1 3. Müteahhîrin Kelam Dönemi Eserleri  a. Eş'ariyye Kelamına Ait Eserler:  1) Gazzâlî:  a) el-İktisâd fi‘l-i'tikâd, nşr. İ.A. Çubukçu-Hüseyin Atay (Ank., 1962), (Kahire, 1385/1966). Bu eser Prof. Dr. Kemal Işık tarafından “İtikatta Orta Yol” adıyla terceme edilmiştir.' (A.Ü. İlahiyat Fak. yay. Ank. 1971)  b) Kitabu kavâidi'l-akâid: Gazzâlî'nin meşhur eseri İhyâ-i Ulûmi'd-dîn'in başında yer alan ve akaid konularına temas eden bir bölümdür. (Bk. İhya, I, , Kahire, 1387/1967)  c) İlcâmu'l-avâm an ilmi'l-kelâm, (Mısır, 1309)  d) el-Münkız mine'd-dalâl (Mısır, 1309)  e) Tehâfütü'l-felâsife: Filozofların hatalarını ortaya koymak için yazdığı bir eserdir, nşr. Süleyman Dünya (Mısır, 1961). Eser Dr. Bekir Karlığa tarafından “Filozofların Tutarsızlığı” adıyla türkçeye çevrilmiştir. (Çağrı yay., İst., 1981)  f) el-Hikme fî mahlûkâtillâhi azze ve celle (Mısır, 1903): Allahın varlığını birliğini ve sıfatlarını konu edinen bir kitaptır.  g) Fedâihu'l-Bâtmiyye, nşr. Abdurrahman Bedevî (Kahire, 1383/1964)  h) Faysalü't-tefrika beyne'l-İslâm ve'z-zendeka, (Mısır, 1319/1901). Bu eser, “İslâmda Müsamaha” adıyla Dr. Süleyman Uludağ tarafından terceme edilmiştir. (İrfan yay., İst., 1972)  i) el-Maksadü‘l-esnâ fî şerhi eşmâillâhi'l-hüsnâ (Mısır, 1322)

2 a. Eş'ariyye Kelamına Ait Eserler  2) Şehristânî:  a) Nihâyetü'l-ikdâm fî ilmi'l-kelâm, Alfred Guıllaume (London, 1934) neşrinden ofset (Bağdat, ts.)  b) el-Milel ve'n-nihal, nşr. M. Seyyid Geylânî (Beyrut, 1395/1975)  3) Fahruddîn Râzî:  a) Mefâtîhul-Ğayb : Kelâmı özellik taşıyan bir tefsirdir. (İst., )  b) Muhassalu efkâri‘l-mütekaddimîn ve‘l-müteahhirîn (Kahire, 1323/1905). Bu eser Prof. Dr. Hüseyin Atay tarafından “Kelâma Giriş” adıyla türkçeye çevrilmiştir. (A.Ü. İlahiyat Fak. yay., Ank., 1978)  c) el-Erbaîn fî usûliddın (Haydarâbâd, 1353/ 1934)  d) el-Mebâhisü'1-Meşrikıyye (Hind, 1343/1934)  e) Meâlimu ûsûli'd-dîn (Mısır, ts.)  f) İ'tikâdâtu Firakı‘l-müslimîn ve‘l-müşrikîn (Kahire, 1398/1978)  g) Şerhu esmâfllâhi'l-hüsnâ (Kahire, 1396/1976)  4) Seyfuddîn Âmidî:  a) Ebkâru'l-Efkâr : Yazma nüshaları vardır, henüz basılmamıştır.  b) Ğayetü'l-Merâm fî ilmil-kelâm (Kahire, 1391/ 1971).

3 a. Eş'ariyye Kelamına Ait Eserler  5) Kâdî Beyzâvî:  a) Envâru't-tenzîl ve esrâru't-te'vîl : Kelâmı izahlar ihtiva eden bir tefsirdir.  b) Tavâliu'l-envâr: “Metâliu'l-enzâr adlı şerhiyle birlikte basılmıştır. (Kahire, 1323) (Ayrıca İst., 1311/1893 Mevâkıf şerhi kenarında)  6) Adudüddîn Icî:  a) el-Mevâkıf fî ilmi'l-kelâm : Çeşitli şerhleri vardır. Cürcânî'nin şerhi ile birlikte basılmıştır. (İst., 1321  b) el-Akâidü‘l-Adudiyye : Devvânî'nin buna yazdığı şerh, İsmâîl Gelenbevî'nin de Devvânînin şerhine yazdığı haşiye ile birlikte basılmıştır. (İst, 1317)  7) Teftâzânî:  a) Şerhu‘l-akâid : Nesefî'nin “el-Akâid” isimli eserinin şerhidir. Çeşitli baskıları mevcuttur. Dr. Süleyman Uludağ tarafından “Kelâm İlmi ve İslâm Akaidi” adıyla türkçeye çevrilmiştir. (Dergâh yay., İst., 1980; İkinci baskı metin terceme bir arada, İst., 1982)  b) Şerhu‘l-makâsıd : Teftâzânî'nin yine kendine ait olan “el-Makâsıd” isimli eserinin şerhidir. (İst., 1277)  8) Cürcânî:  1) Şerhu'l-mevâkıf, III cild (İst., 1321)  9) Devvânî:  a) Şerhu'l-akâidi’l-adudiyye (İst., 1317)  b) İsbât-ı Vacibe dair iki risale : Bunlardan biri matbudur. (İst., ts.)  c) ez-Zevrâ ve‘l-Havrâ : Mebde ve meâda dair bir risaledir, (trc. Şeyhülislâm Mûsâ Kâzım, İst., 1335)

4 b. Matüridiyye Kelamına Dair Eserler.  1) Eba'l-Maîn (Muin) Nesefî:  a) Tebsıratül-edille : Mâtüridiyye mezhebinin en mufassal ve en hacimli eseridir. Yazma nüshaları vardır, henüz neşredilmemiştir. Nesefî'nin Mâtüridiler arasındaki yeri, Gazzâlî'nin Eş'ariler arasındaki yeri gibidir.  b) Bahru'l-Kelâm, (Konya, Meşriku'l-irfân mat, 1329 h.) Eser, Cemil Akpınar tarafından “İslâm İnançları” adıyla terceme edilmiştir. (Konya, ts.)  2) Burhânuddin (veya Ömer) Nesefî:  a) Metnü'l-akâid (Teftâzânî'nin likte basılmıştır, İst., 1982)  3) Nûreddîn Sâbûnî:  a) el-Kifâye fi'1-hidâye : Yazma bir eserdir. (Lâlelî küt. nu. 2271)  b) el-Bidâye fî usûli'd-dîn, nşr. Fethullâh Huleyf (Mısır, 1969). Eser ayrıca Dr. Bekir Topaloğlu tarafından yapılan ve “Mâtürİdiyye Akaidi” adı verilen tercemesi ile birlikte neşredilmiştir. (Diyanet İş. Bşk. yay., Ank., 1979)  c) el-Müntekâ min ısmeti'l-enbiyâ : Peygamberlerin ismet sıfatı ile ilgili yazma bir eserdir. (Lâleli küt., nu:. 2426)  4) Ebu'l-Berekât Nesefi:  a) el-Umde  b) el-İ'timâd fi‘l-İtikâd : Müellifin bir önceki eserinin şerhidir, yazmadır.

5 b. Matüridiyye Kelamına Dair Eserler  5) Sirâcuddin Ali b. Osman el-Üşî:  â) Emâlî manzumesi: Lâmiyye ve Kelâmiyye diye de bilinen bu manzume 66 beyitten ibarettir. (İst., 1304/1880; İst., 1302). Osmanlı şeyhülislâmlarından Hoca Sa'deddîn eseri nazmen Türkçeye terceme etmiş, bu manzum terceme, Kemâl Edip Kürkçüoğlu tarafından arapça metin, birçok not ve açıklamaları ihtiva eden bir tetkik ile neşredilmiştir. (Lâmiyye-i Kelâmiyye, A.Ü. İlahiyat Fak. Dergisi, 1954, I-II, 1-21)  6) Îbnü'l-Hümâm:  el-Müsâyere: Kemâl b. Ebî Şerifin el-Müsâmere isimli şerhiyle birlikte basılmıştır. (Bûlâk, 1317; Çağrı yay., İst., 1979)  7) Hızır Bey:  a) el-Kasîdetü'n-nûniyye: (İst., 1258/1842). 100 beytten müteşekkil olan bu eserin pekçok şerhi vardır. Eser, Doç. Dr. M, Said Yazıcıoğlu tarafından, Türkçe ve Fransızca tercemesi ile birlikte yayınlanmıştır. (A.Ü. İlahiyat Fak. Dergisi, XXVI, , Ank., 1983)'  8) Taşköprîzâde Isâmuddîn Ahmed Ef.:  a) Miftâhu's-saâde: Bu eserin kelâm ilmi ile ilgili bölümü güzel bilgiler ihtiva eder. (trc. Taşköprîzâde Kemâlüddîn Mehmet Ef., Mevzûâtü'1-ulûm, İst., 1315)  9) Aliyyü'l-Kârî;  a) Minahu'r-ravzı'l-ezher şerhi'l-fıkhı'l-ekber: İmam Ebû Hanîfe'nin el-Fıkhu'1-ekber isimli risalesinin şerhidir. (Mısır, 1323). Eser, Dr. Y. Vehbî Yavuz tarafından terceme edilerek “Fıkh-ı Ekber Aliyyül-Kârî Şerhi” adıyla yayınlanmıştır. (İst., 1979)  b) Dav'ül-maâlî li bed'il-emâlî (Şerhu'l-emâlî), (İst., 1302)  10) Kemâlüddîn Beyâzî:  a) İşârâtü'l-merâm min ibârati'1-imam: İmam-ı Azam'ın akaide dair beş risalesinin kelâmî şerhidir. Yûsuf Abdürrezzâk tarafından, M. Zâhid el-Kevserf nin önsözüyle birlikte neşredilmiştir. (Mısır, 1367/1939)  11) Zebîdî:  a) İthâfu sâdeti'l-müttekîn bi şerhi ihyâi ulûmi'd-dîn: Gazzâlînin İhyasının şerhidir. İkinci cildi başlıbaşına bir kelâm kitabı hüviyetindedir. (Kahire, 1311 h. baskısından ofset, Beyrut, ts.)