CANLILARDA ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME ÜNİTE I CANLILARDA ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME SERPİL ÇIRAKOĞLU UZUNMUSTAFA İLKÖĞRETİM OKULU DÜZCE

A.HÜCRE KAZANIMLAR 1.Hücre ile ilgili öğrenciler; 1.1.Bir hayvan hücresi ve bitki hücresini mikroskopta gözlemleyerek çizerler. 1.2.Hücrenin temel kısımlarını levha,modeli üzerinde göstererek görevlerini açıklarlar. 1.3.Gözlemleri sonucunda bitki ve hayvan hücresi arasındaki benzerlik ve farklılıkları listelerler. 1.4.Hücrenin bir organizmanın sahip olduğu canlılık özelliklerini gösterdiğini vurgularlar. 1.5.Farklı tipte hücrelere örnekler verirler. 1.6.Benzer yapı ve özellikteki hücrelerin aynı görevi yapmak üzere bir araya gelmesiyle dokuların oluştuğunu belirtirler. 1.7.Hücre-Doku-Organ-Sistem-Organizma ilişkisini açıklarlar.

Sitoplazmada bulunan organeller

Elimize bir büyüteçle bakalım Elimize bir büyüteçle bakalım.Elimizin üzerindeki deriyi daha yakından inceleyelim. Ne kadar yakından bakarsak bakalım elimizi oluşturan birimleri çıplak gözle ya da büyüteçle göremeyiz. Bu birimleri ve yapılarını daha yakından inceleyebilmek için MİKROSKOP adı verilen özel bir araç kullanmamız gerekir.

MİKROSKOP 1.mekanik kısım 2.optik kısım Mikroskop, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük cisimlerin birkaç mercek yardımıyla büyütülerek görüntüsünün incelenmesini sağlayan bir alettir. 17. asırda Hollandalı Antoni Van Leeuwenhoek ve İngiliz Robert Hooke bulmuşlardır.   MİKROSKOP 1.mekanik kısım 2.optik kısım

Mikroskobun kullanımı videosunu izleyelim.

HÜCRE Canlıların temel yapı ve işlevsel birimi hücredir. Bütün canlılar bir ya da daha fazla hücreden meydana gelmiştir. Kalıtım materyali hücrede bulunur. Modern Hücre Teorisi'ne göre yeni hücreler varolan hücrelerin çoğalması ile oluşur.

HÜCRE

HÜCRE Her türlü özelliğimizin oluşmasını sağlayan kromozomlar hücrede bulunur. Kromozomlar, prokaryot (ilkel çekirdekli) canlılarda stoplazma içerisine dağılmış olarak bulunurken, ökaryot (gerçek çekirdekli) canlılarda çift kat zarla çevrili çekirdek organelinin içerisindedir. Kromozomlar sayesinde ana-babadaki özellikler, genç hücrelere ve tabii ki yavrularına geçer.

HÜCRE

HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI Hücre Zarı : Hücreyi sarar. Hücreyi dış etkilere karşı korur.Hücreye destek olur. Zararlı maddelere karşı hücreyi korur.(Seçici geçirgenlik)Hücreye madde giriş çıkışını kontrol eder.Canlı esnek ve seçici geçirgen bir yapısı vardır.Bitki hücresinde hücre çeperi (hücre duvarı) bitkiye desteklik sağlar.

HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI Çekirdek : Fabrikada işlerin düzenli yürüyebilmesi için yöneticiden aldığı emir doğrultusunda çalışan işçiler vardır.Fabrikadaki yöneticinin düzenleme ve denetleme görevini hücrede çekirdek yapmaktadır.Çekirdek;büyüme,çoğalma,enerji üretme gibi yaşamsal etkinlikleri yönetir ve denetler.

HÜCRENİN TEMEL KISIMLARI Sitoplazma : Fabrikada üretim yapan işçilerin çalıştığı alan gibidir.Hücre zarı ile çekirdek zarı arasını dolduran canlı,renksiz,suda çözünmeyen bir sıvıdır.Sitoplazmanın çoğu sudur;solunum,fotosentez,beslenme ve boşaltım gibi canlılık olayları burada geçer.Sitoplazmadaki yaşamsal faaliyetler organeller yardımıyla yürütülür.

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER ENDOPLAZMİK RETİKULUM: Çekirdek zarı ile stoplazma ya da hücre zarı arasında uzanan iletimle görevli kanal ve borucuklar sistemidir.

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER RİBOZOM: Bütün hücrelerde bulunan en küçük organeldir.Protein ve enzim üretiminde görevlidir.Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı fazladır.

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER GOLGİ AYGITI: Hücrenin bazalında bulunan iç içe geçmiş tabak görünümünde zar sistemidir. Yağ sentezi ve lizozomların paketlenmesinde görevlidir.

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER MİTOKONDRİ: Hücrenin enerji santralidir. Oksijenli solunumun gerçekleştiği yerdir.

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER LİZOZOM:

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER KLOROPLAST:

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER SENTROZOM: Bu organel sadece hayvan hücrelerinde bulunur ve bölünme esnasında kromozomların kutuplara taşınması görevini üstlenmiştir.

SİTOPLAZMADA BULUNAN ORGANELLER KOFUL: Hücre ile çevresi arasında su alışverişini sağlar.Suda erimiş maddelerin hücreye alınmasını ve atılmasını da gerçekleştirmiş olur.

BİTKİ HÜCRESİ VE HAYVAN HÜCRESİ ARASINDAKİ FARKLAR Bitki Hücresi 1 Hücre zarının dışında hücre duvarı(hücre çeperi) bulunur. 2.Hücre duvarının varlığı nedeniyle köşeli bir görünüme sahiptir. 3.Bitkinin yeşil kısımlarındaki hücrelerde kloroplast bulunur. 4.Sentrozom yoktur. 5.Az sayıda ve büyük kofulları vardır. Hayvan Hücresi 1.Hücre duvarı yoktur. 2.Hücre köşeli değil genellikle yuvarlağa yakın şekildedir. 3.Kloroplast yoktur. 4.Senrozom vardır. 5.Kofullar çok sayıda ve küçüktür.

FARKLI TİP HÜCRELER Canlıdaki bütün hücreler farklı görevleri yerine getirmek için bir araya gelmiştir. Mide dokusunu oluşturan hücrelerin yapısı farklı,kas dokusunu oluşturan hücrelerin yapısı farklı,kemik dokusunu oluşturan hücrelerin yapısı farklıdır.

FARKLI TİP HÜCRELER SİNİR HÜCRESİ

FARKLI TİP HÜCRELER KAS HÜCRESİ

FARKLI TİP HÜCRELER KAN HÜCRESİ

FARKLI TİP HÜCRELER ÜREME HÜCRESİ

FARKLI TİP HÜCRELER Örneğin;mide dokusunu oluşturan hücreleri düşünelim.Mide sindirimde görevli bir organımızdır. Aynı görevi yapmak üzere aynı tip hücreler mide dokusunu oluşturur.Mide dokuları bir araya gelerek mide organını oluşturur.Mide organı ve diğer sindirimde görevli organlar bir araya gelerek sindirim sistemini oluşturur.Sindirim sistemimiz de diğer sistemlerle (dolaşım sistemi,solunum sistemi v.b.) bir araya gelerek organizmayı yani canlıyı oluşturur.

FARKLI TİP HÜCRELER Ya da aynı görevi yerine getirmek için bir araya gelen sinir hücreleri sinir dokuyu oluşturur.Bir araya gelen sinir dokuları bütün vücudumuzu bir ağ gibi sarmış olan sinirleri oluşturur.Bu sinirler sinir sisteminde görevli diğer yapı ve organlarla bir araya gelerek sinir sistemini oluşturur.Sinir sistemi de diğer sistemlerle bir araya gelerek organizmayı yani canlıyı oluşturur.Örnekleri daha çoğaltabiliriz.

SİNİR HÜCRESİ

SİNİR DOKU

SİNİRLER

SİNİR SİSTEMİ

ORGANİZMA(CANLI)

HÜCRE-DOKU-ORGAN-SİSTEM-ORGANİZMA

Şimdi öğrendiklerimizi pekiştirelim

Yandaki şekilde hücrenin temel bölümleri gösterilmiştir. 1. Yandaki şekilde hücrenin temel bölümleri gösterilmiştir. Buna göre hücrede; I.Hücrenin madde alışverişini sağlama II.Solunum,boşaltım,sindirim gibi hayatsal olayların gerçekleşmesini sağlama III.Canlılık olaylarının yönetilmesini ve denetlenmesini sağlama Görevlerini gerçekleştiren bölümler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir. I II III K L M K M L M L K L K M

A) Hücre Çeperi Hücre Çeperi Hücre Zarı 2. Yeşil yaprak Olgun domates Ağız Bir öğrenci yeşil yaprak,olgun domates ve ağız içinden aldığı hücreleri mikroskopta inceleyerek,bu hücrelerde gördüğü bazı yapıları aşağıdaki gibi listeliyor. Buna göre öğrenci aşağıdaki listelemelerden hangisinde yanlış yapmıştır? Yeşil Yaprak Olgun Domates Ağız İçi Hücresi A) Hücre Çeperi Hücre Çeperi Hücre Zarı B) Kloroplast Mitokondri Mitokondri C) Çekirdek Sitoplazma Hücre Çeperi D) Koful Hücre Zarı Koful

Şemadaki hangi yapılar bu canlıların tamamında ortak olarak bulunur. 3. Şemadaki hangi yapılar bu canlıların tamamında ortak olarak bulunur. Yapılar Kloroplast Koful Çekirdek Mitokondri Kalıtsal Madde öglena menekşe kedi bakteri A) Kalıtsal Madde B) Koful,çekirdek ve kalıtsal madde C) Kloroplast,mitokondri ve kalıtsal madde D) Kloroplast,koful,çekirdek ve mitokondri

Özelliklerinden hangilerine ortak olarak sahiptir? 4. Bitkilerde bulunan Hücre Duvarı ile Hücre Zarı; K. Canlı olma L. Seçici geçirgen yapıda olma M. Maddelerin geçeceği por (delik) bulundurma Özelliklerinden hangilerine ortak olarak sahiptir? Yalnız M K ve L L ve M K,L ve M

X,Y ve Z kutucuklarına aşağıdakilerden hangisi gelebilir? Canlıların en küçük yapı ve görev birimi olan hücre ile ilgili aşağıda bir şema verilmiştir. 5. Şemada boş bırakılan X,Y ve Z kutucuklarına aşağıdakilerden hangisi gelebilir? X Y Z Besin Sentezler Çekirdek Organelleri bulundurur Canlıdır Koful Organelleri bulundurur Madde alışverişini yapar Çekirdek Akışkandır Esnektir Koful Bol miktarda su içerir