Betonarme Yapılarda Deprem Hasarları

Hasar nedir ? Yapılar üzerinde doğal,teknolojik ve insan kökenli bir olayın neden olduğu çatlama,kırılma,yıkılma,devrilme gibi fiziksel sonuçlara verilen genel addır. Bina türü yapıların taşıyıcı ve taşıyıcı olmayan sistemlerinde meydana gelen kayıpların tümüyle ifade edilir.

Bosna Caddesi, Adapazarı, Ağustos 1999

Adnan Menderes Caddesi Adapazarı Ağustos 1999

Gölcük Ağustos 1999

Çark Caddesi Adapazarı 1999 - 2011

Hasarın Belirlenmesi Depremden sonra hemen yapılır. Çalışma ortamı afet bölgesidir ve çalışma koşulları sınırlıdır. Kısa zamanda yapılması gerekir. Hasar büyük ise sağlam eleman bulmak zordur.Bu nedenle hasarın çabuk ortaya çıkması kolay olmayabilir. Elde edilen bilgilerin onarım ve güçlendirmede kullanılması genellikle daha rahat bir ortamda yapılır.

Hasar belirlenme ve değerlendirilmesinde önemli noktalar Binalarda hasar belirlenmesi,bunların sınıflandırılması ve kullanım için karar verilmesi, Yapılan belirlemenin sistematik bir şekilde değerlendirilmesi ve bunun sonucu olarak oluşan zarar ve can kayıplarının ortaya çıkarılması, Elde edilen bilgilerin genel anlamda gelecekteki deprem tehlikesinin azaltılması için kullanması.

Hasar derecelerinin sınıflandırılması 1. Yok:Taşıyıcı elemanda görünür çatlak yok. Duvar ve duvar ile çerçevenin birleşim çizgilerinde çatlak var. 2. Hafif:Duvar ve tavanda çatlaklar. Sıva dökülmesi. Taşıyıcı elemanlarda deprem dayanımını etkilemeyen küçük çatlaklar. 3. Orta:Taşıyıcı duvarlarda köşegen veya diğer çatlaklar. Kolon, kiriş ve perdelerde büyük çatlaklar. 4. Ağır:Duvarlarda ezilmeli büyük çatlaklar. Kolon, kiriş ve perdelerde küçük ayrılmalar. 5. Çok Ağır:Taşıyıcı elemanlar ve birleşim bölgelerinde çok fazla hasar ve ayrılmalar. Binanın tümünde kısmen veya tamamen göçme.

Hasarın Değerlendirilmesi ve Güçlendirmeye Karar Verilmesi Hasarlı Yapıların Değerlendirilmesi • Az Hasarlı ->Onarım • Orta Hasarlı ->Güçlendirme • Ağır Hasarlı ->yapılmaz Mevcut Yapıların Değerlendirilmesi Deprem Yönetmeliği 2007 Bölüm 7 de verilen esaslara göre yapılır.

Deprem Hasarı Türleri • Duvarlar • Döşemeler • Kirişler • Kolonlar • Kiriş-kolon birleşim bölgeleri • Perdeler • Temeller

Duvar Hasarları • Duvarlarda meydana gelen hasarlar taşıyıcı sistemin davranışının daha gerçekçi anlaşılmasına yardımcı olur. • Deprem yükü altında duvarlar kesme kuvveti ile zorlanır. • Malzemenin çekme dayanımı düşük olmasından X şeklinde çatlaklar görülür.

Döşeme Hasarları Çatlaklar; döşemenin altında açıklıkta ve kirişle birleştiği yerde üstte mesnette görülür. Bu durum; donatının yetersiz olmasına, donatı yüksekliğinin sağlanamadığına, kalıbın erken alındığına işaret eder.

Büyük döşeme boşluklarının bulunması durumunda köşelerde gerilme yığılmaları nedeni ile çatlaklar oluşur. Kirişsiz döşemenin kolona veya perdeye birleştiği bölgeler aşırı zorlanır ve çatlaklar gözlenebilir.

Kiriş Hasarları

Kirişlerde meydana gelen eğilme çatlakları büyük olmadıkları sürece taşıyıcı sistemin güvenliğini etkilemez. • Sünek olmayan özellikleri dolayısı ile kayma çatlaklarının üzerinde daha çok durulmalıdır. • Ancak kayma çatlak genişliğinin çok büyük olması durumunda sistemin güvenliğini tehlikeye düşebilir.

Yüke maruz kalan kirişte beton çalışıp kırılma gerçekleşmiş, çatlağın büyük olduğundan demirinde aktığını görüyoruz. Kirişin etriye sıklaştırma bölgesinde ( kiriş yüksekliğinin iki katı uzunluğunda etriye sıklaştırması yapılır) 45 derecelik acıyla kırıldığını ve bu bölgede etriyelerin fazla olması bu kırılmayı önler.

Marmara Depremi sonrasında oluşan bir kiriş hasarı 

Kolon Hasarları • Kolonlarda normal kuvvet hakim iken yön değiştiren eğilme momenti ve kesme kuvveti hasara neden olur. • Narin kolonlarda büyük eğilme momenti normal kuvvetle beraber beton basınç bölgesinde ezilme ve parçalanmalara sebep olur.

• Kolon uç bölgelerinde etriyenin seyrek olması hasarın artmasına ve donatının burkulmasına sebep olur. • Donatının burkulması ve kolon başının dağılması kolonda bir kısalmaya neden olur. • Bunun sonucunda komşu taşıyıcı elemanlarda yeni bir kuvvet dağılımı ortaya çıkar.

Kiriş-Kolon Birleşim Bölgesi Hasarı • Betonun ezilip kopması bölgenin dayanımını azaltır. • Birleşim bölgesinde etriyenin bulunmaması veya betonda boşlukların bulunması bu bölgenin dağılmasına neden olur. • Bu durumda bölge mafsal durumuna gelerek sistemin toptan göçmesine neden olabilir •

Perde Hasarları • En çok rastlanan çatlak ve hasar türü X şeklindedir. • Sünek olmayan ve eğik çekme gerilmelerinin oluşturduğu güç tükenmesine işaret eder. • Perde uç bölgelerinin iyi düzenlenmiş olması durumunda bu hasara rağmen perde eğilme momenti taşımaya devam eder

a)kesme kuvveti b)eğilme c)kayma

Temel Hasarları Deprem sırasında akarsu havzalarında ve kıyı bölgesinde sık rastlanan bir olay da zeminin sıvılaşmasıdır. Zemin sıvılaşması veya benzeri nedenlerden zeminin taşıma kapasitesinde meydana gelen azalma,binanın bir bütün olarak düşey oturmasına veya otururken dönmesine sebep olabilir.Bu tür hareketler zımbalamaya neden olur. Temelin bir kısmının dolguda,bir kısmının da sert yerel zeminde bulunması deprem sırasında binada dönmeye sebep olabilir. Faya yakın bölgelerde yeryüzü kabuğunun kırılmasından dolayı meydana gelen temel göçmesidir.