Sevgili Tıp Öğrencilerim,Bağ Dokusu Hücreleri dersime Hoşgeldiniz! Kendi hazırladığım 3 dildeki (Türkçe,Almanca,İngilizce) özel internet sitem:( m).
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Histoloji - Embriyoloji ABD BAĞ DOKUSU HİSTOLOJİSİ Prof.Dr. A.ŞENOL ERTÜRKOĞLU BAĞ DOKUSU HÜCRELERİ PROF.DR.A.ŞENOL ERTÜRKOĞLU-Yük.Lis.Öğr. Selenay FURAT İstanbul,2012
BAĞ DOKU HÜCRELERİ Fibroblast Makrofaj Mast hücreleri Plasma hücreleri Yağ hücreleri Pigment hücreleri Farklılaşmamış mezenkimal hücreler
1.FİBROBLAST Bağ dokuda en fazla bulunan hücredir. Hücre dışı matriks bileşenlerinin sentezlenmesinden sorumludur. kolajen elastin glikozaminoglikanlar proteoglikanlar çok yönlü yapıştırıcı glikoproteinler
Fibroblastlarda etkinlik açısından aktif ve sessiz olmak üzere iki evre gözlenir. Fibroblast Fibrosit bol ve düzensiz dallanmış sitoplazma Aktif fibroblasttan daha küçük oval, büyük ve mat boyanan nukleus Çoğunlukla iğ şeklinde belirgin nukleolus Nukleusları daha küçük ve koyu golgi kompleksi iyi gelişmiş Sitoplazma asidofilik Fibroblastlar hücre büyümesini ve farklılaşmasını etkileyen büyüme faktörlerinin üretiminde de rol oynarlar. Erişkin bireylerde fibroblastlar ender olarak bölünür.
Ameliyat yaralarının iyileşmesi bağ dokusunun yenileme yeteneğine bağlıdır. Onarımda asıl rolü fibroblastlar üstlenir. Yara iyileşmesinde uyarılan fibrosit, fibroblast haline dönüşür ve sentez etkinliği aktifleşir. Yara iyileşmesi sırasında hem fibroblastların hem de düz kas hücresinin özelliğini gösteren bir hücre olan miyofibroblast ortaya çıkar. Bu hücreler morfolojik açıdan fibroblast özelliklerine sahiptir ancak yüksek miktarda aktin ve miyozin içerir. Doku hasarından sonra yaraların kapanmasından bu hücrelerin aktivitesi sorumludur. Bu işleve yara kontraksiyonu adı verilir.
2.MAKROFAJ İlk olarak fagositoz yetenekleriyle keşfedilmişlerdir. Makrofajlar kökenini kemik iliğinden alan ve bölünerek dolaşımdaki monositleri oluşturan öncül hücrelerden alır. İkinci aşamada bu hücreler venüllerin ve kapilerlerin duvarlarını aşarak makrofaj özelliklerini edinecekleri bağ dokusuna göç ederler. Bu nedenle monositler ve makrofajlar olgunlaşmalarının farklı aşamalarında olan aynı hücrelerdir.
Çini mürekkebi veya Tripan mavisi gibi boyalar hayvana enjekte edildiğinde buradaki hücreler boyaları tutarak sitoplazmalarında biriktirir ve bunlar ışık mikroskobunda granüller ve vakuoller şeklinde görülür.
İyi gelişmiş golgi kompleksi Çok sayıda ribozom Belirgin kaba endoplazmik retikulum Elektron mikroskobunda aktif pinositotik ve fagositik aktivitelerinin morfolojik karşılığı olan girintili, çıkıntılı ve çentikli düzensiz yüzeyleri ile tanımlanır.
Makrofajlar vucudun belirli bölgelerinde özel isimlerle anılır:
Makrofaj Hücrelerinin Görevleri Sitokinlerin ve başka moleküllerin salgılanması Yabancı maddelerin ve bakterilerin fagositozu Antijenin işlenmesi ve başka hücrelere sunulması
3.MAST HÜCRELERİ Oval veya yuvarlak şekilli Sitoplazması bazofilik salgı granülleriyle dolu Küçük ve küre biçimli nukleus ortada yer alır
Salgı granüllerinin içi heterojen görünümlüdür ve histamin, proteoglikanlar gibi maddeleri içerir. Mast hücrelerinin esas işlevi yangısal yanıtta kullanılacak olan kimyasal aracıları depolamaktır.
Mast hücresi granülleri glikozaminoglikanların içeriğinde bulunan asit köklerinin çok sayıda olması yüzünden metakromatiktir. Metakromazi, belli moleküllerin bazı bazik anilin boyaların (toluidin mavisi) rengini değiştirme özelliğidir. Metakromatik moleküller içeren bir yapı uygulanan boyanın renginden(mavi) farklı bir renk(morkırmızı) alır. Mast hücresi granüllerinin diğer bileşenleri histamin, nötral proteazlar ve anaflaksinin eozinofil kemotaktik faktörüdür(ECFA) Mast hücrelerinin yüzeyinde plazma hücreleri tarafından üretilen IgE’ye özgü reseptörler bulunmaktadır.
Anafilaksi gelişimi şu sırayı izler: Bir bireyin arı zehiri(alerjen) gibi bir antijenle ilk karşılaşması sonucunda plazma hücreleri tarafından IgE sınıfı antikorlar üretilir ve bunlar mast hücrelerinin yüzeylerine sıkı bir şekilde bağlanır. Antijenle ikinci kez karşılaşıldığında antijen mast hücresi üzerindeki IgE’ye bağlanır. Bu olay mast hücresindeki granüllerin salıverilme düzeneğini tetikler ve histamin, heparin, lökotrienler ve ECFA hücre dışına bırakılır.
4.PLAZMA HÜCRELERİ Hücreleri büyük ve oval biçimli Granüllü ER fazla olduğundan bazofilik sitoplazma Nukleus küre şeklinde ve merkezin dışında Plazma hücresi nukleusu genelde saat kadranına benzer görünümüyle tanınır Bağ dokularında az sayıda plazma hücresi bulunur. Ortalama yaşamları gündür. Plazma hücreleri B lenfositten türer ve antikorların sentezinden sorumludur.
5.YAĞ HÜCRELERİ Yarı sıvı yağ damlacıkları ile bütünüyle dolu, oldukça büyük, kese biçimli Hücrelerin büyüklüğü, şahsın; yaşa cinsiyete yapısına organizma içinde bulunduğu yere göre farklılıklar gösterir.
Yağ hücreleri 2 çeşittir: Univakuoler yağ hücresi: Sitoplazmada bir tek yağ damlacığı, Nukleus yassı, periferik olarak yer alır. Birbirlerine karşılıklı basınç uygularlar.Bu nedenle çok köşelidirler. Plurivakuoler yağ hücresi: Yuvarlak kese şeklinde, Nukleus ortada, Sitoplazmada birçok yağ damlacığı
Unilokular yağ hücresi(AZUR) Unilokular yağ h.(SUDAN) Unilokular yağ h.(Osmium tetroksit)
6.PİGMENT HÜCRELERİ Ektodermal kökenli Nöral kristadan meydana gelirler. Sitoplazmada siyah ve yuvarlak melanin pigmenti ile dolu melanozom denilen granüller bulunur.
7.FARKLILAŞMAMIŞ MEZENKİMAL HÜCRELER Şekilce fibroblastlara benzerler. Boyca fibroblastlardan küçüktürler. Fibroblastlar dokuda fibrillerin yakınında olduğu halde bu hücreler özellikle kan kapillerlerinin çevresinde bulunurlar. Embriyonik özellik taşırlar.Ergin bireylerin vücutlarında da bulunurlar.
KAYNAKLAR JUNQUEIRA.L.C.: Temel Histoloji Text & Atlas. OTLU.A.:Bağ Dokusu Histolojisi. SEÇKİN.İ.;ERTÜRKOĞLU.A.Ş.;TAŞYÜREKLİ.M.;ARDA.O.;ALKAN.F.;OKTAR.H.:Genel Histoloji.İstanbul Üniveristesi,Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları.İstanbul.2007.
PROF.DR.A.ŞENO L ERTÜRKOĞLU TEŞEKKÜRLER Frankfurt am Main- Hessen-Panoramik Bild-D- DEUTSCHLAND- Frankfurt am Main Şehri-Hessen Eyaleti-Almanya