A NAFİLAKSİDE ÇOCUK VE AİLENİN EĞİTİMİ Prof.Dr.Feyzullah Çetinkaya

Anafilaksi Konusunda Eğitilmesi Gerekenler 1-Hekimler ve diğer sağlık çalışanları 2-Anafilaksi riski altında olan hastalar 3-Hastaların-özellikle çocukların-yakınları 4-Öğretmenler, okul hemşireleri, diyetisyenler ve diğer okul çalışanları, servisi görevlileri 5-Yemek yenilen yerlerde çalışanlar 6-Otel ve tatil köyü çalışanları

A NAFİLAKSİ RİSKİ TAŞIYAN ÇOCUĞUN EĞİTİLMESİ

Çocuğun sorumlulukları-1 Çocuklarda anafilaksinin en önemli sebebinin besinler olduğu düşünülürse riskli bir besini yiyen çocuk anafilaksinin ilk belirtilerini fark edip bakıcıyı haberdar edebileceği beklenir. Anafilaksi belirtilerinden özellikle deri belirtileri, solunum sistemi ve sindirim sistemi belirtileri risk altındaki çocuk ve yakınındaki diğer çocuklar tarafından öğrenilebilir ve ortaya çıktığında da fark edilebilir. Bu konuda kesin bir yaş sınırı belirlemek güç ise de 5-6 yaşın üstündeki çocukların eğitilebileceği gösterilmiştir.

Çocuğun sorumlulukları-2 Anafilaksi riski altındaki bir çocuk sorumlu allerjenle karşılaşınca öncelikle kimi haberdar etmelidir? Evde anne ve babayı Okulda sınıf öğretmenini Okul hemşiresini Okul müdürünü En yakınındaki arkadaşını

Çocuğun sorumlulukları-3 Risk altındaki çocuk adrenalin oto-enjektörünü yanında taşımayı veya bulunduğu yeri çok iyi bilmelidir. Özellikle…….. Çantasında Evde Okulda Kampta …….. ilacın nerede olduğunu çok iyi bilmeli ve arada bir ilacı bulup çıkarma alıştırması yapmalıdır..

Anafilaksi riski altında olan çocuğun allerjik olduğu besin ve ilacı belirten bir kolye, bilezik vb. bir eşya taşıması hayat kurtarıcı olabilir.

Çocuğa hangi yaşta adrenalin otoenjektörünü taşıma sorumluluğu verilmelidir?-1 Bu sorumluluğu çocuğa vermeden önce hekimin anne- baba ve bakıcılarla görüşmesi ve çocuğun bedensel ve zeka gelişimi, sorumluluk duygusu konularında bilgi sahibi olması gerekir.

Çocuğa hangi yaşta adrenalin otoenjektörünü taşıma sorumluluğu verilmelidir?-2 Ancak, çocuk adrenalini yanında taşımasına rağmen… 1-Anafilaksi belirtilerinden dolayı ilacı kendi kendine uygulamayabilir. 2-Bunu başarabilse bile yine de sorumlu bir kişiyi haberdar etmeyi öğrenmelidir. 3-Yanında taşıdığı adrenalin otoenjektörüne ilaveten okulda yedek olarak ikinci bir enjektör olmalı ve ilgili kişiler – birden fazla- bu enjektörün saklandığı yeri çok iyi bilmelidir.

A NAFİLAKSİ RİSKİ TAŞIYAN ÇOCUĞUN ANNE-BABASININ YAPMASI GEREKENLER

Yiyecekleri hazırlarken Yiyeceklerin hazırlanması öncesinde ve sonrasında ellerin mutlaka bol sabunlu suyla yıkanması gerekir. El antispetikleri bakterileri öldürse de antijenleri tam olarak temizlememektedir. Yiyecekleri hazırlamadan önce ve sonra kapları ve diğer malzemeleri, tezgahı ve yemek yenilen yüzeyleri temizleyerek istenmeyen yiyecek bulaşmalarını önleyiniz.

Dışarıda yemek yerken dikkat edilecek hususlar-1 Mümkünse restoranlarda besinlerin içeriklerini ve hazırlanma şekillerini tam olarak bilen ve sizi aydınlatacak yetkili biriyle konuşunuz. Siparişten evvel besinlerin içeriklerini ve hazırlanma şeklini öğreniniz. Zincir restoranlarda bile besinlerde yöresel değişiklikler olabileceğini unutmayınız. Restoranlarda mümkünse tek veya iki bileşeni olan yemekler isteyiniz. Örneğin fırınlanmış patates, buharda pişmiş sebze veya ızgarada pişmiş sade et gibi...

Dışarıda yemek yerken dikkat edilecek hususlar-2 Açık büfelerden kaçınınız. Böyle yerlerde kolayca kontaminasyon olur. Tanımadığınız kültür ve toplumların karışık besinlerinden uzak durunuz. Çalışanlar içerikten tam olarak emin değilse – özellikle içinde çok sayıda bileşen olan yemeklerden kaçınınız. Başka ve bildiğiniz bir besini sipariş ediniz.

Dışarıda yemek yerken dikkat edilecek hususlar-3 Yiyecek hazırlanan fırınlarda ve mutfaklarda çalışanlar için önemsiz olan küçük bulaşmalar hastalar için riskli olabilir. Mesela, aynı hamur teknesinde hem ekmek hamuru hem de yumurta ve süt içeren kek hamuru hazırlanabilir. Benzer şekilde aynı bıçak fıstık içeren bir besinin hazırlanışı sırasında kullanıldıktan sonra “fıstık içermeyen” bir besinde de kullanılabilir.

Alışveriş yaparken-1 Satın alacağınız her besinin içeriğini dikkatle okuyunuz. Bazen önceden alıştığınız bir ürünün içeriği değişmiş olabilir. Onun için okuma alışkanlığınızı her alışverişte sürdürünüz. Anafilaksi, eser miktardaki antijenle de olabilir. Onun için “Eser miktarda …..içerebilir” ibaresi olan besinlerden kaçınınız. Besinlerin hızlı hazırlandığı ve ayak üstü yendiği yerlerden uzak durunuz.

Alışveriş yaparken-2 İşlenmiş besinlerden olabildiğince uzak durunuz. Besin ne kadar az işleme tabi tutulmuşsa içerikleri o kadar kolay saptanır. Türkçe açıklamanın olmadığı veya yetersiz olduğu ithal besinlerden uzak durunuz. Resmi ithal izni olmayan ilaçları ve besin destek ürünlerini kullanmayınız. Mutlaka tüketmeniz gereken bir ürün varsa ve etiketinde yeterli bilgi yoksa üreten veya ithal eden firmayla temasa geçip yeterli bilgiyi edininiz.

Unutmayınız! İnhalasyonla alınan besinler şiddetli reaksiyonlara yol açabilir. Örneğin, havaya karışan süt tozu süt allerjisi olan bir çocukta şiddetli reaksiyona yol açabilir. Benzer şekilde mangal üzerinde pişirilen balık kokusu yakındaki bir çocukta şiddetli reaksiyona yol açabilir.

İlaç allerjisine bağlı anafilaksiden kaçınmak….. Çocuğunuzun allerjik olduğu ilaçların tam bir listesini yanınızda taşıyınız. “ilaç allerjisi tanısının” mutlaka bir allerji uzmanı tarafından doğrulanmış olmasına dikkat ediniz. Özellikle ülkemizde çok sayıda insana gerçek olmayan “penisilin allerjisi tanısı” konulduğunu unutmayınız. Çocuğunuz hastaneye yattığında dosyasına mutlaka allerjik olduğu ilaçları yazdırınız. Çocuğunuza okulda, kampta veya akraba ziyaretlerinde sizin bilginiz olmadan ilaç verilmemesine çok dikkat ediniz.

Arı Venomuna Bağlı Anafilaksiden Kaçınmak 1-Çocuğun arıların olduğu mevsimde dışarı çıkarılması sırasında uzun kol ve paçalı elbiseler giymesine dikkat edilmelidir. 2-Renkli giysilerin, kozmetik, parfüm veya saç spreylerinin arıları çekeceği unutulmamalıdır. 3-Açıktaki besinlerin ve çöplerin özellikle yaban arılarını çekeceği unutulmamalıdır. 4-Piknik veya açık alan gezilerine gidilirken de hazır adrenalin otoenjekörlerinin unutulmamasına dikkat edilmelidir.

Allerji kliniği ziyaretlerinizi düzenli olarak yapınız. Düzenli ziyaretlerin hem çocuğun allerji durumunun gözden geçirilmesine yardımcı olması hem de adrenalin otoenjektörü kullanımı konusundaki eğitimi güncellemesi sebebiyle öldürücü reaksiyonları azalttığı gösterilmiştir.

HAZIR ADRENALİN OTOENJEKTÖRLERİNİ DOĞRU KULLANMAYI ÖĞRENİNİZ VE BU KONUDA SIK SIK TATBİKAT YAPINIZ.

1-Hemen adrenalin otoenjektörünü kullanınız. 2-Çocuğunuzu, sırtüstü yere yatırıp bacakları yukarı gelecek şekilde yatırınız 3-Rahat nefes alması için ağzını temizleyip elbiselerini gevşetiniz. 4-Çocuğunuzda kusma veya bulantı varsa yan pozisyonda yatırınız. 5-Hemen 112’yi arayıp yardım isteyiniz. EVDE ANAFİLAKSİ OLDUĞUNDA ANNE-BABANIN YAPABİLECEKLERİ

Adrenalin otoenjektörü hangi sıcaklıkta saklanmalıdır? Adrenalin, ışığa ve ısıya duyarlıdır. Onun için karanlıkta ve C ‘ de saklanmalıdır. Eğer sıcaklık bu derecelerin üstünde ve altında çok dalgalanıyorsa ilacın mutlaka ısı yalıtımlı bir ambalajda saklanması gerekir. 15 derecenin altındaki sıcaklıklar, özellikle buz içinde saklama otoenjektörün çalışma mekanizmasını bozar.

A NAFİLAKSİ RİSKİ TAŞIYAN ÇOCUĞUN ÖĞRETMENİNİN VE DİĞER OKUL SORUMLULARININ YAPMASI GEREKENLER

Okulun sorumlulukları-1 -Çocuğun okulunda allerjik olduğu besinleri/ilaçları içeren bir liste olmalıdır. -Risk altındaki çocuğa yönelik olarak hazırlanmış yazılı ve kolay ulaşılabilir bir yerde saklanan yazılı bir anafilaksi tedavi planı olmalıdır. -Okulda saklanan adrenalin oto-enjektörünün anne-baba tarafından belli aralarla kontrolü ve son kullanma tarihinden evvel yenilenmesi gerekir.

Anafilaksi riskine karşı okulun sorumlulukları-2 Özellikle besinlere bağlı anafilaksi riski taşıyan çocuğun ve arkadaşlarının yiyecek alışverişi yapmamaları konusunda uyarılmaları gerekir. Çocuğa herhangi bir sebeple aşı veya ilaç kullanmak gerektiğinde aile ve gerekirse çocuğun doktoru ile konuşmadan her hangi bir uygulama yapılmamalıdır. Öğretmen tarafından sık sık sınıfta anafilaksinin belirtileri ve ilk yardım konusunda eğitim verilmesi gerekir.

Adrenalin otoenjektörlerinin bir yaşın altındaki (yaklaşık 10 kg) çocuklara yazılmaması tavsiye edilmektedir. Çocuklarda kullanılabilen adrenalin otoenjektörlerinin 0,15 mg ve 0,30 mg ‘lık olmak üzere iki formu vardır(Epipen, Anapen). Çocuklar için önerilen doz : kg arasında 0,15 mg; 25 kg ‘ın üstünde ise 0,30 mg’dır. Yetişkin formdaki(0,30 ve 0,50 mg) ilaçların özellikle süt çocuklarına uygulanması çok riskli olabilir.

Prensip olarak 1-5 yaş arası çocuklarda 0,15 mg’ lık, 5 yaşın üstündeki çocuklara 0,30 mg’ lık otoenjektör yazılmalıdır. ANCAK ACİL BİR DURUMDA……….. 0,15 mg’ lık ilaç yoksa 1-5 yaş arasında 0,30 mg’ lık; 0,30 mg’ lık ilaç yoksa da 5 yaşın üstünde 0,15 mg lık ilacın yapılması…. hiç yapılmamasından iyidir.

Ailedeki her birey anafilaksinin belirtileri ve tedavisi konusunda bilgili olmalıdır!