Öğretim Yöntemleri; Programlı Öğretim, Bireyselleştirilmiş Öğrenme, Grupla Öğrenme DOÇ. DR.MEHMET ERDOĞAN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ

Öğretim Yöntemleri  Öğretme Yöntemi  Öğrenciyi hedefe ulaştıran yol.  Öğrencilere bilgi, beceri, tutum kazandırması amacıyla yapılan, gözlem, deney, planlama çalışmaları, uygulama ve çalışma tekniklerinin tümünü kapsar (Fidan, 1999)  Amaçlara ulaşmak için bilinçli olarak seçilen izlenen düzenli yol (Oğuzkan, 1989).

Yöntem seçimini etkileyen faktörler

Öğretmenin Yönteme Yatkınlığı; Zaman ve Fiziksel Özellikler Maliyet Öğrenci Grubunun Büyüklüğü İçeriğin Özelliği Hedef / Kazanımların Niteliği

İşbirliği içinde çalışma Güven, empati, Korunma ve kabul Bilgi arayışı Ve keşif Takdir edilerek onaylanma Liderlik yapma olanağı Duygularını yansıtma Öğrenme ürünlerini sergileme Düzenli bir çalışma ortamı Övgü ve ödül alma Sınıf ortamında öğrenci ne ister?

Grubun BüyüklüğüYöntem / Teknik Büyük Grup n ≥ 20 Anlatım Ekiple Öğretim Soru-Cevap Güdümlü tartışma Küçük grup n ≥ 5-20 Rol yapma / oynama Buzkıran Örnek olay incelemesi Bireysel n ≤ 5 Bire bir öğretim Açık / Uzaktan öğretim Programlı öğretim

Öğretim Modeli  E ğ itim programını şekillendirmede, ö ğ retim materyallerini düzenlemede, sınıfta ve di ğ er durumlarda ö ğ retimi yönlendirmede kullanılabilen model ya da planlar” (Aktaran; Senemo ğ lu, 2005).  Ö ğ retme modelleri, ö ğ renmeyi en etkili ve verimli olarak sa ğ layabilmek için ö ğ renme düzeyini etkileyen önemli de ğ işkenleri ve bunlar arasındaki ilişkileri açıklamaktadır.

B İ REYSEL Ö Ğ RET İ M MODELLER İ  Programlı ö ğ retim  Bilgisayar destekli ö ğ retim  Bireyselleştirilmiş ö ğ retim GRUPLA Ö Ğ RET İ M MODELLER İ  Carroll’ın okulda ö ğ renme modeli  Bloom’un tam ö ğ renme modeli  Slavin’in etkili ö ğ renme modeli Ö ğ retim Modelleri

Bireysel Öğretim (1) Programlı Öğretim Ö ğ rencinin ö ğ renme sürecine etkin katılmasını, bireysel ö ğ renme hızına göre ilerleme kaydetmesini ve ö ğ renme sonucunun anında kontrol edilmesini sa ğ layan bir ö ğ retim modelidir. B ir okulda okutulacak bütün dersleri ve konuları kapsamayıp, sadece belirli bir konunun ö ğ retilmesi ile ilgili olarak uygulanabilecek bir ö ğ retim planlaması ve yürütülmesi yöntemidir

 Programlı ö ğ retim ünlü psikolog Skinner’in pekiştirme ilkeleri esas alınarak ortaya atılmış bir ö ğ retim modelidir.  Programlı ö ğ retim temelde ö ğ retimin bireyselleştirilmesi ve hatanın en aza indirilmesi gibi iki önemli yenilik getirmiştir

 “ Uyarıcı cevap ilişkisine göre planlanmış, beceri oluşturmaya yönelik bir deneyimler sırası-düzenidir.”  Programlı ö ğ retim kavramı ö ğ renme sonucunda ulaşılacak hedefleri açık olarak saptanmasını ö ğ renmede etkili uyarıcıların ve ö ğ renci tepkilerinin sistemli olarak kontrol edilmesini gerektirip, bu noktaların ayrıntılı olarak önceden planlanmasını zorunlu kılmaktadır.

Programlı ö ğ retim sisteminde üç temel ö ğ e bulunmaktadır. Program; ö ğ renciye kazandırılacak içeri ğ in belirli bir sistemati ğ e göre düzenlendi ğ i plandır. Araç ; hazırlanan programı ö ğ rencinin hizmetine sunmaya yarayan bir yardımcıdır. Bu yardımcılar, programlı kitaplar, kartlar, teypler, filmler, ö ğ retme makineleri ve bilgisayarlar olabilmektedir. Ö ğ renci ; programlı ö ğ retim uygulaması sonucunda belirli davranışlar kazanacak bireydir.

 Programlı ö ğ retimde, hazırlanan programlarda ö ğ retilecek olan içerik imkanlar ölçüsünde küçük ünitelere ayrılıp, bu üniteler belirli bir mantıki sıraya göre düzenlenmektedir.  Her üniteye ilişkin olarak ö ğ renciye cevap vermek zorunda oldu ğ u bir soru sorulmaktadır.  Bu soruya verilecek cevap ö ğ renci tarafından inşa edildi ğ i gibi, ö ğ renci, bilgiyle birlikte sunulmuş olan cevaplardan birini de seçebilmektedir.

 Ö ğ renmenin oluşup oluşmadı ğ ını anlamak için yöneltilen soruya, ö ğ renci tarafından verilen cevap kaydedilmekte, bir sonraki maddeye geçilmeden önce ö ğ rencinin bir önceki aşamada soruya verdi ğ i cevap hakkında kendisine anında bilgi verilmekte ve ö ğ renme sürecinde ö ğ renci kendi bireysel hızına göre ilerleyebilmektedir.

Programlı Öğretimin Dayandığı İlkeler Küçük Adımlar İlkesi Etkin Katılım İlkesi Başarı İlkesi Anında Düzeltme İlkesi Bireysel Hız İlkesi

Ö ğ retilecek içerik mümkün oldu ğ u kadar küçük parçalara ayrılarak ö ğ renciye sunulmaktadır. “Adım” ya da “birim” olarak isimlendirilen bu küçük bilgi parçaları basitten karmaşı ğ a do ğ ru sıralanır. Ö ğ rencinin ilerlemesi küçük adımlarla olmaktadır. Küçük Adımlar İ lkesi :

Etkin katılım İ lkesi : Programla ö ğ renci arasında sürekli bir etkileşim vardır. Her bilgi ünitesi bir ilerleme aşaması oluşturur. Program ö ğ renciye her küçük adım(birim)da bilgi sunmanın yanında, bu bilginin ö ğ renilip ö ğ renilmedi ğ ini kontrol amacıyla devamlı soru yöneltir ve ö ğ rencinin bu sorulara cevap vererek etkin katılımı sa ğ lanır.

Başarı İ lkesi : Yöneltilecek sorular ö ğ rencinin cevaplandırabilece ğ i güçlük derecesinde ve sunulan bilgiyle ilgili olmalı, ipuçları verilmelidir. Hata ve başarısızlıktan kaçınılmalıdır. Ö ğ renci hep başarmak zorundadır.

Anında Düzeltme İ lkesi : Ö ğ renciye, vermiş oldu ğ u cevapların do ğ ru olup olmadı ğ ı hakkında anında geri bildirim verilir. Böylece ö ğ renci bir sonraki adıma (birim) geçmeden önce, bir önceki adımın sorusuna vermiş oldu ğ u cevap konusunda bilgi sahibi olur. Anında kontrol pekiştirmenin temel ögesidir.

Bireysel Hız İ lkesi : Ö ğ renci için zaman bakımından bir sınırlama yoktur. Her ö ğ renci kendi hızına göre ilerler. Böylece, çabuk ilerleyen ö ğ renciler, yavaş ilerleyenleri beklemek zorunda kalmaz. Bu “bireysel hız” sayesinde, ö ğ retimin bireyselleştirilmesi sa ğ lanmış olmaktadır.

Programlı Ö ğ retim Do ğ rusal (Lineer) program modeli; Dallara Ayrılan program modeli;

PROGRAM MODELLERİ Dallara ayrılan program modeli Doğrusal (Lineer) program modeli

a. Do ğ rusal (Lineer ) Program İ çerik, ekran denilen küçük ünitelere ayrılarak ö ğ renciye sunulur. Do ğ rusal programlar bir seri ekrandan oluşur. Bir ekranda; 1- Bilgi, 2- Bilgi ile ilişkili soru, 3- Cevabın yazılaca ğ ı yer, 4- Cevap yazıldıktan sonra ne yapılaca ğ ını belirten yönerge bulunur. Her bir ekran ö ğ renme zincirinin bir halkasını oluşturur. Ekranlar bir yandan bir ö ğ renme materyali sunarken, bazen bir önceki ekranda sunulmuş olan bir sorunun cevabını içerebilir.

Öğrenme kalıcı izli davranış değiştirme sürecidir. Öğretme bireyde Oluşturma sürecidir. (Boşluğu doldurabilecek en uygun ifadeyi yazınız). 1. EKRAN Önceki Ekran KontrolYardım Öğretme bir davranışta değişim meydana getirme için öğrenci ile gerektirir. (Boşluğu doldurabilecek en uygun ifadeyi yazınız). Önceki Ekran Önceki Ekran Önceki Ekran Kontrol Yardım Öğrenme ortamı, öğrenci ve etkileşimi ile davranış değişimleri sağlayabiliriz. (Boşluğu doldurabilecek en uygun ifadeyi yazınız). Kalıcı izli değişmelere götüren etkinlikler bir içerisinde gerçekleşir. (Boşluğu doldurabilecek en uygun ifadeyi yazınız). 4. EKRAN3. EKRAN 2. EKRAN

b. Dallara Ayrılan Program  Bu modelde, ö ğ renmede, her ö ğ renci aynı yolu izlememektedir. İ zleyecekleri yol, kendi başarı düzeylerine göre farklılaşmaktadır.  Ö ğ renciye kazandırılacak içerik “ekranlar” halinde sunulmaktadır. Her ekran, bilgi, soru ve cevap seçene ğ inden oluşmaktadır. Ö ğ renci önce ekranda sunulan bilgiyi sonra bu bilgi ile ilgili olarak kendisine yöneltilen soruyu okumaktadır. Ö ğ renci, aynı ekran içinde sunulan seçeneklerden birini seçerek bu sorunun cevabını vermektedir.

 Ö ğ renci, yaptı ğ ı cevap seçimine göre, farklı yönlere gönderilmekte ve yaptı ğ ı cevap seçimi hakkında kendisine bilgi sunulmaktadır.  Cevap do ğ ru ise, olumlu pekiştireç içeren bir ifadeyle durum kendisine bildirilmektedir. Böylece ö ğ renci, yeni bilgi ve bu bilgi ile ilgili soruyu içeren bir sonraki ekrana geçmektedir.  E ğ er ö ğ rencinin seçti ğ i cevap yanlış ise cevabının neden yanlış oldu ğ u hakkında kendisine bilgi verilmekte ve yanlışını düzeltmeye yardımcı olacak bilginin bulundu ğ u yere gönderilerek, bilgiyi dikkatlice tekrar okuması ve yeniden cevap vermesi istenmektedir.

E ğ er Ö ğ renci yanlış cevap verirse, yanıtın niteli ğ ine göre (seçene ğ e göre) ö ğ renci ilgili bilgiye tekrar yönlendirilir. Böylelikle ö ğ renci yaptı ğ ı hatanın kayna ğ ını veya nedenini bulabilir. a3 a1 A a2 a4 b3 b1 B b2 b4 Bir dallanma programı örne ğ i : A 3 seçenekli bir çoktan seçmeli soru ; a1 ve a2 yanlış yanıtlardır; yanlış yanıtlar seçildi ğ inde ö ğ renci a3 ve a4’ e yönlendirilecektir. Do ğ ru yanıt ö ğ renciyi B’ ye yöneltecektir.

AvantajlarıSınırlılıkları  Her ö ğ renciye kendi ö ğ renme hızına göre ilerleme imkanı sa ğ lar  Ö ğ rencini aktif katılımını sa ğ lar  Ö ğ renme sonucu hakkında anında geri bildirim ve pekiştireç verilir.  Anlaşılmayan konuların istenildi ğ i kadar tekrarına imkan verir  Okul içinde ve dışında her yerde uygulanabilir  Bütün disiplinlerin programlanması zordur  Muhtevanın, adım adım ö ğ retilmek amacıyla çok küçük parçalara ayrılması, sentezi zorlaştırabilir  İ lgili araç-gereç hazırlama zaman, uzmanlık ve fazla harcama gerektirir.  Ö ğ retimi mekanik bir hale dönüştürebilir

2. Bilgisayar Destekli Öğretim Ö ğ rencilerin programlı ö ğ renme materyalleri ile bilgisayar kullanarak etkileşimde bulundu ğ u; di ğ er bir de ğ işle bilgisayar programları aracılı ğ ıyla ö ğ renmeyi gerçekleştirdi ğ i, ö ğ renmelerini izleyip kendi kendini de ğ erlendirebildi ğ i bir ö ğ retim biçimidir.

BDÖ’ de ö ğ renciler ö ğ renme konusu ile ilgili, hazırlanmış olan bilgisayar programlarını bireysel olarak kullanırlar. İ lk aşamada, ö ğ renci belirli tuşlara basarak istedi ğ i konuyu ekrana getirir ve sistemli olarak konuya çalışır. Her konunun sonunda yer alan soruları ö ğ renci tek tek cevaplar. Ö ğ renci verdi ğ i cevaplara anında geribildirim alır.

AvantajlarıSınırlılıkları  BDÖ ö ğ rencileri sürekli etkin kılar.  Her ö ğ renciye kendi hızında bir ö ğ renim sa ğ lar.  Konular daha kısa sürede sistematik olarak ö ğ retilebilir.  Ö ğ renci kendine ait ö ğ renme ortamında rahatlıkla çalışır.  Bilgisayara ulaşım ve kullanım yetersizlikleri

3. Bireyselleştirilmiş Ö ğ retim Bir sınıfı oluşturan ö ğ renciler arasındaki ö ğ renme ve bireysel farklılıklarının giderilerek her ö ğ renciye hızına uygun ö ğ retim yapılması sürecidir. Her ö ğ renci kendine özgü düzeylerde ö ğ renir.

 Bir sınıfı oluşturan ö ğ renciler arasında bireysel farklar vardır. Bu durum ö ğ rencilerin ö ğ renme hızlarında da farklılı ğ ı ortaya koymaktadır.  Ö ğ renciler arasındaki bireysel farklılı ğ ın giderilmesi, her ö ğ rencinin ö ğ renme hızına uygun düşecek bir ö ğ retimin yapılması, ö ğ retimin bireyselleştirilmesi ile mümkündür.

 Ö ğ rencilerin ba ğ ımsız çalışarak ö ğ renmelerini kolaylaştıran süreçtir.  Çalışma, ö ğ retmenin rehberli ğ inde gerçekleşir  Ö ğ rencilerin bir sorunu derinlemesine araştırması sa ğ lanır.

Bireyselleştirilmiş ö ğ retimde; ö ğ retmen ö ğ renme üniteleri ile ilgili hedef davranışları belirler ve ö ğ rencilerin bunları kazanıp kazanmadıklarını belirlemek için ünite sonlarında izleme testleri uygular. Bu testler aracılı ğ ıyla ö ğ rencilerin ö ğ renme güçlükleri ve başarı durumları de ğ erlendirilmiş olur.

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM ( Keller Planı ) Öğrenciler arasındaki öğrenme ve bireysel farklılıklarının giderilerek her öğrenciye hızına uygun öğretim yapılması tekniğidir. Kalabalık sınıflar ve bireysel farklılıklar nedeniyle öğrencilerin tamamı aynı etkinliklerle öğrenemezler. Öğrenme düzeyi farklı öğrencilerin öğrenmesi ancak öğretimin bireyselleşmesi ile mümkün olabilmektedir.

 Bu süreçte aynı özellikleri gösteren ö ğ rencilerin küçük gruplar şeklinde (3-5 kişilik) ö ğ retime imkan sa ğ lanır.  Sosyalleşme, iletişim gibi boyutlarda ö ğ renciler, sosyal etkileşim yetersizli ğ inden dolayı sıkıntı yaşayabilirler.  Bu süreçte ö ğ retmen uygun ortamı oluşturma,etkinlileri yönetme, düzenleme boyutlarında rehberlik yapmalıdır.  Ö ğ renciye hedefe uygun çalışmalar yapma imkanı sunulur.  Bu teknikte araştırma-inceleme ö ğ retimi etkinlikleri a ğ ırlıklı olarak sürdürülür.

 Kullanılan teknikler:  Dönüşümlü günlük çalışmalar  Planlı grup çalışmaları  Beceri geliştirme çalışmaları  Düzey geliştirme çalışmaları

 Dönüşümlü günlük çalışmalar: Farklı ihtiyaçlara yönelik farklı formatlarda etkinlikler düzenlenir. Ö ğ renci, ihtiyacına uygun etkinli ğ in yapıldı ğ ı gruba katılır. Grup lideri konuyu en iyi bilen ö ğ rencilerden seçilir. Grup etkinli ğ i bitirdikten sonra di ğ er etkinli ğ e geçer.

 Planlı grup çalışmaları: Gruplara ait etkinlikler yıllık ya da dönemlik planlanır. Planlamadaki sıraya uygun olarak ö ğ renci, ihtiyacına uygun etkinliklere katılır; planlı bir şekilde elde edece ğ i kazanımlara ilişkin çalışmalar gerçekleştirir.

 Beceri geliştirme çalışmaları: Sınıf beş gruba ayrılır. bu beş gruptan dördü ihtiyaçlarına yönelik etkinliklerde bulunur. Bu süreçte bir ö ğ renci, farklı gruplarda farklı etkinliklere katılabilir. 5. grup ise süreci yönetme, yönlendirme görevlerinde bulunur.

 Düzey geliştirme çalışmaları: Başlangıçta ö ğ rencilerin akademik düzeyleri belirlenir. Ö ğ renciler,düzeylerine göre homojen olarak gruplanır. Bu düzeylere göre gruplara yerleştirilen her bir ö ğ rencinin bilgi düzeyi geliştirilmeye çalışılır. Ö ğ rencilerin kendilerini geliştirmek üzere bireysel çalışmalarını ve sorumluluk almalarını gerektiren bir tekniktir.

Grupla Öğretim Bu öğretim;  Bir düşüncenin kalabalık gruplara aktarılması söz konusu olduğunda  Materyal elde etmenin zor olduğu durumlarda  Konuya yönelik ilginin arttırılması zorunlu olduğu durumlarda  Sunu materyalinin kısa sürede hatırlanması gerektiği durumlarda kullanılır.