Tacikistan Pakistan Kazakistan Moğolistan Özbekistan

Şangay İşbirliği Teşkilatı 24 NİSAN 1997 MOSKOVA ZİRVESİ “ASKERİ GÜÇLERİN ÇOK TARAFLI OLARAK AZALTILMASINA İLİŞKİN ANTLAŞMA” ASKERİ GÜÇLERİN SAYISININ AZALTILMASI, SINIR BÖLGELERDEKİ ASKERİ EYLEMLERİN ÖNCEDEN BİLDİRİLMESİ, KONTROL MEKANİZMASI KURULMASI, KARŞILIKLI GÜVENİN SAĞLANMASI, GÜÇ KULLANILMAMASI, GÜÇ KULLANILMASI TEHDİDİNDE BULUNULMAMASI, TEK TARAFLI ASKERİ ÜSTÜNLÜK ANLAYIŞINDA OLUNMAMASI, 10

3 Temmuz 1998 Alma Ata Zirvesi GÜNEY ASYA’DAKİ NÜKLEER TEHDİT BÖLGESEL GÜVENLİK MEKANİZMASI NİTELİĞİ GÜVENLİK RİSK İSTİKRAR REFAH GÜNEY ASYA’DAKİ NÜKLEER TEHDİT 11

3 Temmuz 1998 Alma Ata Zirvesi TEHDİT ÇİN AYRILIKÇILIK RUSYA DİNİ RADİKALİZM (ORTA ASYA ÜLKELERİ) KÜRESEL TERÖRİZM (TÜM ÜYE ÜLKELER) 12

24 Ağustos 1999 Bişkek Zirvesi 24 Ağustos 1999 Zirvesi 24 Ağustos 1999 Bişkek Zirvesi 24 AĞUSTOS 1999 BİŞKEK ZİRVESİ UYUŞTURUCU KAÇAKÇILIĞI, SİLAH KAÇAKÇILIĞI, YASADIŞI GÖÇ, ORTA ASYA’NIN “NÜKLEER SİLAHLARDAN ARINDIRILMIŞ BÖLGE” GİRİŞİMLERİNİN SÜRDÜRÜLMESİ 13

5 Temmuz 2000 Duşanbe Zirvesi AYRILIKÇILIK, DİNİ RADİKALİZM, KÜRESEL TERÖRİZM, BİŞKEK ANTİ - TERÖR MERKEZİ 14

15 Haziran 2001 Şanghay Zirvesi 14-15 Haziran 2001’de Şangay’da gerçekleştirilen zirvede, Şangay Beşlisi Özbekistan’ın da katılımıyla “Şangay İşbirliği Örgütü”ne dönüştürülmüş ve bir kurumsal kimlik kazandırılmıştır. ŞİÖ’nün oluşturulması üye ülkelere işbirliğinin geliştirilmesi yönünde bir dinamizm kazandırmış, Orta Asya cumhuriyeti olan Özbekistan’ın katılımı örgütün güvenlik mekanizması boyutunu güçlendirmiş ana tehditlerden biri olarak nitelendirilen dini radikalizm ve terörizm ile mücadele konusuna verilen önem artmıştır. + ÖZBEKİSTAN ŞANGHAY BEŞLİSİ ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI 15

15 Haziran 2001 Şanghay Zirvesi ŞANGHAY BEŞLİSİ ÇHC Rusya Kazakistan Kırgızistan Tacikistan Özbekistan ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ 16

Şangay İşbirliği Örgütü ve Önemi Bölgenin geleceği üzerine esaslı bir etki, Haziran 2001 de oluşturulan Rusya, Çin, Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan’ın yeni doğmuş bir siyasi ittifak olan Şangay İşbirliği Örgütüdür. Şangay Beşlisi üye ülkelerin sınır anlaşmazlıkları konusunda işbirliği yapabilecekleri güven oluşturma mekanizması olarak 1966 yılında kurulmuştur. Kuruluşunun ilk yılında ŞİÖ öncelikle bölgesel güvenlik ve sınır kontrolleriyle ilgilenmiştir. Altı üye ülke terörizme, aşırıcılığa ve ayrılıkçılığa karşı savaşma sözünü vermiştir. Bazı taraflar bu grubu sadece bir güvenlik mekanizması olarak değil, aynı zamanda üye devletler arasında daha sıkı ticaret, yatırım, kültürel, çevresel ve teknolojik ilişkiler için umut veren bir çerçeve olarak algılamıştır.

11 Eylül 2001’den Sonra Küresel Terörizm ile Mücadele İçin ÖZBEKİSTAN ABD KIRGIZİSTAN TACİKİSTAN ASKERİ ÜS 18

7 Haziran 2002 St.Petersberg Zirvesi “ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI ŞARTI” İMZALANMIŞTIR GÜVENLİK TEŞKİLATI BÖLGESEL ANTİ - TERÖR MERKEZİ 19

7 Haziran 2002 St.Petersberg Zirvesi 11 Eylül sonrası gerçekleştirilen ilk devlet başkanları zirvesi olan 7 Haziran 2002 St. Petersburg Zirvesi sonunda yapılan ortak açıklamada ise, ŞİÖ’nün üye ülkeler arasında karşılıklı güvenin ve dostluğun güçlendirilmesi, bölgede barış, güvenlik ve istikrarın sağlanması, yeni ortaya çıkan tehditlere ve terörizm, yasadışı uyuşturucu ve silah kaçakçılığı gibi uluslar aşırı tehditlere karşı BM ile koordineli bir şekilde ortak mücadele yürütülmesi amacıyla kurulduğu belirtilmiştir.

7 Haziran 2002 St.Petersberg Zirvesi ORTA VE GÜNEY ASYA’DA; SOĞUK SAVAŞ SONRASI; ETKİ ALANINI GENİŞLETMİŞTİR. ABD SSCB’NİN JEOPOLİTİK GÜÇ BOŞLUĞUNU DOLDURMAK İSTEMİŞTİR. 21

7 Haziran 2002 St.Petersberg Zirvesi ORTA VE GÜNEY ASYA’DA; 2003’DEN SONRA ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI ETKİSİNİ ARTIRMAYA BAŞLAMIŞTIR. 22

7 Haziran 2002 St.Petersberg Zirvesi 11 Eylül saldırıları ve saldırılardan sonra ŞİÖ coğrafyasında yaşanan gelişmeler örgüt açısından önemli değişiklikleri beraberinde getirmiştir. 11 Eylül sonrası dönem ŞİÖ için hem tehditlerle hem de fırsatlarla karşılaşılan bir dönem olmuştur. Ocak 2002’de Pekin’de 11 Eylül sonrası bölgesel ve global gelişmeleri değerlendirmek ve yeni güvenlik ortamında işbirliği stratejileri geliştirmek amacıyla olağanüstü bir Dışişleri Bakanları Zirvesi yapılmıştır.

23 Mayıs 2003 Moskova Zirvesi 23 MAYIS 2003 MOSKOVA ZİRVESİ AYRILIKÇILIK TEMEL TEHDİT DİNİ RADİKALİZM KÜRESEL TERÖRİZM İŞBİRLİĞİ UYUŞTURUCU KAÇAKÇILIĞI ÖNEMLİ TEHDİT SİLAH KAÇAKÇILIĞI BM TERÖRİZMLE MÜCADELE KOMİTESİ 24

23 Mayıs 2003 Moskova Zirvesi 23 Mayıs 2003 Moskova Zirvesi 20 Mayıs 2003 Moskova Zirvesi sonunda yapılan ortak açıklamada, ayrılıkçılık, dini radikalizm ve terörizm gibi temel tehditler ve uyuşturucu ticareti ve silah kaçakçılığı gibi önemli tehditler ile mücadele konusunda daha önce sergilenen irade yinelenmiştir. Ayrıca terörizme karşı gösterilen çabaların BM Terörizmle Mücadele Komitesi ile eşgüdüm içinde yürütülmesi ve BM bünyesinde hazırlanmakta olan Uluslararası Nükleer Terörizm İle Mücadele Konvansiyonu ve Uluslararası Terörizme Karşı Kapsamlı Konvansiyon taslaklarının neticelendirilmesi için gerekli çabanın gösterilmesi kararlaştırılmıştır.

15 Haziran 2004 Taşkent Zirvesi BM İLE İŞBİRLİĞİ ÇEVRE GÜVENLİĞİ TERÖRİZM KÜRESEL TEHDİT SU KAYNAKLARININ KULLANIMI UYUŞTURUCU TİCARETİ İLE MÜCADELE BÖLGESEL ANTİ - TERÖR MERKEZİ TAŞKENT’E TAŞINMIŞTIR 26

15 Haziran 2004 Taşkent Zirvesi GÖZLEMCİ STATÜSÜ ŞİÖ Moğolistan MOĞOLİSTAN 27

15 Haziran 2004 Taşkent Zirvesi 1 TEMMUZ 2005 MOSKOVA’DA ÇİN LİDERİ JİNTAO İLE RUSYA LİDERİ PUTİN’İN GÖRÜŞMESİ “21’İNCİ YÜZYILDA ULUSLARARASI DÜZENE” İLİŞKİN ORTAK DEKLERASYON İMZALANMIŞTIR. ÇOK KUTUPLU BİR DÜNYA DÜZENİ YARATILMASI STRATEJİK ORTAKLIK İLİŞKİSİ KURULMASI 28

5 Temmuz 2005 Astana Zirvesi 5 TEMMUZ 2005 ASTANA ZİRVESİ 5 Temmuz 2005 Zirvesi 5 Temmuz 2005 Astana Zirvesi 5 TEMMUZ 2005 ASTANA ZİRVESİ ULUSLARARASI HUKUKA SAYGI BM’NİN ROLÜNÜN GÜÇLENDİRİLMESİ ÇOK KUTUPLU BİR DÜNYA DÜZENİ YARATILMASI ABD’ NİN ORTA ASYA’DAKİ ÜSLERİNİN BOŞALTILMASI İÇİN TARİH BELİRLENMESİ İRAN PAKİSTAN GÖZLEMCİ ÜYE HİNDİSTAN 29

5 Temmuz 2005 Astana Zirvesi RUS ASKERİ ÜSLERİ AMERİKAN ASKERİ ÜSLERİ 5 Temmuz 2005 Zirvesi 5 Temmuz 2005 Astana Zirvesi RUS ASKERİ ÜSLERİ AMERİKAN ASKERİ ÜSLERİ 30

2007 Bişkek Zirvesi SÜPER GÜÇ ÇOK KUTUPLULUK BLOK DÜŞÜNCESİ VE İDEOLOJİK BÖLÜNME EŞİT HAKLAR İLKESİ 31

Barış Misyonu 2007 ÇİN RUSYA URAL DAĞLARINDA TATBİKAT ENERJİ KAYNAKLARININ KORUNMASI 32

2009 Pekin Zirvesi 2009 Pekin Zirvesi KÜRESEL FİNANS KRİZİNE KARŞI EKONOMİK İŞBİRLİĞİNİN ARTTIRILMASI 33

5 Nisan 2010 Taşkent Zirvesi KARAR BM İLE İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE YAYGINLAŞTIRILMASI

Haziran 2011 Astana Zirvesi 10’UNCU YIL DEKLERASYONU TEŞKİLAT ORGANLARI ARASINDA İŞBİRLİĞİ TERÖR VE ULUSLAR ARASI SUÇLARA KARŞI İŞBİRLİĞİ UZUN DÖNEMLİ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ PROGRAMLARI KÜLTÜREL İŞBİRLİĞİ BÖLGESEL ANTİ TERÖR YAPILARININ GÜÇLENDİRİLMESİ 35

Haziran 2011 Astana Zirvesi ULUSLARARASI ALANDA İŞBİRLİĞİ GÖZLEMCİ ÜLKELER: HİNDİSTAN, İRAN, MOĞOLİSTAN, PAKİSTAN DİYALOG ÜLKELERİ : BELARUS, SRİ LANKA ORTAK İŞBİRLİĞİ YAPILAN ULUSLARARASI KURULUŞLAR : BM, BDT, KGAÖ(CSTO), ASEAN, ECO, EurAsEC, ESCAP

Çin’in Girişimleri Çin’in Girişimleri -Şanghay İşbirliği Örgütü'nün (ŞİÖ) ortaya çıkmasında, Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC) girişimleri önemli rol oynamıştır. -Yani üye ve gözlemci ülkelerin siyasal, ekonomi ve güvenlik çıkarları olduğu gibi, Çin’in de Şanghay İşbirliği Örgütü platformunda Orta Asya ve Rusya’nın enerjilerini elde etme ve kendi ucuz malların pazarı ve iş gücü üssü haline getirmeye çalışmaktadır. -Aynı zamanda örgütün Çin-Rusya ilişkilerini sağlayan bir zemin olarak da değerlendirmektedir.

Çin’in Örgüt Üzerindeki Çıkarları 1990'lı yılların başında Çin'in bölgeye olan ilgisini ardındaki faktörler şunlardır: 1. Sınır Güvenliği: SSCB‘nin dağılması üzerine sınır bölgelerinde istikrarı sağlamak, 2. Batı Bölgelerinin Gelişimi: Deng Xiaoping'in belirlediği reform ve dışa açılma ilkeleri doğrultusunda 1978'ten itibaren ülkenin doğu sahillerinde görülür bir gelişme kaydedilmesine rağmen, Sincan, İç Moğolistan, Tibet gibi batı bölgelerinde kayda değer bir gelişme elde edilememiştir. Orta Asya ve Rusya ile karayolu, demiryolu bağlarını kurarak bölge ticaretini ve batı bölgelerinde ekonomik gelişiminin önünü açmak, 3. Büyüyen Enerji İhtiyacı: Ekonomisinin hızla büyümesi ÇHC'nin petrole olan bağımlılığını arttırmış; 1993 itibariyle Çin petrol ithal eden ülke konumuna gelmiştir. Bu bağlamda özellikle İran ile petrol ithalatı konusunda anlaşmalara imza atmıştır. 4. Soğuk Savaş Sonrası Stratejik Ortam: Soğuk savaşın ardından ABD'nin tek süper güç olarak sahneye çıkması üzerine ÇHC denge unsuru olarak stratejik ortaklık arayışlarına girişmiştir. 1997'de Jiang Zemin'in Moskova ziyareti sırasında ortak bir bildiri yayınlayan iki ülke liderleri, "dünyada çok kutupluluğun desteklenmesi" amacını taşıdıklarını belirtmişlerdir.

Çin’in Örgüt Üzerindeki Çıkarları 13 Ekim 2009 tarihinde Rus-Çin işbirliğinin bir tezahürü olarak, 3,5 milyar dolarlık petrol ve doğalgaz boru hattı anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma bağlamında inşa edilecek hattın Rusya’ya bağlı Skovorodino’dan, Çin’in kuzeydoğusunda yer alan Daqing şehrine kadar uzanması hedeflenmektedir. Projenin 2010 sonunda tamamlanması ve düzenli petrol sevkiyatının 2011’de başlaması planlanmaktadır.

Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Faaliyetleri GÜVENLİKTE İŞBİRLİĞİ : 21 Nisan 2006'da, ŞİÖ anti-terörizm kapsamı altında uluslararası uyuşturucu suçlarıyla mücadele etme planını açıkladı. 2006 ŞİÖ savunma bakanları toplantısında belirlendiği üzere, 2007'de Rusya'nın Ural Dağları yakınlarındaki Chelyabinsk bölgesinde ortak askeri tatbikat düzenlenmiştir. Ekim 2007'de Tacikistan başkenti Duşanbe'de güvenlik, suç ve uyuşturucu trafiği konularında kapsamlı işbirliğine gidilmesi amacıyla ŞİÖ ile Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü arasında bir anlaşma imzalanmıştır. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ: ŞİÖ'ne üye devletler 2003 yılında ekonomik işbirliğini genişletmek ve uzun vadede bir serbest ticaret bölgesi oluşturulması amacıyla bir çerçeve anlaşması imzalamıştır. 25 Ekim 2005, ŞİÖ Moskova zirvesinde, ŞİÖ'nün ortak enerji projelerine öncelik tanıyacağı açıklanmış, özellikle de petrol ve gaz sektörüyle ve su kaynaklarının ortak kullanımı üzerinde durulacağı belirtilmiştir. KÜLTÜREL İŞBİRLİĞİ Bu kapsamda 12 Nisan 2002'de Pekin'de ŞİÖ kültür bakanları buluşması düzenlenmiş, sürekli kültürel işbirliği konusunda ortak bildiri imzalanmıştır. Kültür bakanlarının üçüncü buluşması 27-28 Nisan 2006'da Taşkent'te düzenlenmiştir. İlk defa 2005 Astana zirvesi sırasında bir ŞİÖ Sanat Festivali ve bir sergi düzenlendi. Kazakistan aynı zamanda 2008 yılında bir halk dansları festivali düzenlenmesini önermiştir.

Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Faaliyetleri ŞİÖ’nün en güçlü yönünün ve tüm üyelerinin ortak noktada buluştuğu temel amacının «GÜVENLİK» olduğu zirvelerdeki deklarasyonlardan da anlaşılmaktadır. ŞİÖ’nün en önemli işlevi olan bölgesel güvenliğin sağlanmasında kısmen başarışı olunduğu söylenebilir. Öncelikle ŞİÖ, Çin ile örgüte üye eski Sovyet cumhuriyetleri arasındaki sınır sorunlarının çözümüne yardımcı olmuştur ŞİÖ’nün mücadele etmeyi kendisine misyon edindiği temel tehditlerden biri olan terörizm ile mücadele konusunda ise son birkaç yıla kadar çok fazla etkili olunduğu söylenemez. Somut adımların atılması için gerekli olan irade oluşmamış, zirvelerde alınan kararlar temenniden öteye gidememiş, nitekim kurulması planlanan Bölgesel Anti-Terör Merkezi halen faaliyete geçirilememiştir. Orta Asya’da büyüyen Amerikan varlığı bölgenin siyasi topografyasını radikal bir şekilde bozmuş, ŞİÖ’nün sınırlamalarını açık hale getirmiştir. Bu durum sonuç olarak Rusya ve Çin’i ŞİÖ üyelerinin güvenlik ve askeri kaygılarına göre stratejilerini değiştirmeleri için zorlayacaktır.

Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Faaliyetleri Terörizme karşı sürdürülen savaş, geleneksel olarak Orta Asya’nın dışında bırakılmış olan ABD’nin bölgede etki oluşturması için bir ön adım olmuştur. Uzun vadeli hakimiyet açısından, ABD’nin bölgede iki önemli çıkarı vardır. Birincisi, bölgedeki enerji zenginliğinden uzun vadede faydalanmak, İkincisi ise, özellikle Güney Asya’daki yakın siyasi gelişmeleri izlemek için taktiksel bir zemin elde etmektir. Rusya ve Çin, ABD’nin bölgede uzun vadeli bir askeri varlık düşündüğü Orta Asya devletleriyle daha güçlü siyasi ve ekonomik bağlar oluşturma senaryosundan kaçınmak istemektedir. Orta Asya devletlerinin ABD’ye yaklaşması ve Moskova ile Pekin isteklerine büyüyen ilgisizlik, ŞİÖ’nün birlik olma yoksunluğunu göstermektedir. Şangay İşbirliği Örgütü ve Orta Asya’yı etkileyen son faktör İslamcı militanlarla gerçekleştirilen ve bitmek bilmeyen mücadeledir. Afganistan’daki savaş İslamcı radikalizmi sınırlandırırken onu ortadan kaldırmamış ve gerçekte farklı İslamcı grupları, Orta ve Güney Asya’da saklanmak suretiyle, Afganistan’ın dışına dağıtarak tehdidi katlamıştır. Çin Doğu Türkistan’daki daimi ayrılıkçı problemiyle karşı karşıya, Rusya Tataristan ve Dağıstan gibi çoğunluğu Müslüman olan eyaletlerindeki halkın duygusallığını zorlukla gözlemlerken Çeçenistan’daki pahalı savaşını sürdürmekte; Tacikistan, Kırgızistan ve Özbekistan hareketli Fergana vadisinde filizlenen Hizb-ul Tahrir ve Özbekistan İslami Hareketi gibi şiddet içeren İslamcı hareketlerle mücadele etmektedir.

Konunun Özeti ŞİÖ günümüzde 37 milyon km2 alanı ile Avrasya’nın %40’ına, dünyanın yüzölçümünün ise %7’sine tekabül ederken, 2.7 milyar nüfusu ile dünya nüfusunun %40’ını oluşturmaktadır. Ayrıca örgüt BM Güvenlik Konseyi’nin 2 daimi üyesine ve dünyadaki nükleer güce sahip ülkelerin yarısına da sahiptir. Üye sayısının az olmasına rağmen sahip olunan bu güç örgütün etkinliğini göstermesi açısından önemli bir ölçüttür. ŞİÖ bu açıdan gerek Avrasya gerekse dünya siyasetini etkileme gücü olan ve gelecekte de bu gücü artırma ihtimali olan bir örgüttür. Özellikle Amerika’nın Afganistan işgali ile Çin ve Rusya’nın ‘yaşam alanlarına’ girme girişimleri örgütün son yıllarda yaptığı dönüşümün ve daha da kurumsallaşmasının en önemli nedenidir. ŞİÖ bu açıdan son yıllarda sık sık dile getirilen Amerika karşıtı bir oluşum olma özelliğini daha da gün yüzüne çıkartmıştır. Güvenlik alanında ŞİÖ’nün geliştirilmesi örgütün ‘Doğu’nun NATO’su’ gibi isimlerle anılmasına neden olmuştur. Bu açıdan sınır sorunlarının çözümü için başlatılan görüşmelerin siyasi, ekonomik ve askeri donanımla örgütü başlangıçtakinden çok daha kurumsal hale getirdiği görülmektedir. İran, Hindistan gibi bölgesel güçlerin gözlemci, Türkiye, Belarus gibi ülkelerin ise diyalog ortağı statüsü ile örgüte bağlanmaları örgütün bölgesel bir yapılanma olmanın ötesinde daha kapsamlı ve küresel bir yapıya bürüneceğinin de işaretini vermektedir.