DR AYDAN ŞENFER DOÇ.DR.ASLIHAN YÜRÜKTÜMEN

 Epidemiyoloji  Patofizyoloji  Klinik bulgular ve tanı  Tedavi  Taburculuk ve takip  Özel durumlar  Epidemiyoloji  Patofizyoloji  Klinik bulgular ve tanı  Tedavi  Taburculuk ve takip  Özel durumlar

 Kostikler temas ettiği vücut yüzeyinde hem fonksiyonel hem de histolojik hasara eden olan maddelerdir.  Alkali: pH>7  Asit : pH<7

 Kostik maruziyetler:  Kasıtlı, intihar amaçlı genç ve erişkin alımları  Kazara maruz kalmalar (çocuk hastalar )  Mesleki maruziyetler

Alkali maddeBulunduğu yer Sodyum hipokloritÇamaşır suyu Sodyum hidroksitFırın temizleyicileri, tuvalet ve lavabo açıcılar, boya çözücüler Potasyum hidroksitKanalizasyon temizleyiciler Amonyum hidroksitSaç boyaları, tuvalet ve cam temizleyiciler, antipaslar Lityum hidroksitFotoğrafçılık, piller Sodyum tripolifosfatDeterjanlar

Asit maddeBulunduğu yer Asetik asitFotoğrafçılık, dezenfektanlar Sülfirik asitOtomobil aküleri, lağım temizleyiciler Hidroklorik asitMetal ve tuvalet temizleyiciler Hidroflorik asitAntipas, mücevher temizleyiciler Formik asitYapıştırıcılar, deri ve plastik koruma Nitrik asitPorçöz, gübreler Fosforik asitPas önleyici, dezenfektanlar, tuvalet temizleyiciler Kromik asitFotoğrafçılık ve metal kaplama

 Doku hasarının derecesini etkileyen faktörler:  pH  Konsantrasyon  Temas süresi  Miktar  Titre edilebilir asit ve alkali rezervi

 Alkaliler  Likefaksiyon nekrozu yaparlar ve mukozal dokulara penetre olarak derin ve progresif hasarlara yol açarlar.  Solid alkaliler  orofariks ve proksimal özefagus  Sıvı alkaliler  özefagus ve mide  Özefagus perforasyonuna bağlı mediastinit ya da peritonit gelişebilir.

 Asitler  Koagülasyon nekrozu oluştururlar.  Skar dokusu oluşumu daha derin yaralanmaları önler.  Gastrik hasar!!!  Sistemik emilim  metabolik asidoz,organ yetmezlikleri

 Ağız çevresinde yanık  Şiddetli ağrı  Odinofaji  Disfoni  Solunum güçlüğü  Karın ağrısı  Öksürük  Kusma

 Boyun, substernal veya interskapular bölgede ilerleyici ağrı akut perforasyon belirtisi olabilir.

 İçilen kostik maddenin içeriği, asit mi alkali mi olduğu, biliniyorsa pH derecesi gibi özellikler mutlaka sorgulanmalıdır.  Kazara ya da kasıtlı alınıp alınmadığı öğrenilmeli

 Laboratuar:  Kan gazı  Elektrolit  Hemogram  KCFT  Kan grubu

 Radyolojik görüntüleme:  PA Ac grafisi  ADBG  BT İntihar vakalarında  asetaminofen ve salisilat düzeyleri!!!

 Öncelik havayolu!!!  Fiberoptik değerlendirme  Kör nazofaringeal entübasyon kontrendike  Öncelikli tercih uyanık orofaringeal entübasyon  Geniş damaryolu ve iv sıvı tedavisi

 Aktif kömür ile dekonteminasyon gereceli kontrendike  Gastrik lavaj ve ipeka şurubu kontrendike!!!  Endoskopik girişim altında dar NG tüp takılabilir.

 Dilüsyon tedavisiyle doku hasarının azaltılabildiği hayvan modellerinde gösterilmiş.  Ancak midede distansiyona ve kusmaya yol açarak fayda yerine zarar verebilir.  Nötralizasyon eksotermik reaksiyonun yaratacağı ısı sebebiyle önerilmemektedir.

 Özefagus, mide,duodenum yaralanmalarının yeri ve ciddiyetini değerlendirmede en önemli araçtır.  Endoskopi için alımdan 12 saat sonrası en uygun zamandır.  24 saatten sonra ise perforasyon riski arttığı için yapılmaması önerilmektedir.

ENDOSKOPİ

Derece 1Dokuda ödem ve hiperemi Derece 2 ( 2A: cevresel olmayan 2B:daha derin ve çevresel) Yanıklar, ülserasyon, kabarcık ve beyaz eksuda Derece 3Derin ülserler ve nekrotik lezyonlar

 Steroid verilmesi en çok tartışılan konulardan biridir.  İnflamatuar cevabı baskılayarak strüktür gelişmesini engelleyebilecekleri varsayılmaktadır.  Enfeksiyon, perforasyon ve kanama riskini artırdığını söyleyen görüşler de bulunmaktadır.

 Alkali alımlarında striktür gelişme riski en yüksek olan grade 2b yaralanmalarda kullanılabileceği söylenmektedir.  Kullanılacaksa erken dönemde kullanılmalı.  Rutin olarak önerilmemekte.

 Proflaktik antibiyotik kullanımının etkinliği net olarak gösterilememiştir.  Steroid verilen hastalarda tedaviye penisilin eklenmesi önerilmektedir.

 Perforasyon  acil cerrahi!!!  Derece 2B ve 3 yaralanmalarda bazı uzmanlar erken dilatasyonu önerirken bazıları erken cerrahi rezeksiyonun daha faydalı oldugunu bildirmişler.

 Asit alımlarda sistemik emilim sonucu:  Asit-baz bozuklukları  Hemoliz  Koagülopati  Böbrek yetmezlikleri  Akut akciğer hasarı!!!

 Alkali yaralanmalar daha ciddi!  Göz hemen bol sıvı ile yıkanmalı.  pH arası olana kadar yıkamaya devam edilmeli.  Göz hekimiyle konsulte edilmeli.

 Alkaliler yüzeysel görünüp yanıltıcı olabilir.  Temastan hemen sonra bol su ile irrigasyon  Nekrotik dokuların debridmanı  Bölgesel yanık pansumanı  Tetanoz proflaksisi  Plastik cerrahi konsultasyonu  Kuru kireç tozu varsa yıkamadan önce uzaklaştırılmalı!!!

 Semptomatik olan tüm kostik madde alımları hastaneye yatırılmalıdır.  Derece 1 lezyonda oral alım varsa taburcu edilebilir. Derece 2A hasarın izlenmesi açısından yatırılmalıdır.  Derece 2B ve 3 erken dönemde perforasyon ve kanama riski sebebiyle yoğun bakım yatışı önerilmektedir.

 Göz yaralanması göz hekiminin takibini gerektirir.  Orta derece cilt yanıkları lokal yıkama, kapama ve yakın takiple taburcu edilebilir.

 Ancak;  Fleksör ve ekstensör yüzeyleri kesiştiren tutulumlar  Perine yaralanması  Yüz yaralanmalası  Vücut yüzey alanının >%10-15 ini tutan yaralanmalar  Tam kat yaralanmalar  Uç yaştaki hastalar yatış gerektirir.

Özel durumlar

 Çoğunluğu 6 yaş altı çocuklarda görülmektedir.  Genellikle GİS yolundan sorunsuz ilerler.  PA AC ve ADBG ile takip  Havayolunda ise acilen çıkarılmalı  Özefagusta ki piller:  Eski model  Hasarlı  Çapı>15mm ise acilen çıkarılmalı.

 Mortalite ve morbidite potansiyeli yüksek  Florid iyonları hücre içi kalsiyum ve magnezyum iyonlarını bağlayarak hücre ölümüne yol açar.  Hücre içi kalsiyum ve magnezyumun bağlanması hayatı tehdit eden ventriküler aritmileri tetikleyebilir.

 Ciltte ki lezyonun görünümüyle ağrı ters orantılı.  Seyreltik solusyonlarda(%20) semptomlar gecikebilir.(>24saat)  >%50 nin üzerindeki solusyonlarda doku ölümü ve ağrı hemen başlar ve sistemik toksisite riski vardır.

 Sistemik toksisite:  Hipokalsemi  Hipomagnezemi  Hiperkalemi  Asidoz  Ventriküler aritmi

 Tedavinin temel amacı sistemik emilimin azaltılmasıdır.  Yaralanan bölge bol suyla yıkanması  Ca glukonat ve benzalkonyum klorid solusyonu ile kapama  Deri içine Ca glukonat enjeksiyonu  Distal ekstremite yaralanmasında intraarterial CA glukonat infüzyonu  Bier blokaj yoluyla bölgesel kalsiyum tedavisi

 Oral alımlarda ciddi mortalite riski vardır.  NG ile mide aspirasyonu  Oral ve iv kalsiyum tuzları  Monitorizasyon  Elektrolit takibi

 Hava yastığı şişmesi sırasında az miktarda sodyum hidroksit ve sodyum karbonat salınır.  Lokal cilt yanıklarına ve göz yaralanmalarına yol açabilirler  Cilt tutulumlarında basit yanık tedavisi genellikle yeterlidir.  Göz yanıklarında bol su ile irrigasyon,pH ölçümü ve uzman konsultasyonu gerekir.