İRAN’IN Nükleer Silahlanması VE Bölgeye Etkileri Cihangir Dumanlı

SUNUM PLANI Bölgenin Önemi (Neden İran) İran’ın Nükleer Faaliyetleri ABD’nin Olası Reaksiyonları Türkiye Açısından Değerlendirme

BÖLGENİN JEOSTRATEJİK ÖNEMİ KÜRESEL AKTÖRLER YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ Cihangir DUMANLI

BASRA KÖRFEZİ BÖLGESİ (6 ÜLKE)

BÖLGENİN JEOSTRATEJİK ÖNEMİ Coğrafyadan kaynaklanan önem (JEOPOLİTİK), Petrolden kaynaklanan önem (PETROPOLİTİK), Güç dengeleri yönünden önem (REALPOLİTİK).

I. BÖLGENİN JEOPOLİTİK ÖNEMİ Ortadoğu’ya hakimiyet sağlar, Orta Asya’ya açılım sağlar, Kafkaslara açılım sağlar, Hazar Denizine açılım sağlar, Anadolu’ya açılım sağlar, Hürmüz Boğazını kontrol eder,

BÖLGENİN PETROPOLİTİK ÖNEMİ II. BÖLGENİN PETROPOLİTİK ÖNEMİ

DÜNYA TİCARETİ Kaynak:WTO % 84’Ü K.AMERİKA- AB –ASYA ARASINDA

DÜNYA PETROL TÜKETİMİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI %66 ULAŞTIRMA %27 ENDÜSTRİ Kaynak: EIA International Energy Outlook 2007

ABD dünya nüfusunun %5’i. Petrolün %23’nü tüketiyor. Dünya tüketiminin %23’ü ABD dünya nüfusunun %5’i. Petrolün %23’nü tüketiyor.

SEÇİLMİŞ EKONOMİLERİN PETROL İTHALATI 6 ekonomi 2006 yılında dünyadaki petrolün %77’sini almış. Kaynak: WTO

KÖRFEZ BÖLGESİNDE Dünya petrol rezervlerinin % 55,2’si İran: %10,3), Petrol üretiminin % 31’i (İran %5,7), Doğal gaz rezervlerinin % 40,6’sı (İran %15,8), Doğal gaz üretiminin % 10,6’sı (İran %3,5). Fazla üretim kapasitesinin %91’i 2020’de dünya üretiminin 1/3’ü; dünya petrol ticaretinin %60’ı Körfez ülkelerinden. Kaynak: EIA International Outlook 2007

ABD PETROLÜ NEREDEN ALIYOR? Total Imports of Petroleum (Top 15 Countries) (Thousand Barrels per Day) Jan - Sep 2006 CANADA 2,330 SAUDI ARABIA 1,465 MEXICO 1,763 VENEZUELA 1,458 NIGERIA 1,138 ALGERIA 660 IRAQ 572 ANGOLA 526 RUSSIA 385 VIRGIN ISLANDS 324 ECUADOR 280 BRAZIL 194 COLOMBIA 178 UNITED KINGDOM 290 KUWAIT 172 Kaynak: EIA Petrolün % 68’ni ithal ediyor. Petrol ithalatının %22’si Körfez ülkelerinden

KÖRFEZ PETROLÜ ABD İÇİN NEDEN ÖNEMLİ? ABD’nin ticaret ortakları petrole çok daha bağımlı, Petrol fiyatları artarsa ABD ihracatına talep azalır (İhracat GDP’nin %10’u, üretimin %20’si, 12 milyon kişi çalışıyor). İthalat fiyatları yükselir tüketicileri etkiler. Körfez petrolü dünya fiyatlarını belirleyici. Carter Doktrini, CENTCOM, Körfez savaşları

SÜVEYŞ KANALI BABÜL MENDEP BOĞAZI HÜRMÜZ BOĞAZI Körfez petrolünün %90’ı Dünya petrolünün %40’ı geçiyor. BABÜL MENDEP BOĞAZI

GÜÇ DENGELERİ YÖNÜNDEN ÖNEMİ III. BÖLGENİN GÜÇ DENGELERİ YÖNÜNDEN ÖNEMİ

DEĞİŞEN GÜÇ DENGESİ Irak Savaşı en çok İran’a yaradı çünkü: Taliban devrildi, Saddam devrildi, Irak ordusu dağıldı, ABD Irak’a angaje oldu, Irak’ta Şiileri iktidara getirdi, O/D’da Sünni –Şii ekseni yarattı, Anti Amerikancılık arttı, Petrol fiyatları yükseldi.

DEĞİŞEN GÜÇ DENGESİ Irak Güvenlik Kuvvetleri İran’ı dengeleyemez. ABD Bu nedenle İran’ı zayıflatmak / rejimini değiştirmek istiyor. Emperyalizmin klasik davranış kalıbı.

DİĞER KÜRESEL AKTÖRLER YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME AB RUSYA ÇİN JAPONYA

AB’NİN PETROL BAĞIMLILIĞI % 50’sini ithal ediyor. 2020’de petrolün 2/3’nü doğal gazın ¾’nü ithal edecek.

RUSYA Enerji ihracında rakip, Bölgeye silah satıyor, ABD’ye karşı denge kurmak istiyor, Köprübaşı: İran İran’a silah, nükleer teknoloji ve yakıt sağlıyor, İran’ın tecrit edilmesini istemiyor, Radikal İslam’ın yükselmesini istemiyor.

İRAN SİLAHLARINI NEREDEN ALIYOR? 2000 – 2006 yılları. Milyon dolar olarak 2687 624 162 39 Kaynak: SIPRI

ÇİN 2020’de açık:%80 Kaynak: EIA Int’l Energy Outlook 2007

ÇİN PETROLÜ NEREDEN ALIYOR? Ortadoğu : %49,6 Afrika : %22,8 Asya-Pasifik : %17,1 Kaynak: EIA Int’l Energy Outlook 2007

ÇİN Doğal gazı Rusya, Avustralya, Endonezya’dan alıyor. Körfez’den almak istiyor. Kaynak: EIA Int’l Energy Outlook 2007

ÇİN’İN BÖLGE POLİTİKASI Enerjinin makul fiyatlarla ve kesintisiz ulaşması (BİRİNCİ ÖNCELİK), Bölgenin istikrarı, ABD’ye karşı denge oluşturmak, İran’ı bölgesel güç olarak görüyor, Bölge ülkelerine, özellikle İran’a silah ve füze teknolojisi satıyor.

JAPONYA %89,9’nu Ortadoğu’dan ithal ediyor.

JAPONYA %20,4’nüOrtadoğu’dan alıyor.

SONUÇ Körfez bölgesi dünya hakimiyeti için önemli, Zengin ülkeler Körfez petrolüne doğrudan / dolaylı olarak bağımlı, Büyük güçlerin ilgi odağı olmaya devam edecek, İRAN, ABD için öncelikli hedeftir.

İRAN

İRAN Yüzölçümü :1648000 KM2 Nüfus :70 milyon Etnik gruplar: %51 Fars, %24 Azeri, %8 Glaki&Mazandarani, %7 Kürt, %3 Arap, %2 Lur, %2 Türkmen Din: %89 Şii, %9 Sünni Okuma yazma:%79,4 GDP: 7000$ (ppp) Dünya petrol rezervlerinin %10’u İhracatının %80’i petrol, OPEC’te İkinci, fiyatları belirleyebilir İhracat ülkeleri : JAP,ÇİN; İTA, TAİWAN, TÜR. İthalat ülkeleri: ALM, FRA, ÇİN, İTA, BAE, G.KORE, RF, JAP

İRAN’IN NÜKLEER SİLAHLANMADA ULUSAL ÇIKARLARI Irak savaşında yıpratma savaşının zararlarını gördü, (Ordusunun % 50-60 nı kaybetti) ABD’nin konvansiyonel üstünlüğünü gördü,(1991 de alınan ders: KİS yoksa ABD’ye kafa tutma) ABD “rejimi değiştireceğim” diyor, düşmanca davranıyor, “Irak’tan sonra sıra bana gelebilir” diye düşünüyor. Konvansiyonel kuvvetlerini modernize edemiyor, Şah zamanında başlamış bir program var,(milli dava) ABD ve İsrail’in nükleer silahı var, Hindistan, Pakistan, K.Kore örnekleri var, Nükleer İran bölgesel güç olur, Prestij kazanır, Rejimi sağlamlaştırır,

İRAN NÜKLEER SİLAH YAPARSA NE OLUR? ABD’nin Körfez’deki varlığı tehdit altına girer,, Çevre ülkeleri tehdit eder, , NPT delinir, anlamı kalmaz, Diğer bölge ülkeleri de yapmak ister,

İRAN’IN NÜKLEER ÇALIŞMALARI Şah zamanında başlamış,(ABD desteği ile) 1978-79 karşı devrimde duraksamış, 1980-88 Irak’la savaşta gecikmiş, 1989’da RUSYA’NIN desteği ile yeniden hız kazanmış (Bushehr Anlaşması: 1995), 2021’e kadar nükleer enerjiden 7000 MW elektrik üretimi amaçlıyor NPT’yi Şah zamanında imzalamış, NPT: - IAEA’nın kurallarına uymak ve - denetimine açık olmak şartı ile Barışçı amaçlarla nükleer enerji kullanımına izin veriyor.

İRAN’IN NÜKLEER ÇALIŞMALARI BUSHEHR: 1000 MW lık hafif su reaktörü, 800 Milyon $, Hafif zenginleştirilmiş (%5) Uranyum kullanıyor, Yakıtı Rusya 10 yıl verecek, 27 Şubat 2005’de anlaşma imzalandı, Atık yakıttan Plütonyum elde edip bomba yapabilir, Faaliyete geçtikten 12-15 ay İçinde 60 bombalık Plütonyum elde edebilir. ARAK: 40 MW lık ağır su reaktörü, Doğal Uranyumu Plütonyuma çeviriyor,

İRAN’IN NÜKLEER ÇALIŞMALARI YAZD: Uranyum üretim tesisi NATANZ: Uranyum zenginleştirme tesisi, IAEA 160 santrifüj ve 5000 santrifüjlük malzeme buldu, 50000 kapasitesi var, 2006 ‘da başladı. ISFAHAN: Uranyum tesisleri, 2005 ‘de başladı KHUM, yeni bulundu. SONUÇ: nükleer bombayı yapabilir. Nükleer teknolojiyi kısıtlama zamanı geçti.

İRAN’IN UZUN MENZİLLİ FÜZE ÇALIŞMALARI ŞAHAP-3: 1300 Km menzilli, 1200 Kg başlık,sıvı yakıtlı (Bir saatte doluyor, hassas) Temmuz 2003’de denedi. İsrail’i vurabilir. ŞAHAP-4: 2000-3000 Km menzilli, Geliştiriyor.(Aşure KATI YAKITLI DENEDİ) ŞAHAP-6: 6000 Km menzilli, Geliştiriyor. ÇİN’den katı yakıtlı füze alıyor, K.KORE’den 2500 Km menzilli, 3 başlıklı, denizaltıdan atılabilen BM-25 füzesi almış, 2001’de Ukrayna’dan 12 tane 3000 Km menzilli RADUGA füzesi almış (Stealth).Nükleer başlık atabilir. Dağılma yarıçapları çok büyük, Ancak KiS ile kullanılırsa işe yarar

İRAN’IN ASKERİ GÜCÜ Şah zamanındaki modern orduyu Irak’la savaşta kaybetti, Modern silah alamıyor, Mevcutları kemiriyor, Teçhizatı ABD, Fransa,Çin, Rusya kaynaklı, Buna rağmen Körfez’de en güçlü ülke, Mevcudu: 540 000 İhtiyat :350 000 Konvansiyonel gücü zayıf olduğundan. Askeri güç spektrumunun iki uç noktasına ağırlık veriyor: terörizm ve nükleer silahlar

İRAN’IN ASKERİ GÜCÜ K.K: Mevcudu: 350000 (200000’i mükellef), 4 Kor. 4 Zh.Tüm. 6 P.Tüm. 2 Kom.Tüm. 1 Uçarbirlik Tugayı, 1613 Tank. 1500 Zh.araç, 3200 top,50 AH, Dz:K.: Mevcudu:18000, 6 denizaltı,59 muharip gemi,10 amfibi gemi (Basra Körfezini kısa süre kapatabilir). Hv.K.: Mevcudu: 37000 Hv.K. 15000 Hv. Savunma, 300 muharip uçak. CUMHURİYET MUHAFIZLARI (PASDARAN): 120000 Asker,470 tank, 620 Zh.araç,360 top,40 MLRS,150 Hv.Sav. QUDS KUVVETLERİ: 5000 kişi özel kuvvetler. BASİJ: 90000 kişi, Paramiliter POLİS VE SINIR MUHAFIZLARI: 45-60000 kişi

ABD’NİN STRATEJİSİ Soğuk savaş sonrası ele geçirdiği konjoktürel üstünlüğü kalıcı hale getirmek istiyor. 21.inci YY ı “yeni Amerikan YY” olarak ilan ettiler. Bu üstünlüğün sürdürülmesinin koşulları: -Rakip güçlerin gelişmelerine ve birleşmelerine engel olmak, -Enerji kaynaklarının ve yollarının kontrolü, -Kontrol edilebilir bir karşıt gücün varlığı(Radikal İslam ve terörizm) Yeni Amerikan YY projesinin; öncelikli ilgi ve etki alanı Orta Doğu. Bu maksatla Afganistan ve Irak’ı işgal etti.

ABD’NİN O/D’DAKİ ULUSAL ÇIKARLARI PETROL İSRAİL GÜÇ DENGESİ

ABD’NİN İRAN’DAN TEHDİT ALGILAMASI Nükleer silah yapıyor, Uzun menzilli füze geliştiriyor, Irak’a yöneltilen suçlamalar Terörizmi destekliyor, İnsan haklarını ihlal ediyor, Irak’taki Şiileri kullanıyor, Şii hakimiyeti kurmak istiyor, İslam devrimini yaymak istiyor, İslam dünyasının lideri olmak istiyor, Arap- İsrail barışını baltalıyor İsrail’i tehdit ediyor.

ABD İÇİN EN TEHLİKELİ SENARYO Anti-Amerikan rejim Anti Amerikanejim KİS KİS + İkisinden Birisi Ortadan Kaldırılmalı

ABD’NİN HEDEFLERİ İran’ı nükleer silahtan vazgeçirmek / geciktirmek, Diğer ülkelerin İran’ı taklit etmesini önlemek, NPT rejimini korumak, İsrail’in güvenliğini sağlamak, Bölgeye hakimiyetini genişletmek, İran petrolüne hakim olmak (dünya rezervinin %10’u), Petrolün ucuz ve serbest akışını sağlamak, Irak’ta oluşan kuvvet boşluğundan İran’ın yararlanmasını önlemek,

ABD’NİN HAREKET TARZLARI Nükleer iran’la yaşama Diplomatik çabalar, Ekonomikyaptırımlar, REjimi değiştirme, Askeri seçenekler

1..H/T (Nükleer İran’la Yaşama) Diplomatik ilişki kurma, Yaptırımları kaldırma, Teknoloji transferi, Batı pazarlarına ulaşım, ABD’deki varlıkları serbest bırakma, Petrol alt yapısını modernize etme, WTO üyeliği. IMF kredileri.

2.H/T DİPLOMATİK ÇABALAR İKİ KOLDAN YÜRÜYOR Uluslar arası görüşmeler(5+1 ve AB3 ile, IAEA + BMGK süreci MAKSAT. İran’ın Uranyum Zenginleştirme Faaliyetlerini Durdurmak, IIAEA kurallarına uymasını sağlamak.

3. H/T EKONOMİK AMBARGO Halen BMGK Yaptırımları Uygulanıyor (nükleer materyal ile sınırlı) Daha kapsamlı ekonomik ambargo ya dönüşebilir. Sonuç verme olasılığı düşük, Rusya Ve Çin Katılmaz

4.H/T REJİM DEĞİŞTİRME Psikolojik Harekatla Örtülü Hareketlerle (CIA), İşgal Ederek.

Rejim değişirse; KİS ve terör sorunu biter, İran dünyaya entegre olur Diğer ülkelere örnek olur. Bağdat-Tahran- Kabil hattı ABD kontrolüne geçer, Hazar petrolleri İran üzerinden taşınır, İsrail’e tehdit ortadan kalkar, 70 milyonluk Pazar açılır.

ABD’NİN SİLAHLI REJİM DEĞİŞTİRME DENEYİMLERİ 1900’den bu yana 200+ kez askeri güç kullanmış, Bunların 16’sı rejim değiştirmeye yönelik, Sadece dördünde başarılı olmuş: Almanya, Japonya ( 1945) Panama ( 2.3 milyon nüfuslu, 1989 Marksist Partiyi devirdiler) Grenada (100000 nüfuslu. 1983,NORİEGA’yı devirdiler)

5.H/T ASKERİ SEÇENEKLER Maksat: Rejimi değiştirebilecek bir süre kadar Nükleer programı geciktirmek. Nükleer silah yapmadan uygulanmalı (sonra riskli olur), Zamana karşı yarış (ABD; İran Nükleer silah yapmadan vurmak; İran: ABD vurmadan Nükleer silah yapmak istiyor). Tek taraflı olmaz, koalisyon olmalı (önleyici darbe hariç)

5.H/T ASKERİ SEÇENEKLER ABD’nin nükleer tesislere ön alıcı taarruzu, İsrail’in nükleer tesislere önleyici taarruzu, Geniş çaplı hava taarruzu (Nükleer tesisler + genel hedefler: hava savunma, C3,). Örtülü hareketler, İşgal (tamamı veya petrol bölgeleri)

ÖNLEYİCİ DARBE KİM? ABD( Baskın sağlamak için tek başına yapar) İsrail (ABD’den habersiz yapamaz, Irak’tan geçecek, arkasında ABD olduğu bilinir) NE MAKSATLA? Nükleer programı geciktirmek (hepsini imha edemez). NE ZAMAN? mümkün olduğu kadar erken, (çevreye zara vermeden imha için). Her halükarda nükleer silah yapmadan önce ABD ırak’tan tamamen çekilmeden önce (2011 sonu) NEREDE? En az 3-4 tesis vurulmalı. 1-2 tesis vurulursa 1-2 yıl geciktirir. Alınan riske değmez. BUSHEHR ve ARAK vurulursa birkaç yıl geciktirir. Santrifüj tesisleri vurulursa daha uzun süre geciktirir. Uzun süre geciktirilirse bu arada rejim değiştirilir.

ÖNLEYİCİ DARBE KULLANILACAK KUVVETLER: ABD’den veya Diego Garcia’dan kalkan B-52 ler, B-2 ler, Katar’dan kalkan F-117 ler, Bölgede 500 muharip uçağı var, Müşterek direkt taarruz mühimmatı- JDAM kullanır (24Km. den atılıyor, GPS-INS güdümlü, CEP:13 M.) Bu bombalara 20 M. Takviyeli betonu delebilen beton delici başlık takabilir, Bir “uçak gemisi grubu- CBG” var, 250 adet tomahawk atabilir, Global Strike Bütün hedeflere aynı anda taarruz Hava savunmasına tedbir, Son günlerde IHA uçuruyor:(hedef tespiti, ve radar parametrelerinin tespiti için). AWACS’ları geri göndermiş, getirmesi lazım (emare)

ÖNLEYİCİ DARBENİN MAHZURLARI/ RİSKLERİ SİYASİ RİSKLER: İran’da milliyetçiliği ve ABD düşmanlığını yükseltir,, Diğer Müslüman ülkelerin tepkisini çeker, Bushehr vurulursa buradaki 1500 Rus mühendis ve teknisyeni de vurulur, Rusya’nın tepkisini çeker. Sivil zayiat riski.

İRAN’IN MUHTEMEL REAKSİYONLARI Meşru savunmayı ileri sürüp nükleer çalışmalarını hızlandırabilir, NPT’den çekilebilir, Terörle karşılık verebilir (bölgede, ABD’de veya herhangi bir yerde), Bölgedeki ABD askeri varlığını vurabilir (ABD füze savunmasını geçmesi lazım), İSRAİL’İ vurabilir (Arrow’ ları geçerse)

ÖNLEYİCİ DARBENİN TEKNİK ZORLUKLARI Hedef tespiti zor, Sahte hedefler olabilir, Hedefler dağılmış, gizlenmiş, örtülmüş veya mobil hale getirilmiş olabilir Tüm tesisler imha edilemez, bilinmeyen tesisler olabilir, Kesin sonuç garanti edilemez, Başarısız olma olasılığı var İran vurulan tesisleri daha kısa zamanda yeniden inşa edebilir (teknolojisi var).

ÖRTÜLÜ HAREKETLER Kritik bilim adamlarını ve teknisyenleri öldürmek, Reaktör, santrifüj ve silah parçalarına ölümcül kusurlar yerleştirmek, Teknoloji ve malzeme trafiğine sabotaj yapmak, Kritik tesislere sabotaj yapmak, Bilgisayar sistemlerini çökertmek.

İŞGALİN MAHZURLARI Zayiat ve $,(Gn.ZİNİ: intihar olur), İstikrar harekatı zor,(Irak’tan ders), Kuvvet yok (Irak’tan çıkması lazım,Koalisyon teşkili zor, Artan Amerikan düşmanlığı, Petrol piyasalarına olumsuz etki, İran Irak’a benzemez (Üç misli büyüklükte ve köklü bir devlet).

AÇISINDAN DEĞERLENDİRME TÜRKİYE AÇISINDAN DEĞERLENDİRME

NASIL BİR İRAN İSTİYORUZ? (ulusal çıkarlarımız) Kendi içinde istikrarlı, Bölgedeki istikrarı bozamayacak kadar zayıf, Laik, demokratik (Olursa iyi olur), Rejim ihracı yapmayan, Terörizmi desteklemeyen, KİS ve uzun menzilli atma vasıtaları olmayan

ABD BİZDEN NELER İSTEYEBİLİR? Siyasi destek, Nükleer materyal trafiğinin kontrolü, İstihbarat işbirliği, Özel timlerin sızdırılması Olası bir ekonomik ambargoya katılım, füze savunma sistemleri yerleştirme Hava sahasının kullanılması, Sınırın kapatılması, Doğal gaz alımının durdurulması, İncirlik’in kullanılması, Diğer hava alanları ve limanların kullanılması, Türkiye üzerinden lojistik destek, Olası bir koalisyona katılım, Irak ve Afganistan’daki ABD askeri yükünün hafifletilmesi.

TÜRKİYE ABD’Yİ DESTEKLERSE İRAN TÜRKİYE’YE NE YAPABİLİR? Petrol ve doğal gazı kesebilir, Terörist faaliyetler yapabilir, Füze tehdidinde bulunabilir, Füze savunma sistemlerini vurabilir. İncirlik’i vurabilir, Diğer ekonomik/stratejik hedefleri vurabilir.

TÜRKİYE NE YAPMALI? İran Türkiye’nin öncelikli güvenlik sorunu değil,. ABD - İran ilişkilerinin normalleştirilmesini teşvik etmek. İran’ı ikna etmeye çalışmak, İran’la ilişkileri geliştirmek, Nükleer materyal trafiğinin kontrolüne destek, ABD ile İstihbarat işbirliği

TÜRKİYE NE YAPMALI? ABD’nin müdahalesini önlemeye çalışmalıyız, Irak’a ek olarak yeni bir istikrarsızlık alanı yaratılmasına izin vermemeliyiz, ABD ile birlikte hareket edersek, İran’daki Azerileri karşımıza alırız. İran’a müdahale için hukuki ve siyasi zemin yok. Irak’ta yaptığımız hataları tekrarlamamalıyız, Bölgede emperyalizmin maşası olmamalıyız.

ABD HAREKET TARZLARININ KARŞILAŞTIRILMASI H/T ABD İÇİN TUR. İÇİN SONUÇ 1.nükleer iran’la yaşama - 2.diplomasi + + 1 3.ekonomik ambargo 4.rejim değiştirme + 2 5. askeri seçenekler

ABD BİZDEN NELER İSTEYEBİLİR? Siyasi destek, Nükleer materyal trafiğinin kontrolü, İstihbarat işbirliği, Özel timlerin sızdırılması Olası bir ekonomik ambargoya katılım, füze savunma sistemleri yerleştirme Hava sahasının kullanılması, Sınırın kapatılması, İncirlik’in kullanılması, Diğer hava alanları ve limanların kullanılması, Türkiye üzerinden lojistik destek, Olası bir koalisyona katılım, Irak ve Afganistan’daki ABD askeri yükünün hafifletilmesi.

SORULAR / YORUMLAR