ÇAĞDAŞ TÜRKİYE YOLUNDA ADIMLAR
ADIM ADIM CUMHURİYETE SALTANATIN KALDIRILMASI ( 01 KASIM 1922 ) Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasından sonra Türk tarihinde yeni bir dönem başlamış, 20 Ocak 1921’de kabul edilen anayasa ile egemenliğin millete ait olduğu belirtilmişti.
İtilaf Devletleri Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ve İstanbul Hükümeti’ni Lozan Barış Konferansına davet ettiler. Osmanlı Hükümeti bu daveti kabul etti. Galip devletler bu davranışlarıyla, Türkler arasında ikilik çıkararak, menfaatlerini daha iyi savunacaklarını düşünüyorlardı. Osmanlı Hükümeti'nin konferansa katılma arzusu, millî mücadelenin ruhuna ve anayasaya aykırı idi.
Bu durum, hem Mustafa Kemal’in saltanatın kaldırılmasıyla ilgili düşüncelerinin doğruluğunu bir kez daha ortaya koydu; hem de saltanatın kaldırılması için haklı bir gerekçe oldu. Bunun üzerine konu Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde tartışıldı. Mustafa Kemal bir konuşma yaparak; konuşmasında milletin kendi gayretiyle hakimiyeti ele aldığını ve saltanatın kaldırılmasının gerekliliğini vurguladı.
1 Kasım 1922’de Saltanat ve Halifeliğin birbirinden ayrılmasına ve Saltanatın kaldırılmasına ilişkin yasa Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi. Böylece Sultan ve Halife gibi çifte görevi olan Osmanlı hükümdarının elinden egemenlik hakları ve devlet yetkileri alındı.
Bu gelişmeler üzerine son Osmanlı padişahı VI Bu gelişmeler üzerine son Osmanlı padişahı VI.Mehmet (Vahdettin) ülkeyi terk ederek, İngiltere’ye sığındı. Son Osmanlı Padişahı VI. Mehmet Vahdettin
Halifeliğe ise 18 Kasım 1922’de Osmanlı soyundan gelen Abdülmecit Efendi getirildi. Fakat Meclis Halife Abdülmecit Efendi’den, sadece Müslümanların Halifesi unvanını kullanmasını istedi. Abdülmecit Efendi
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (20 KASIM 1922 – 24 TEMMUZ 1923) Osmanlı Devleti imzaladığı son antlaşma olan Sevr ile I.Dünya Savaşı ile iyice yok oluşa doğru gittiğini kabul etmişti. Anadolu’da ise Millî Mücadele’ye inanmış Türk milleti, Mustafa Kemal ve arkadaşlarının önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nı kazanarak Sevr Antlaşması’nı yok sayıyor, ret ediyor ve küllerden yeni bir ülke kurmaya hazırlanıyordu. Bu nedenlerle Lozan çok önemliydi.
Lozan’a Katılan İsmet Paşa Başkanlığındaki Türk Heyeti
Görüşülen Konular : Türkiye – Suriye Sınırı Irak Sınırı Kapitülasyonlar Azınlıklar Savaş Tazminatları Osmanlı’nın Borçları Boğazlar
Musul, Hatay, Kıbrıs, Ege Adaları ve Boğazlar sorunları, Lozan’da Türkiye lehine çözümlenemeyen konu başlıklarıdır.
Lozan Barış Antlaşması’nın Önemi : Bütün dünya devletleri, yeni Türk devletini ve bağımsızlığını resmen tanıdılar. Misak-ı Millî büyük ölçüde gerçekleşti (Irak sınırı hariç). Kazanılan askerî başarılar bu antlaşmayla siyasi başarıya dönüşmüştür. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin en büyük sorunlarından biri olan kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır.
İstanbul’daki Ortodoks Patrikhanesi Lozan’daki Türk heyetinin tüm çabalarına rağmen kaldırılamamıştır. Sınırlarımız, Irak sınırı hariç kesin olarak belirlenmiştir.
ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI (13 EKİM 1923 ) Temsil Heyeti’nin 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelmesi ve burayı konumundan dolayı merkez olarak seçmesi ve 23 Nisan 1923 tarihinde Büyük Millet Meclisi’nin bu kentte açılması, yeni kurulacak olan Türk Devleti’nin de başkentinin fiilen Ankara olacağına önemli işaretlerdi.
C U M H R İ Y E T ' N L A I ( 2 9 K ) 1 3
23 Nisan 1920’de kurulan Büyük Millet Meclisi millî egemenliğe dayanan bağımsız bir meclisti. Büyük Millet Meclisi’nin demokratik yapısı ve öteki özellikleri nedeniyle bu devletin adının Cumhuriyet olması gerekiyordu. Ancak o günün şartlarından kaynaklanan bazı durumlardan dolayı yeni rejimin ve devletin adı henüz konmamıştı. Bu arada Büyük Millet Meclisi’nin yenilenmesi için yapılan seçimler sonrasında 11 Ağustos 1923’te II.Büyük Millet Meclisi açıldı. 13 Ekim 1923 tarihinde ise alınan bir kararla Ankara yeni Türk devletinin başkenti olarak ilan edildi.
I. Büyük Millet Meclisi Binası (Kurtuluş Müzesi)
Cumhuriyet’in İlanının Sonuçları : Mustafa Kemal oy birliği ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi. Mustafa Kemal ilk Cumhuriyet hükümetini kurma yetkisini İsmet Paşa’ya verdi. Fethi (Okyar) Bey ise TBMM başkanlığına seçildi. Meclis hükümeti sisteminden, kabine sistemine geçildi.
HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (03 MART 1924) Cumhuriyet’in ilanından sonra Halife Abdülmecit Efendi’nin politikayla ilgilenmeye başlaması, Halk Fırkası (Cumhuriyet Halk Fırkası) ve Cumhuriyet yönetimine karşı davranışlarda bulunması, TBMM’ye karşı olanlarla işbirliğine girmesi gibi nedenler Mustafa Kemal ve arkadaşlarını rahatsız etti. Bunun üzerine 03 Mart 1924 tarihinde TBMM’nin kabul ettiği bir kanunla halifeliğin kaldırılmasına karar verildi.
ETKİNLİKLER
DOĞRU - YANLIŞ D Saltanatın kaldırılmasından sonra Halifeliğe Abdülmecit Efendi getirilmiştir. Lozan Barış Antlaşması’nda Irak sınırı sorunu tam olarak çözülmüştür. Y Lozan Barış Antlaşması’nda Balkanlar’ın durumu görüşülmüştür. Y D 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiştir.
Soru : Aşağıdakilerden hangisi Lozan Barış Antlaşması’nda alınan kararlardan biri değildir? A)On iki Ada’nın İtalyanlara verilmesi B)Kapitülasyonların kaldırılması C)Osmanlı’nın borçları D)Türkiye ile Irak arasındaki sınırının belirlenmesi