ADLAR (İSİM) GÜRAY KARAGÖZ TÜRKÇE ÖĞRETMENİ

ADLAR (İSİM) -mek,mak alamayan -duygu ve düşüncelerin adı. -varlıkları ve kavramları karşılar.

Varlıkları, kavramları karşılayan sözcüklerdir. İsimlerle, karşıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır. Bunlar daima birbirlerini çağrıştırır. Örneğin "kitap" sözü aklımızda hemen varlık olarak "kitap" nesnesini canlandırır. Ya da bir kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu karşılayan isim gelir.

Kavramlar için ise bu kadar belirgin bir ilişkinin varlığını söyleyemeyiz. Örneğin "dert" dendiğinde aklımızda bir nesne canlanmaz; ancak bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum olduğu zihnimizde belirir. Şimdi isim çeşitlerini görelim.

A. VARLIKLARA VERİLİŞİNE GÖRE İSİMLER: 1. Cins (Tür) İsmi Aynı türden varlıkları karşılayan isimlerdir. Bu varlıkların benzerleri etrafta çoktur: “Ağaç, çiçek, kitap, ev, okul, insan, ders...”

2. Özel İsim Tek olan, tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan isimlerdir. Balıkesir, Çukurova, Alpler gibi yer adları, Yunus, Serpil, Recep gibi kişi adları, Türkiye, Portekiz, Hollanda gibi ülke adları, Günün Ötesi, Kiralık Konak, Türk Edebiyatı, Hürriyet gibi kitap, dergi, gazete adları, Bilkent Üniversitesi, Yeşilay, Türkiye Büyük Millet Meclisi gibi kurum adları, Almanca, Türkçe, Rusça gibi dil adları, İslâmiyet, Ortodoks, Yahudilik gibi din adları, Boncuk, Tekir, Yumak gibi hayvanlara verilen adlar özel isimdir.

B. SAYISINA GÖRE İSİMLER: 1. Tekil İsim Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlere tekil isim denir. Bunlar "kitap, çocuk, şiir, bilgisayar..." gibi bir varlığı karşılayan isimlerdir.

2. Çoğul İsim Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Çoğul isimler, "-ler, -lar" eki getirilerek yapılır. "Kitaplar, çocuklar, şiirler, bilgisayarlar..." isimleri çoğul isimlerdir.

3. Topluluk İsmi Yapıca tekil olduğu hâlde, yani çoğul eki almadığı halde birden çok varlığı karşılayan isimlere topluluk ismi denir. "Toplum, halk, millet, ordu, bölük, sürü..." sözcükleri birer topluluk adıdır. Topluluk isimleri de çoğul eki alabilir. Bu durumda grupların çoğulu bildirilmiş olur. Örneğin, "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz!" cümlesinde "ordu" topluluk ismi çoğul eki almıştır. Burada ordunun birden fazla olduğu anlatılmak istenmiştir.

C. MADDESİNE GÖRE İSİMLER: 1. Somut (Madde) İsim Duyu organlarımız ile algılanan isimlere somut isim denir. "Kitap, masa, insan, ışık..." beş duyumuzdan biri ile algılanan somut isimlerdir.

2. Soyut (Mana) İsim Duyu organlarımız ile algılanamayan, ama varlığına inandığımız isimlerdir. "Neşe, özlem, sevgi, korku..." duyu organlarımız ile algılanamayan soyut isimlerdir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hal eki almış sözcük yoktur? a) Güneş dağlardan kımızı camlara vurur. b) O güzelim yüzü kolay kolay unutmam. c) İnsanların özü sözü bir olmalı. d) Sağda solda dolaşma da ders çalış.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük iyelik eki almıştır? a) Bir deniz biliyorum, ucu bucağı yok. b) Ben bu şiiri pek severim. c) Kitabı okuyup arkadaşına verdi. d) Evi geçen yıl satın almışlar.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yansımadan doğan sözcük yoktur? a) Sobada kuru odunlar çıtırdayarak yanıyor. b) Kulağıma bir sivrisinek vızıltısı geldi. c) Bütün mobilyaları temizleyip cilaladım. d) Bebek mışıl mışıl uyuyor.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük belirtme durum eki almıştır? a) İçindeki sızı bir türlü dinmiyordu. b) Bugünlerde gözü bir şey görmüyordu. c) Anzer balı hem pahalı, hem de bulunmuyor. d) Tek isteğimiz onu mutlu görmekti.

"-lik" eki aşağıdaki kelimelerin hangisini soyut yapmıştır? A)Odunluk B)Allık C)Mavilik D)Dostluk

"ihtiyar" kelimesi hangi cümlede isim olarak kullanılmıştır? A)ihtiyar adam yorulmuştur B)yemeğimizi ihtiyar bir ağıcın altında yedik C)ihtiyar kadın mutlu olmuştu D)buna üzülen ihtiyar ağlamıştı

Aşağıdakilerden hangisi isim tamlamasıdır? A)Büyük elma B)Tuzlu fıstık C)Kuru yemiş D)Elma suyu

Aşağıdakilerin hangisinde "lık" eki soyut bir ad türetmiştir? A) Zeytinlik B) Odunluk C) Elbiselik D) Büyüklük

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi birleşik ad değildir ? A) Aygün B) Anıttepe C) Gözlükçülük D) Akşehir

Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin kökü isimdir? A) Uyudu B) Koşmuş C) Kanayacak D) Geliyor

Aşağıdakilerden hangisi isimden türeyen isimdir? A) Okuma B) Dalgıç C) Süpürge D) Gecelik

Aşağıdakilerden hangisi özel isimdir? A) Ülke B) Şehir C) Yeşilırmak D) Radyo

"Yağmurlar" isminin türüyle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? A) Mana,cins,çoğul B) Madde, cins,tekil C) Madde,cins,çoğul D) Madde,özel,çoğul

Aşağıdakilerden hangisi birleşik isim değildir ? A) Görüntü B) İçters C) Yurtsever D) Dedikodu

Aşağıdaki sözcük gruplarından hangisinde bütün sözcükler tür adlarından oluşmuştur? A) Kalem-kar-kazan B) Şehir-halk-İslamiyet C) Türkiye-İstanbul-Saray D) Uludağ-Fırat-Ov

" Elma" sözcüğünün ne tür bir ad olduğuna ilişkin aşağıda verilenlerin hangisi doğrudur? A) Soyut-tür-tekil B) Somut-tür-çoğul C) Somut-tür-tekil D) Tür-özel-somut

Aşağıdakilerden hangisi topluluk adı değildir ? A) İnsanlar B) Takımlar C) Sınıflar D) Sürüler

Aşağıdakilerden hangisi çoğul addır? A) Toplar B) Yular C) Kiler D) Ordu

"Dağlar tepeler aştık, sonunda bir düzlüğe vardık" cümlesinde kaç tane çoğul isim vardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Aşağıdaki bileşik adlardan hangisine çoğul eki (-ler,-lar) getirildiğinde adın yapısında farklılaşma olur? A) Devekuşu B) Akbaba C) Yüzbaşı D) Alabalık

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun özel isimler yazınız. Her yıl tatilimizi……………..’de geçiriyoruz. Bu hediyeyi…………………..’ya aldım. Sınavdan en yüksek notu,…………..almış. Ben ………………………………Okulu’na gidiyorum.

Aşağıda adlarla ilgili verilen bilgilerin doğru olanlarının yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” yazınız. “Ses” adı somut bir isimdir. ( ) “Okul” özel bir addır. ( ) “Akıl” soyut bir addır. ( ) “Heyet” adı bir topluluk adıdır. ( ) “Grup” çoğul addır. ( ) “Erzincan’dan geliyor.” cümlesinde özel ad vardır. ( )