 4. Hafta: Bütçe ve Faiz Dışı Denge  Yasama organının, yürütme organına, gelir toplama ve harcama yapma konusunda yetki verdiği ayrıntılı olarak hazırlanmış kanuna «Bütçe» denilir.  Tanımdan da anlaşılacağı üzere, bütçe iki ana bileşenden oluşur: 1) Toplanan gelirler ve 2) Yapılan Harcamalar  Toplanan gelirlere «Kamu Gelirleri» adı verilirken, yapılan harcamalara da «Kamu Giderleri» adı verilmektedir.

  Kamu gelirleri devletin egemenlik hakkına dayanarak toplanır ve bu toplanan gelirler, devletin yapmak zorunda olduğu ve/veya yapmayı taahhüt ettiği işleri finanse etmede kullanılır.  Türleri şunlardır: 1.Vergi 2.Harç: Noter, adliye, tapu hizmetleri vs. 3.Resim: Kişiye özel harçlara resim denir 4.Şerefiye: Rant artışlarının vergilendirilmesi 5.Parafiskal Gelir: Devletin topladığı ama kamu geliri olmayan bedeller (SGK prim ödemeleri gibi) 6.Borçlanma

  Devlet verdiği hizmetler için bir takım maliyetlere katlanmak zorundadır. Bunlara kamu harcaması denir. Örneğin baraj inşaatı için, çimento, demir almak zorundadır. Çalıştırdığı işçilere para ödemek zorundadır. Bu harcamalar, kamu gelirleri tarafından finanse edilir.  Kamu harcamalarının türleri şunlardır: 1.Cari giderler (Elektrik, su vs) 2.Yatırım giderleri (Baraj, yol, su vs) 3.Transfer giderleri (Sosyal yardımlar, öğrenci bursları, gazilere bağlanan maaşlar, borçların faiz ödemeleri vs) 4.Gerçek (Olağan) Giderler: (İşçilere yapılan maaş ödemeleri, bina satın alımı vs)

  Kamu gelirleri toplamı, kamu giderleri toplamından daha büyükse, «Bütçe Fazlası»,  Kamu gelirleri ile kamu giderleri birbirlerine eşit ise «Denk Bütçe» ve  Kamu giderleri kamu gelirlerinden daha fazla ise «Bütçe Açığı» söz konusu olur.   Bütçe fazlası, tedavüldeki para miktarını azaltacağı için, ekonomi üzerinde «Daraltıcı bir etki» yaratır.  Tersi durum bütçe açıkları için söz konusudur. Açık bütçe politikasında piyasaya daha fazla miktarda para sürüleceği için, piyasa üzerinde «genişletici bir etki» yaratır.

  Bütçe açıkları ya «Para basarak» ya da «borçlanarak» kapatılır. Aslında para basmak da bir nev’i Merkez Bankası’na borçlanmaktır. Yani «bütçe açıkları ancak borçlanarak kapatılabilir» diyebiliriz.  Açıkları kapatmak için alınan borçlar faiz ödemeyi gerekli kılar. Bunların «Transfer Ödemeleri» içerisinde yer aldığını görmüştük.  Eğer kamu giderleri içerisinde «Faiz Ödemeleri» hariç tutulduğunda, kamu giderleri ile kamu gelirleri birbirlerine eşit ise «Faiz Dışı Denge» sağlanmış demektir.  Faiz dışı dengenin önemi «Bütçe üzerinde borçlanma baskısının artıp artmadığını göstermesidir»

  Faiz dışı fazla verilmişse, «Borçların ödenmeye başladığı»  Faiz dışı açık verilmişse, «Yeni borç alınması gerektiği» ve  Faiz dışı denge varsa, «borç stoğunun değişmeyeceği» varsayılır.   Ancak verilen her faiz dışı fazlanın, ülkenin borç stoğunu azaltacağı düşüncesi yanlıştır. Verilen fazlalıklar borç ödemede kullanılırsa, borç stoğu azalır. Başka alanlarda kullanılırsa, tabii ki borç stoğu azalmayacaktır. Bu nedenle «Faiz Dışı Fazla» borç stoğunun azaltılması için önemli bir fırsat olsa da, borç stoğunun azalmasını garanti etmez!

  A B  Yukarıdaki örnekte, toplam kamu giderlerinin, toplam kamu gelirlerinden daha fazla olduğunu görüyoruz. Yani bütçemiz B kadar açık vermektedir.  Ancak, faiz ödemeleri hariç tutulduğunda, kamu gelirleri daha fazladır. Yani A kadar «Faiz Dışı Fazla» verilmiştir. (Faiz Hariç) Kamu Giderleri+Faiz Ödemeleri Kamu Gelirleri

  A kadar verilen bu fazlalık, şayet borç ödemesinde kullanılırsa, ülkenin toplam borç stoğu azalacaktır.  Faiz dışı fazlanın önemi bu noktada gizlidir…











