Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZBULUR Ergonomi Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZBULUR

Ergonominin Etimolojisi Latincede; “Ergon= Çalışma (İş), Nomikos = Yasa” Ergonomi= Çalışma (İş) Yasası (Kuralları): Ergonomi: Yaşamın insana uygun hale getirilmesidir; İnsanı anatomik, antropometrik, fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik açıdan inceleyen, katlanabileceği sınırları tespit eden, sonuçta işin insana, insanın işe uyumunu araştıran, disiplinler arası bir bilim dalıdır.

El araçları Ekipmanlar Ergonominin Amacı “İşin, İnsana Uyumu” Mobilya, El araçları Ekipmanlar İşin gereklilikleri İşyeri çevresi İnsan ölçüleri, Yetenekleri Kısıtlılıkları Beklentileri

Ergonominin Faydaları Kişiler üzerindeki stres kalkar, daha rahat olurlar, Verim artar, Kayıp zamanlar azalır, Devamsızlıklar ve işten ayrılmalar azalır, İşle ilgili hatalar azalır, İş kalitesi artar, Çalışanların fiziksel ve psikolojik sorunları azalır (ILO ve WHO ya göre iyilik halinin en üst düzeyi için aile ve yaşanılan çevrenin insana uygun hale getirilmesi gerekir). İş kazaları – Meslek Hastalıkları (özellikle kas ve iskelet sistemi hastalıkları ) azalır, İnsanlar tarafından kullanılan araç gereç ve düzeneklerin kullanım etkinliği artar.

Ergonomi 3 Ana Bölümde İncelenir Fiziksel Ergonomi : İnsanların anatomik, antropometrik, fizyolojik ve biyo mekanik karakteristikleriyle ilgilenir Algısal-Bilişsel Ergonomi (Cognitive-Ergonomi) : Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır. Hata olasılığını en aza indirmek hedeflenir. Kumanda, kontrol düğmeleri, uyarı zilleri, sinyaller, joystickler, direksiyon ve araç- uçak göstergeleri Örnek: Hava trafik kontrolü) Örgütsel Ergonomi : İnsanları ve işi en iyi etkiyi sağlayacak şekilde örgütler, konuları: iletişim, ekip kaynak yönetimi, iş tasarımı, çalışma saatlerinin belirlenmesi, toplum ergonomisi, uyumlu çalışma, sanal örgütler, kalite yönetimi)

Bir İşin Ergonomik Olmasının Şartları Yapılabilir Olması Lazım: Eğer bir iş insanın sağlığını tehdit edici unsurlar içermiyorsa, biyolojik dengesini bozmuyor ise bu iş yapılabilir bir iştir. Katlanabilirlik: İş tekniğine ve organizasyona uygun sürekli performans sınırları içerisinde ise. Sürekli performans : Sağlıklı bir iş görene dinlenmek için ekstra bir süre vermeksizin gösterebileceği maksimum performansı karakterize eder. Bu da 8 saatlik bir çalışma süresinden oluşur. Beklenebilirlik: Kişisel ve psikolojik bir sorundur. Bir iş yukarıdaki iki şartı yerine getirmesine rağmen çalışanlar tarafından rutin bulunabilir. Hoşnutluk: Buda psikolojik bir sorundur. Çalışanların işlerini sevip sevmemelerinin üretim sonuçlarına bakarak bulabileceğimiz gibi anket ve görüşme yolu ile de işlerinden hoşnut olup olmadıklarını anlamak mümkündür. Sosyal Katılım, Paylaşım

Ergonomi Nerelerde Kullanılır? Ergonomi insanların içinde bulunduğu her yerde vardır. İş sistemleri, ofis, spor, dinlenme, sağlık ve güvenlik iyi tasarımlandığı zaman bütün ergonomi prensiplerini içermelidir.

ERGONOMİ 1. Antropometrik Açıdan 2. Fizyolojik Açıdan 3. Bilgi Tekniği Açısından 4. Güvenlik Tekniği Açısından 5. Psikolojik Açıdan 6. Çevresel Faktörler Açısından

1- Antropometrik Açıdan İnsan Ölçütleri Statik ve Dinamik Antropometri İş İstasyonu Tasarımında Antropometri

1- Antropometrik Açıdan: A- İnsan Ölçütleri : İnsan vücudunun uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, ve çevre boyutları ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Antropometri, eldiven, maske, kask vb. kişisel koruyucular ile Elbise, mobilya, makine, tezgah, el aletlerinin ve ekipmanlarının düzenlenmesinde; Kullanıcıların fiziksel ölçülerine uygun hale getirmek için gerekli olan verileri sağlar.

Statik Çalışmaya Örnekler Meydana Gelen Şikayetler Statik Çalışma Anında Vücutta Meydana Gelebilen Rahatsızlıklar Statik Çalışmaya Örnekler Meydana Gelen Şikayetler Sürekli ayakta durma Ayak ve bacak ağrıları, varisler Aralıksız sandalyede oturma Sırt ve boyun ağrıları Oturma yerinin arkalığının yüksek olması durumu Diz, alt ve üst baldır, ayak ağrıları Öne doğru eğilme halinde Omurlar arası ağrılar ve omuz deformasyonu Yana doğru omuz hareketli çalışma Omuz ve üst kol ağrıları Başı devamlı olarak aşırı derecede öne eğimli çalışma Sırt, boyun ağrıları, boyun omurlarında aşınma Herhangi araç ve gerecin uygun olmayan şekillerde tutulması Parmak, bilek ağrıları ve mafsal iltihapları

1-Antropometri: B-Statik ve Dinamik Antropometri : Hareketler ritmik olmalı Dinlenme Dinamik işler Statik işler

1- Antropometri: C- İş İstasyonları Açısından Antropometri : Dirsek masa hizasında olacak şekilde sandalye yüksekliğinin ayarlanabilir olması gereklidir. Ayakta çalışma var ise, ayaklık vücut pozisyonunun ve ağırlık dağılımının bir ayaktan diğerine geçmesini sağlar.

1- Antropometri: C- İş İstasyonları Açısından Antropometri : Kuvvet Kuvvet Kuvvet Erkek Kadın Hassas işler Hafif işler Ağır İşler Ayakta Çalışma Esnasında Tavsiye Edilen Yükseklikler. Referans çizgisi (±0) ile yerden ortalama dirsek yüksek seviyesi ve sapmalar

1- Antropometri: C- İş İstasyonları Açısından Antropometri :

1- Antropometri: C- İş İstasyonları Açısından Antropometri : Çalışan insanların fiziksel rahatlıkları ve beden yeteneklerini maksimum düzeyde kullanabilmeleri, Kullandıkları malzemeler, Çalışma yüzeyleri ve Hacimlerinin kendi boyutları ile uygun olmasına bağlıdır. Antropometrik verilerden yararlanılmaz ise: Kas iskelet sistemi rahatsızlıkları ve Yorgunluk sorunları ortaya çıkar.

İdeal oturma pozisyonu: 1- Antropometri: C- İş İstasyonları Açısından Antropometri : İdeal oturma pozisyonu: Kalça, diz ve bilek açıları 90 ° daha fazla olmalı Beden açısı 30 ° den fazla olmamalı Üst kol yere 20 ° açı yapmalı Dirsek açısı 90° ila 120° olmalı Önkol yere 20 °- paralel durmalı Ön kol desteği olmalı Baş omurganın devamıdır. Bilek önkolun devamıdır.

1- Antropometri: C- İş İstasyonları Açısından Antropometri : İş istasyonu tasarımında akla ilk gelen temel düzenlemeler; oturak, ekran ve masa üzerinde yoğunlaşmıştır. Bununla ilgili dünyanın pek çok yerinde kurulmuş enstitülerde standartlar oluşturulmuştur. Çalışma masasının düzenlenmesi sırasında uyulması gerekli standartlar şunlardır: Masa yüksekliği: 58.4 - 73.6 cm Ekrana bakış mesafesi: 40.6 - 73.1 cm. Masa kalınlığı: 2.5 cm Çalışma alanı genişliği: En az 71.3 cm. Bilgisayar ve döküman için ek alan gereklidir. Göz - Ekran ilişkisi: Ekranın tepe noktası göz hizasında olmalıdır. Bakış açısı: 15 - 30 derece Sandalye oturma genişliği (en az): 51.0 cm. Diz-masa mesafesi (en az): 38.1 cm

2- Fizyolojik Açıdan: Kassal zorlanma, yüklenme, yorulma ve dinlenme , Çalışma yöntemlerinin, çalışma tekniklerinin ve çalışma koşullarının insan vücuduna uydurulması, gibi konularda. Diğer bir deyişle iş için çalışanın ne kadar enerji harcanacağını inceler. " Biyomekanik”, biyolojik sistemlerin biçim ve işlevlerinin mühendislik yöntemleri kullanılarak incelenmesidir “Biyomekanik”, insan dokularının özellikleri ve mekanik streslere dokuların yanıtı ne olacaktır sorusuyla ilgilenen alandır. İş makinesinde çalışan kişilerin olası zararlardan korunması için kask, eldiven, maske vb kişisel koruyucu ekipman üretimi biyomekanik desteği alınarak sağlanır.

2- Fizyolojik Açıdan: Hareketler doğal olmalı Kassal zorlanma, yüklenme, yorulma ve dinlenme , Hareketler doğal olmalı Oksijen harcama kapasiteleri

Olumsuz Çevre Koşulları 2- Fizyolojik Açıdan: Kassal zorlanma, yüklenme, yorulma ve dinlenme , Yorgunluk, Şiddetli ve sürekli Fiziki ve Zihinsel Efor Ağrı ve hastalıklar Olumsuz Çevre Koşulları Kötü Beslenme Sorumluluklar, Kaygı ve Çelişkiler Monotonluk ve Can Sıkıntısı Yorgunluk Skalası Uzamış iş yorucudur. DİNLENME

2- Fizyolojik Açıdan: Yorgunluk, Kassal zorlanma, yüklenme, yorulma ve dinlenme , Yorgunluk, Can sıkıntısı veya monotonluk, İşin ilginçliğinin kalmaması, İşle ilgili çok az motivasyonun olması, İşin, kişi becerisine bağlı olmaması, Çalışma hızının çok yavaş olması, İş ortamının donuk olması ….

2- Fizyolojik Açıdan: Dinlenme ( Mola) ; Kassal zorlanma, yüklenme, yorulma ve dinlenme , Dinlenme ( Mola) ; Dört tip Mola vardır: Spontan Mola : aşırı zorlayıcı işlerde çalışanın kendisince verilir. Maskelenmiş Mola : Yapılan işle ilgili olmayan ikincil bir işin yapılmasıdır. İş koşullu Mola : Bir makinenin temizlenmesi, çalışma masasının düzenlenmesi çalışma arkadaşlarına danışmak üzere çalışma alanından ayrılma vb.. Önceden Programlanmış Mola : Mola saati, süresi ve şekli belli olan moladır.

2- Fizyolojik Açıdan: Çalışma yöntemlerinin, çalışma tekniklerinin ve çalışma koşullarının insan vücuduna uydurulması, Kullanılan takım ağır ve sürekli kullanım gerektiriyorsa , el aletinin ağırlığının oluşturacağı etkiyi ortadan kaldırmak için el aleti sabitlenebilir.

Yük Taşırken Belden Dönme Hareketlerinden Kaçının, 2- Fizyolojik Açıdan: Çalışma yöntemlerinin, çalışma tekniklerinin ve çalışma koşullarının insan vücuduna uydurulması, Yük Taşırken Belden Dönme Hareketlerinden Kaçının, Önce Sonra

Yorgunluğu ve Statik Yüklenmeyi Azaltın; 2- Fizyolojik Açıdan: Çalışma yöntemlerinin, çalışma tekniklerinin ve çalışma koşullarının insan vücuduna uydurulması, Yorgunluğu ve Statik Yüklenmeyi Azaltın;

Ergonomi Stresi Azaltma Sanatıdır, 2- Fizyolojik Açıdan: Çalışma yöntemlerinin, çalışma tekniklerinin ve çalışma koşullarının insan vücuduna uydurulması, Ergonomi Stresi Azaltma Sanatıdır, ÖNCE SONRA

3- Bilgi Teknolojisi Açısından: İnsan-Makina Sistemi İnsan ve makinanın birbirleriyle olan karşılıklı ilişkisi olarak tanımlanır. Bu sistem içinde makina göstergesi yapılan işlem hakkındaki bilgiyi verir, insan aldığı bu bilgiyi görsel (%80-90) veya sesli bir şekilde alır (Algılama) ve aldığı bu bilgiyi değerlendirir (Yorumlama). İnsan yorumlama yeteneğini ve konu ile ilgili temel bilgilerini kullanarak bir karar verir (Karar verme). Sonraki adımda bu karar denetim elemanları aracılığıyla makinaya iletilir.

3- Bilgi Teknolojisi Açısından: İş Çevresi Bilgi işleme Algılama Gösterge İnsan Makina Operasyon Kontrol eylemi Kontrol Girdi Çıktı

4- Güvenlik Açısından: Kapak içine alma Koruyucu içine alma Koruyucu ile çevreleme

4- Güvenlik Açısından: Etiketleme-Kilitleme (EKED) Etiketleme- Kilitleme (EKED) Amaç: Bakım onarım elektrik, mekanik teknisyenlerinin ve ara kademe yöneticilerinin arıza, planlı bakım çalışmaları ve taşeron hizmeti alımları sırasında tehlikeli enerjinin kontrolü amacıyla kullanılan etiketleme-kilitleme sistemlerinin ilkelerini, yöntemlerini kavraması amaca uygun araç-gereci tespit ederek etiketleme-kilitleme uygulamaları yapabilir duruma gelmesidir.

5- Psikolojik Açıdan: Motivasyon Renk Düzenleme Müzik

Yangınla Mücadele İşaretleri Acil Çıkış ve İlkyardım İşaretleri 5- Psikolojik Açıdan: Renk Düzenleme Güvenlik İşaretleri Yasaklayıcı İşaretler Uyarı İşaretleri Emredici İşaretler Yangınla Mücadele İşaretleri Acil Çıkış ve İlkyardım İşaretleri

5- Psikolojik Açıdan: Renk Düzenleme Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanılan işaretler

6- Çevresel Faktörler Açısından: Hazır Giyim Fabrikası İlik açma ve ütüleme Kalite Kontrol Dikimhane Paketleme Sevkiyat Kesimhane

Bu iş istasyonunda sizce hangi problemlere rastlanabilir ? 6- Çevresel Faktörler Açısından: Hazır Giyim Fabrikası Kesimhane Dikimhane Bu iş istasyonunda sizce hangi problemlere rastlanabilir ? Gürültü Aydınlatma Ortam ısısı Havalandırma Uygun olmayan çalışma duruşu İlik açma ve ütüleme Oturarak ve ayakta çalışma ve bundan kaynaklanan problemler Aydınlatma, ilik açmada dikkat gereksinimi Sıcaklık Aydınlatma Havalandırma Ayakta çalışma Uygun olmayan çalışma duruşu Renk uyumu

Kalite Kontrol Paketleme Sevkiyat 6- Çevresel Faktörler Açısından: Hazır Giyim Fabrikası Kalite Kontrol Aydınlatma Havalandırma Çalışma pozisyonu Renk uyumu Paketleme Sevkiyat Oturarak veya ayakta çalışma Sürekli ve tekrarlı çalışma Taşıma ve kaldırmayla ilgili problemler

Önlemek Tedaviden Ucuzdur… TEŞEKKÜRLER…