SOSYOLOJİK DÜŞÜNCENİN GELİŞİMİ VE SOSYOLOJİ TEORİLERİ

SOSYOLOJİK DÜŞÜNCENİN GELİŞİMİ VE SOSYOLOJİ TEORİLERİ (KONU 2) Sosyolojik Düşüncenin Kökenleri İlk Dönem Sosyolojisi Klasik Sosyoloji Teorisi Modern Sosyoloji Teorileri Postmodernite ve Sosyal Teori Küreselleşme ve Sosyolojinin Krizi

SOSYOLOJİK DÜŞÜNCENİN KÖKENLERİ Sosyolojinin Öncü İsimleri Antik Çağ: Platon ve Aristo İçinde yaşadıkları toplumun sorunlarını anlamaya çalışmak Platon’a göre toplum: Parçaların bütüne tabi olduğu bir organizma. toplumsal eşitsizlik toplumsal organizmanın birliği İşbölümü Aristo’ya göre toplum: Ayrı unsurların bütüne katkıda bulunmakla birlikte bağımsız kaldıkları, farklılaşmış, bir yapı.

SOSYOLOJİK DÜŞÜNCENİN KÖKENLERİ İbni Haldun (1332-1406): Mukaddime*, tarihsel olgularla toplumsal yaşam biçimleri arasındaki ilişkiden yola çıkarak devletin kaynağı, işlevi ve gelişimi üzerine kuramsal görüşler “Asabiye” (toplumsal bağlılık duygusu)* Giambattista Vico (1668-1744): Yeni Bilim “Tarih, insanların eseridir.” “İnsan sadece kendi yaratmış olduğu şeyleri bilebilir” Kartesyen felsefeye karşıdır:Doğruluğu, kesinliği, etkinlikte, insan varlıkları tarafından yaratılmış, gerçekleştirilmiş olanda aramıştır.

SOSYOLOJİK DÜŞÜNCENİN KÖKENLERİ Montesquieu (1689-1755): Kanunların Ruhu Üzerine: “Farklı politik toplumlardaki farklı pozitif hukuk sistemleri çok çeşitli faktörlere göre belirlenir.” Örn:  Halkın karakteri, ekonomik koşullar, iklim, vs., Üç Yönetim tarzı ve ilkleleri: İstibdat(Despotizm): Korku Monarşi: Şeref Cumhuriyet: Erdem

BİR BİLİM OLARAK SOSYOLOJİ 19. yy: Sosyolojinin pozitif bir bilim haline gelmesi büyük dönüşümlerle olmuştur. Pozitif bilimlerin gelişmesi Batı Avrupa’da sanayi devrimiyle birlikte gelen gelişim, dünya egemenliği ve beraberindeki toplum sorunları Fransız Devrimi Endüstri Devrimi ve Kapitalizmin yükselişi

İLK DÖNEM SOSYOLOJİSİ: Saint-Simon, Comte, ve Spencer “Endüstri Toplumu” kavramını ilk ortaya atan kişi. Pozitivizmin kurucusu Toplumsal fenomenlerin, doğa bilimlerindeki gibi bilimsel tekniklerle incelenmesi Pozitif bilimlerin ancak pozitif bir sosyal bilimin yaratılması ile tamamlanacağına inanmıştır. Sosyolojiyi din haline dönüştürerek toplumu örgütleyip sorunları çözümlemeyi amaçlamıştır. Sosyalist resformların gereğini vurgulamıştır.

İLK DÖNEM SOSYOLOJİSİ Auguste Comte (1798-1857) Evrimci Sosyolojinin kurucusu Sosyoloji: “Pozitif bir bilim”, “Toplum mühendisliği” “Sosyoloji doğa bilimlerinin yöntemlerini uygulamalı” Sosyoloji’yi odak noktasına göre ikiye ayırır: 1.Sosyal statik, toplumdaki istikrarli ilişkiler ve sosyal yapı 2.Soyal dinamik, toplumdaki değişim Evrimci Toplumların evrim kuramı: “Üç hal kanunu” a.Teoloji k aşama: Doğaüstü güçler, dini figürler b.Metafizik aşama:Doğa gibi soyut güçlere inanç c.Pozitivist aşama: toplumsal ve fiziki dünyanın kanunları “Pozitivist aşamaya geçildiğinde toplumsal kargaşa ortadan kalakacaktır.”

İLK DÖNEM SOSYOLOJİSİ Herbert Spencer (1820-1903): Toplumda “uyum sağlayan yaşar” Serbest rekabet Ayrımcılık, “doğal yasaların gereği” Sosyolojiye katkısı: Toplumu, bireylerin toplamı olarak değil; parçalar ve bütün arasındaki ilişkiden doğan bir yapıdır olarak inceler. Toplumsal evrim teorisinin geliştirilmesi.

İLK DÖNEM SOSYOLOJİSİNİN ÖZELLİKLERİ Tom Bottomore: Ansiklopediktir Evrimcidir Sosyoloji pozitif bilim sayılmaktadır Yeni sanayi toplumunun bilimi olmuştur İdeolojik bir karaktere sahiptir.

KLASİK SOSYOLOJİ TEORİSİ : Marks, Durkheim,Weber Karl Marks (1818-1883): Kapital: Kapitalist sistemin işleyişi / Kapitalizmin sosyolojisi “Zenginler olabildiğince zenginleşirken, yoksullar sürekli yoksullaşacak” “Zincirinden başka kaybedecek bir şeyi kalmadığında” proletarya ayaklanacak ve kendi düzenini kuracak

KLASİK SOSYOLOJİ TEORİSİ Karl Marks (1818-1883): Materyalist Toplumun bir alt yapısı bir de üst yapısı vardır. Alt yapı: üretim tarzı Üst yapı: kültür, dil, din, devlet, örf, adet vb. Alt Yapı Üst Yapıyı Belirler. “İnsanların maddi yaşamları bilinçlerini belirler; insanların bilinçleri toplumsal bir üründür”

KLASİK SOSYOLOJİ TEORİSİ Karl Marks (1818-1883): İki sınıf: Sahip olanlar (burjuvazi) Sahip olmayanlar (proleterya/işçi sınıf) Eşitsizliğin sebebi “doğal yasalar” değil; toplumsal güçlerdir  bir toplumun diğerini sömürmesi Sahip olmanın temeli “uyum sağlamak” değil; üretim araçlarına sahip olmaktır. “Sosyal değişme teorisi”: üretim modelleri tarafından belirlenen beş aşama İlkel-komünal toplum Köleci toplum Feodal toplum Kapitalist toplum Sosyalist toplum

KLASİK SOSYOLOJİ TEORİSİ Emile Durkheim (1858-1917): Comte’tan etkilendi Sosyolojiye bilimsel statü kazandırmaya çalıştı Sosyoloji –Psikoloji farkı: Sosyoloji kolektif bilinç Psikoloji bireysel bilinç “Kolektif bilinç”: bir toplumun ortalama üyelerinin ortak inanç ve duygularıdır. “İnsan eylemleri=Doğa olayları” ?? Giddens: “İkili etkileşim”

KLASİK SOSYOLOJİ TEORİSİ Emile Durkheim (1858-1917): Toplumu bir arada tutan ana unsur(lar) nelerdir? 1.Mekanik dayanışma: benzerlikler 2.Organik dayanışma: farklılıklar

KLASİK SOSYOLOJİ TEORİSİ Max Weber (1864-1920): İdealist: Var olan her şeyi "düşünce"ye bağlayıp ondan türetir; düşünce dışında nesnel bir gerçekliğin varolmadığına inanır Tinsel “Sosyoloji toplumun farklı kurumları arasındaki nedensel ilişkiyi anlamalıdır” Din ekonomik değişmeyi nasıl etkiler? Bu soruları yanıtlarken iki teknik kullanır: İdeal Tip, Tarihsel Analiz Sosyoloji değerden bağımsız olmalı: “Ne olması gerektiğini değil, ne olduğunu araştırmalı”

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ Sosyolojik teoriler: toplumsal olayların değişimini ve insan davranışını sistematik olarak inceler. Üç ana akım: Sembolik Etkileşim Teorisi Yapısal Fonksiyonel Analiz Çatışmacı Teori

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ Sembolik Etkileşim Teorisi: George Herbert Mead, Herbert Blumer Bireyi önemseyen, benlik ile toplum arasında köprü kurmaya çalışan bir teoridir. Kilit kavramı benliktir. Sosyal etkileşim sürecinde bireyler, düşüncelerinin gelişmesini sağlayan ve eylemlerinin devam etmesine izin veren sembol ve anlamları öğrenirler. Toplum; kişiler arası sembolik etkileşimin bir sonucudur ve sosyologların uğraş alanı da tamamen bu olmalıdır.

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ Herbert Blumer’e göre sembolik etkileşimcilik üç temel önermeye dayanır; 1.      İnsanlar, şeylere karşı, o şeylerin kendilerine verdikleri anlam temelinde eylemde bulunurlar. 2.      Bu anlamlar; yani şeylerin anlamları, insanların birbirileriyle olan sosyal etkileşiminden doğarlar. 3.      Şeylerin anlamları yorumlayıcı bir süreçte değerlendirilir ve değişime uğrar.

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ Sembolik etkileşimciliğin temel düşünceleri S.44

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ 2. Yapısal Fonksiyonelist Teori: Geniş bir perspektifte toplumsal yapıyı ve bir bütün olarak toplumu ince ler. Comte, Spencer, Durkheim Toplum: Kendi içinde birbirleriyla bağlantılı bir sistem. Örn: Hastanenin acil servisi Talcot Parsons

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ Talcot Parsons’ın (1902-1979): Yapısal Fonksiyonelist Teori’de toplumla ilgili temel varsayımları: • Sistemler, parçaları arasında iç bağlılığa ve bir düzene sahiptir. • Sistemler, kendi kendilerini onarma ve dengeye getirme eğilimi taşırlar. • Sistemler statik olabilecekleri gibi, değişim süreci belirli bir düzen içinde de gerçekleşebilir. • Sistemin bir parçasının doğası, diğer parçaları da etkiler. • Sistemler, kendi çevreleri içinde sınırlarını muhafaza ederler. • Tahsis ve bütünleşme, sitemin dengesi için, iki hayati süreçtir. • Sistemler, değişme eğilimlerini kontrol ederler.

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ Merton (1910-2003) işlevselciliğin de en önemli olarak gördüğü açmazlarını aşmaya çalışmıştır. sistem içerisindeki herhangi bir öğenin olumlu olduğu gibi olum­suz veya bozuk bir işlevi de olabilir. Açık fonksiyon: bireyler tarafından bilinen ve amaçlanmış işlev. Gizli fonksiyon: amaç-lanmamış ve bilinmeyen gizil bir işlevi Örn: Yüksek öğretim sistemi Toplumsal disfonksiyon: toplumsal kalıpların istenmeyen sonuçları.

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİ 3.Çatışma Teorisi: Toplumsal dünya: sürekli bir mücadele alanı Gruplar arası çatışmalarla ilgilidir kadın-erkek, köylü-kentli, ebevyn-çocuk, vs.

MODERN SOSYOLOJİ TEORİLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

POSTMODERNİTE VE SOSYAL TEORİ Bilimsel kanunlar reddedilir “Nedensellik, neden bulma arayışı bırakılmalı” Amaç, hakikat ve bilgiye ulaşmak değil; hazdır Sürekliliklerin hakim olduğu bir dünya değil; parçalanmışlıkların, çeşitliliğin ve istikrarsızlıkların egemen olduğu bir dünya Hakikat Aydınlanma’ya ait bir değerdir. Düzene, değerlere, kurala atıfta bunur. Postmodernler rasyonaliteyi, aklı, hakikati sorgular Sosyolojinin temelini yapısökümüne(deconstruction) tabi tutarlar

POSTMODERNİTE VE SOSYAL TEORİ Postmodern sosyologlar hakikat sunucu değil; yorumcudur. Evrensel hakikatlere ve nihai sonuçlara ihtiyaç duymazlar İletişimi kolaylaştırıcı bir yönleri vardır. “Temsil düzeninin sonu gelmiştir” Bazılarının çalışmalarında sosyoloji bilimsel değil edebi bir hal alır. Pozitivizme karşıdırlar Dünya karmaşık ve kaotiktir.

KÜRESELLEŞME VE SOSYOLOJİNİN KRİZİ “Sihirli bir sözcük”? P.Berger: “Klişe” Bauman:”Parolaya dönüşmüş moda bir deyim Küreselleşmeyle “ulus devletler global bir köye dönüşmüştür” Alışılagelmiş toplum değişmiştir Artık farklı toplumlar birbirine bağımlı hale gelmiş ve her biri benzer problemlerle karşılaşmaktadır. Öyleyse sosyoloji de değişmeli midir? Küresel bir perspektifte sosyoloji Toplumun yeniden tanımlanması; transnasyonel eğilim