Sayılı Kanun Kapsamında Ön İ ncelemecilerin Ve Teftiş Kurullarının Karşılaştı ğ ı Problemler Ve Çözüm Önerileri Danışman : Başbakanlık Başmüfettişi R. Bülent TARHAN Hazırlayan ve Sunan : Başbakanlık Müfettiş Yrd. Hakan KÜÇÜKBALCI Hakan KÜÇÜKBALCI Hakan KÜÇÜKBALCI

2 Amaç, Kapsam İlgili Maddeler Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar Çözüm Önerileri Add your text in her Sunum Planı

3 Amaç Amaç Madde 1 – Bu Kanunun amacı, memurlar ve di ğ er kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir. Yasanın genel gerekçesinde de açıklandı ğ ı gibi görev sırasında işlenen ancak görevle ilgisi bulunmayan suçlar yasa kapsamından çıkarılmış ve memurlara işledikleri iddia olunan suçlar nedeniyle bir zümre veya bir sınıf olarak imtiyaz tanınmamış ve sa ğ lanan güvencenin şahsi olmayıp, memurluk görevi ile ilgili oldu ğ u hususu vurgulanmıştır sayılı yasa; görevi ile ilişkisi bulunmayan bir suç işleyen memur veya di ğ er kamu görevlisinin eylemi görev sırasında işlemiş olmasına ra ğ men genel hükümlere göre soruşturulması gerekti ğ i hükmünü de getirmiştir.Bu nedenle soruşturma konusu her somut olayda memur veya di ğ er kamu görevlisinin gerçekleştirdi ğ i eylemin görevi ile ilgili olup olmadı ğ ının çok iyi bir şekilde belirlenmesi gerekecektir.

4 Özel Usul Özel Usul 1982 Anayasasının 129 uncu maddesinde; “…Memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirtilen istisnalar dışında, kanunun gösterdi ğ i idari merciin iznine tabidir…” Hükmü nedeniyle memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında istisnalar dışında haklarında kovuşturma yapılabilmesi özel usule ba ğ lanmıştır.

5 Kapsam Madde 2 – Bu Kanun,Devletin ve di ğ er kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürüttükleri kamu hizmetlerinin gerektirdi ğ i asli ve sürekli görevleri ifa eden memurlar ve di ğ er kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlar hakkında uygulanır. Hakkında suç işledi ğ i iddia edilen kişinin; Suçu görevi sebebiyle işlemesi ve görevi ile ba ğ lantılı olması gerekmektedir. Görevleri ve sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usullerine tabi olanlara ilişkin kanun hükümleri ile suçun niteli ğ i yönünden kanunlarda gösterilen soruşturma ve kovuşturma usullerine ilişkin hükümler saklıdır. A ğ ır cezayı gerektiren suçüstü hali genel hükümlere tabidir. Disiplin hükümleri saklıdır. (Ek: 2/1/ /33 md.) 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 243 ve 245 inci maddeleri ile 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 154 üncü maddesinin dördüncü fıkrası kapsamında açılacak soruşturma ve kovuşturmalarda bu Kanun hükümleri uygulanmaz.

6 Kanunun “Görevliler” Açısından Kapsamı (1) Genel İ dare Esasları İ darenin kuruluş ve görevleriyle bir bütün oldu ğ u, Görevlerin merkez ve yerinden yönetim esasına dayandı ğ ı, İ darenin her türlü eyleminin yargı denetimine tabi oldu ğ u, Devletin görev ve yükümlülüklerini yerine getirirken bu esasları göz önünde tutması, yasal düzenlemelerin buna göre yapılması, merkezden ve yerinden yönetimin idarenin bütünlü ğ ü ilkesine uygun kurulması ve faaliyette bulunmasıdır. Kamu Görevi; Yasama ve yargı görevleri yanında Devletin devlet olarak gerçekleştirmek zorunda oldu ğ u, kamu hukuku kurallarına göre kamu kudretinin kullanarak yapıldı ğ ı etkinliklerdir. Kamu Hizmeti; Devlet ikincil nitelikteki genel ve ortak ihtiyaçları karşılamak için Devlet tarafından yapılabilece ğ i gibi Devletin gözetim ve denetim altında başkaları tarafından da yapılabilen etkinliklerdir.

7 Kanunun “Görevliler” Açısından Kapsamı (2) Asli ve Sürekli İ şler Kamu hizmetlerinin genel idare esaslarına göre bir kadroya ba ğ lı ve hukuki statüsü bulunan görevliler tarafından yürütülmesidir. Kanun Kapsamında “Bulunan” Görevliler 1- Memurlar 2- Di ğ er Kamu Görevlileri 3- Kadro Karşılı ğ ı Çalıştırılan Sözleşmeli Personel Kanun Kapsamında “Bulunmayan” Görevliler 1- Özel Yasalarındaki hükümlerle görevleri ve sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usullerine tabi olanlar, sayılı KHK kapsamındaki kamu iktisadi teşebbüsleri de dahil, özel hukuk hükümlerine ba ğ lı kamu tüzel kişilerinin personeli (K İ T genel müdür ve yönetim kurulu üyeleri hariç), 3- Yardımcı hizmetler sınıfına dahil personel, 4- Kadro karşılı ğ ı olmaksızın çalıştırılan sözleşmeli personel, 5- Geçici görevliler, 6- İ şçiler.

8 Kanunun “Suçlar” Açısından Kapsamı Haksız Arama (120. md.) Dilekçe Hakkının Kullanılmasının Engellenmesi (121.md) Ayırımcılık (122.md) Hayatın Gizlili ğ ini İ hlâl(134.md) Kişisel Verilerin Kaydedilmesi (135.md) Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme (136.md) Verileri Yok Etmeme (138.md) İ mar Kirlili ğ ine Neden Olma (184.md) Resmi Belgede Sahtecilik Suçu (204.md) Denetim Görevinin İ hmali (251.md) Görevi Kötüye Kullanma (257.md) Göreve İ lişkin Sırrın Açıklanması (258.md) Kişilerin Malları üzerinde usulsüz tasarruf (261.md) Kamu Görevinin Usulsüz Olarak Üstlenilmesi (262.md) Kamu Görevine Ait Araç ve Gereçleri Suçta Kullanma(266.md) Suç Delillerini Yok Etme, Gizleme veya De ğ iştirme (281.md) Suçluyu Kayırma (283.md) Tutuklu, Hükümlü veya Suç Delillerini Bildirmeme (284.md) Gizlili ğ in İ hlâli (285.md) Genital Muayene (287.md)

9 İzin vermeye yetkili merciler Madde 3 – Soruşturma izni yetkisi, a) İ lçede görevli memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında kaymakam, b) İ lde ve merkez ilçede görevli memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında vali, c) Bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve kuruluşlarda görev yapan memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisi, d) Başbakanlık ve bakanlıkların merkez ve ba ğ lı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan di ğ er memur ve kamu görevlileri hakkında o kuruluşun en üst idari amiri, e) (De ğ işik : 17/7/ /1 md.) Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile ba ğ lı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında ilgili bakan veya Başbakan, f) Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve yardımcıları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, g) Cumhurbaşkanlı ğ ında görevli memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlı ğ ı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlı ğ ı Genel Sekreteri hakkında Cumhurbaşkanı, h) Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İ çişleri Bakanı, i) İ lçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi, j) Köy ve mahalle muhtarları ile bu Kanun kapsamına giren di ğ er memurlar ve kamu görevlileri hakkında ilçelerde kaymakam, merkez ilçede vali, Yokluklarında ise vekilleri tarafından bizzat kullanılır. Yetkili mercilerin saptanmasında, memur veya kamu görevlisinin suç tarihindeki görevi esas alınır. Ast memur ile üst memurun aynı fiile iştiraki halinde izin, üst memurun ba ğ lı oldu ğ u merciden istenir.

10 Olayın yetkili mercie iletilmesi, işleme konulmayacak ihbar ve şikayetler Madde 4 – Cumhuriyet başsavcıları, memurlar ve di ğ er kamu görevlilerinin bu Kanun kapsamına giren suçlarına ilişkin herhangi bir ihbar veya şikayet aldıklarında veya böyle bir durumu ö ğ rendiklerinde ivedilikle toplanması gerekli ve kaybolma ihtimali bulunan delilleri tespitten başka hiçbir işlem yapmayarak ve hakkında ihbar veya şikayette bulunulan memur veya di ğ er kamu görevlisinin ifadesine başvurmaksızın evrakın bir örne ğ ini ilgili makama göndererek soruşturma izni isterler. Di ğ er makam ve memurlarla kamu görevlileri de, bu Kanun kapsamına giren bir suç işlendi ğ ini ihbar, şikayet, bilgi, belge veya bulgulara dayanarak ö ğ rendiklerinde durumu izin vermeye yetkili mercie iletirler. De ğ işik üçüncü fıkra: 17/7/ /2 md.) Bu Kanuna göre memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmesi, iddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanması, ihbar veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin do ğ ru ad, soyad ve imzası ile iş veya ikametgâh adresinin bulunması zorunludur. (De ğ işik dördüncü fıkra: 17/7/ /2 md.) Üçüncü fıkradaki şartları taşımayan ihbar ve şikâyetler Cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikâyette bulunana bildirilir. Ancak iddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad, soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin do ğ rulu ğ u şartı aranmaz. Başsavcılar ve yetkili merciler ihbarcı veya şikâyetçinin kimlik bilgilerini gizli tutmak zorundadır.

11 Ön İ nceleme Tanımı Ön İ nceleme: Memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza soruşturması veya kovuşturması açılması, Kanunun gösterdi ğ i idari merciin iznine ba ğ landı ğ ı hallerde, soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi kararlarına dayanak teşkil etmek amacıyla yapılan işlemlerdir. Ön İ ncelemeciler: Ön İ nceleme görevi, 1- Soruşturma izni vermeye yetkili merciler tarafından bizzat, 2- Soruşturma izni vermeye yetkili mercilerce görevlendirilecek a) Denetim elemanları b) Hakkında ön inceleme yapılanın üstü konumundaki memur yada di ğ er kamu görevlileri, Tarafından yapılabilir. Denetim Elemanları: Teşkilat kanunlarına göre; Türkiye düzeyinde kurumları üzerinde teftiş, denetim veya inceleme yetkisine sahip olan denetim elemanları, İ l düzeyinde kurumları üzerinde teftiş, denetim veya inceleme yetkisine sahip olan denetim elamanları,

12 Ön İnceleme Madde 5 – İ zin vermeye yetkili merci, bu Kanun kapsamına giren bir suç işledi ğ ini bizzat veya yukarıdaki maddede yazılı şekilde ö ğ rendi ğ inde bir ön inceleme başlatır. (Ek fıkra: 17/7/ /3 md.) Cumhuriyet başsavcılıkları ile izin vermeye yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha önce sonuçlandırılmış bir ön inceleme olması halinde müracaatı işleme koymazlar. Ancak ihbar veya şikâyet eden kişilerin konu ile ilgili olarak daha önceki ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunması halinde müracaatı işleme koyabilirler. Ön inceleme, izin vermeye yetkili merci tarafından bizzat yapılabilece ğ i gibi, görevlendirece ğ i bir veya birkaç denetim elemanı veya hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur ve kamu görevlilerinden biri veya birkaçı eliyle de yaptırılabilir. İ nceleme yapacakların, izin vermeye yetkili merciin bulundu ğ u kamu kurum veya kuruluşunun içerisinden belirlenmesi esastır. İ şin özelli ğ ine göre bu merci, anılan incelemenin başka bir kamu kurum veya kuruluşunun elemanlarıyla yaptırılmasını da ilgili kuruluştan isteyebilir. Bu iste ğ in yerine getirilmesi, ilgili kuruluşun takdirine ba ğ lıdır. Yargı mensupları ile yargı kuruluşlarında çalışanlar ve askerler, başka mercilerin ön incelemelerinde görevlendirilemez. Ön inceleme ile görevlendirilen kişiler birden fazla ise içlerinden biri başkan olarak belirlenir.

13 Ön inceleme yapanların yetkisi ve rapor Madde 6 – Ön inceleme ile görevlendirilen kişi veya kişiler, bakanlık müfettişleri ile kendilerini görevlendiren merciin bütün yetkilerini haiz olup, bu Kanunda hüküm bulunmayan hususlarda Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre işlem yapabilirler; hakkında inceleme yapılan memur veya di ğ er kamu görevlisinin ifadesini de almak suretiyle yetkileri dahilinde bulunan gerekli bilgi ve belgeleri toplayıp, görüşlerini içeren bir rapor düzenleyerek durumu izin vermeye yetkili mercie sunarlar. Ön inceleme birden çok kişi tarafından yapılmışsa, farklı görüşler raporda gerekçeleriyle ayrı ayrı belirtilir. Yetkili merci bu rapor üzerine soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine karar verir. Bu kararlarda gerekçe gösterilmesi zorunludur.

14 Süre: Süre: Madde 7 – Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun 5 inci maddenin birinci fıkrasına göre ö ğ renilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç otuz gün içinde verir. Bu süre zorunlu hallerde onbeş günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir. Yetkili merci, herhalde yukarıdaki fıkrada belirtilen süreler içinde memur veya di ğ er kamu görevlisi hakkında soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar vermek zorundadır. İtiraz: İtiraz: Madde 9 – Yetkili merci, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararını Cumhuriyet başsavcılı ğ ına, hakkında inceleme yapılan memur veya di ğ er kamu görevlisine ve varsa şikayetçiye bildirir. Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı hakkında inceleme yapılan memur veya di ğ er kamu görevlisi; soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı ise Cumhuriyet başsavcılı ğ ı veya şikayetçi itiraz yoluna gidebilir. İ tiraz süresi,yetkili merciin kararının tebli ğ inden itibaren on gündür. İ tiraza, 3 üncü maddenin (e), (f), g (Cumhurbaşkanınca verilen izin hariç) ve (h) bentlerinde sayılanlar için Danıştay İ kinci Dairesi, di ğ erleri için yetkili merciin yargı çevresinde bulundu ğ u bölge idare mahkemesi bakar. İ tirazlar, öncelikle incelenir ve en geç üç ay içinde karara ba ğ lanır. Verilen kararlar kesindir.

15 Kararların Tebli ğ i Soruşturma İ zni Verilmesi yada Verilmemesi Kararları; -Cumhuriyet başsavcılı ğ ına, -Hakkında inceleme yapılan memur veya di ğ er kamu görevlisine, -Varsa şikayetçiye bildirilir. Kararlar; İ hbarcılara bildirilmez. Bildirimlerde, 7201 sayılı Tebli ğ at Kanunu hükümleri uygulanır. Tebli ğ at için süre şartı olmamakla birlikte, en kısa sürede yapılması esastır. Kararlara İ tiraz Soruşturma İ zni Verilmesi” kararına karşı itiraz; Hakkında ön inceleme yapılan memur veya di ğ er kamu görevlisi tarafından yapılabilir. “Soruşturma İ zni Verilmemesi” kararına karşı itiraz; Cumhuriyet başsavcılı ğ ı veya şikayetçi tarafından yapılabilir.

16 Karşılaşılan Sorunlar 1 - İ şleme Koymama Kararlarına Kanunen İ tiraz Mümkün De ğ ilken Uygulamada İ tiraz Edilebildi ğ i, Danıştay, işleme koymama kararı uygulamalarında önceden, “işleme koymama kararına karşı itiraz olana ğ ı olmamaktadır” şeklinde karar vermekte iken, bilahare C.Savcılı ğ ı dışındaki makamlarca ittihaz olunan işleme koymama kararlarının soruşturmaya izin vermemeye hangi mercide itiraz ediliyorsa (Bölge İ dare mahkemesi veya Danıştay 2. Dairesi) orada itirazı mümkün kılan kararlar verdi ğ i görülmektedir: D.2.D T.E.2003/1100,K.2003/2159; 4483 Sayılı Yasaya göre iddia konusu edilen olay somut bilgi ve belgelere dayanıyorsa “ İ şleme Konulmamasına İ lişkin Kararın” kaldırılmasına ve soruşturma izni verilip verilmemesi yönünde bir karar verilmesi için dosyanın yerine çevrilmesi gerekti ğ i, D.1.D / ; C.Başsavcılarının işleme konulmama kararlarına karşı 4483 sayılı Kanunda herhangi bir itiraz yolu öngörülmedi ğ inden C. Başsavcılı ğ ınca verilen karara karşı yapılan itirazın reddine,

17 2- Konu İle İlgili Uzmanlıkların Yeterli Olmamasından Kaynaklanan Sorunlar: 4483 sayılı Yasanın 5 inci maddesinin, 2 inci fıkrasının 1 inci cümlesinde “ön inceleme izin vermeye yetkili merci tarafından bizzat yapılabilece ğ i gibi, görevlendirece ğ i bir veya birkaç denetim elemanı veya hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki memur ve kamu görevlilerinden biri veya birkaçı eliyle de yaptırılabilir.” Kanunun bu hükmü uyarınca, yetkili merciin bir soruşturmayı sırf denetim elemanı diye veya sırf hakkında inceleme yapılanın üstü konumunda diye, soruşturma hususunda ihtisas sahibi olmayan, hatta bu işlerle hiç alakası olmayan bir kimseye (örne ğ in; bakanlık müşavirine, genel müdür veya müdür gibi bir yöneticiye, uzmana, şefe, özel bir alanda vatandaşlar üzerinde denetim yetkisi kullanan bu nedenle de bakanlık personeliyle ve personel mevzuatıyla ilgisi bulunmayan farklı bir denetim elemanına) vermesine hukuken engel bulunmamaktadır. Ön inceleme yapanın “işin bitirilmesi” için sınırlı bir süreye sahip oldu ğ u düşünüldü ğ ünde, konuya vakıf bir kimse tarafından incelenmenin yapılmasının önemi daha da artmaktadır.

18 3- Üst Mercilerin Alt Mercilere Ait İzin Yetkisini Kullanamaması; 3046 sayılı Yasanın ilgili hükümlerinden hareketle, bakanların, teşkilatlarının, en üst amiri oldukları ve teftiş kurullarının bakan emri veya onayı üzerine teftiş, inceleme ve soruşturma yapma görevleri bulundu ğ u gerekçesiyle üst mercilerin alt mercilere ait izin yetkisini kullanabileceklerini kabul etmek olanaklı de ğ ildir. Bu nedenle bakanların, kuruluşlarının taşra teşkilatlarında görevli olanlar hakkında izin verme yetkileri bulunmamaktadır. Aynı şekilde, ba ğ lı ve ilgili kuruluşların en üst idari amiri olan Genel Müdür, Başkan veya Müsteşarların, kendi kuruluşlarının taşra teşkilatlarında görevli memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında izin verme yetkileri yoktur. Bu izin, ilgilisine göre vali veya kaymakam tarafından kullanılacaktır. Örnek kararda; İ lçe Devlet Hastanesi doktoru hakkında soruşturma izin verme yetkisi İ lçe kaymakamına ait olup, Sa ğ lık Bakanı böyle bir yetkiye sahip de ğ ildir.(D.2.D E:200/1972-K.200/2826) 4483 sayılı yasanın 3 üncü maddesinin (d) bendinde “en üst idari amiri” deyimi kullanıldı ğ ına göre; bu deyimin siyasi otoriteyi temsil eden bakandan sonra gelen ve idari otoritenin en üst noktasında bulunan Başbakanlıkta Başbakanlık Müsteşarını, bakanlıklarda bakanlık müsteşarlarını ifade etti ğ i, 4483 sayılı kanunla bakana karşı sorumlu olan müsteşara verilen bu yetkinin, üst merciler tarafından kullanılamaması hiyerarşik işleyişle ba ğ daşmadı ğ ı düşünülmektedir.

19 4- Soruşturma İzni Verme Yetkisinin Devredilip Devredilmeyeceği Hususu Hakkında Karşılaşılan Sorunlar; Başbakan Yardımcıları ile Devlet Bakanlarının soruşturma izni verme yetkilerinin bulunmadı ğ ı, zira bizzat Başbakana ait olan bu yetkinin Devlet Bakanlarına devrinin mümkün olmadı ğ ı, teşkilat yasalarında yer alan yetki devri ile ilgili hükümlerin, sadece o kuruluşun teşkilat yasasındaki yetkileri kapsadı ğ ı, 4483 sayılı Yasada yetki devri ile ilgili bir hükme yer verilmemiş olmasının bir nedene dayandı ğ ı, bu nedenin ise yetkinin bizzat yetkilisi veya vekili tarafından kullanılması oldu ğ u sonucuna varılmaktadır. Buna karşılık Başbakanın yurtdışında oldu ğ u sırada Başbakan vekalet eden Başbakan Yardımcısı bu yetkiye sahiptir. 8 adet Devlet Bakanlı ğ ı ve 3 adet Başbakan yardımcısı kadrosunun oldu ğ u düşünüldü ğ ünde, bu kurumlara ba ğ lı çok sayıda ba ğ lı, ilgili kuruluş olması nedeniyle, bu kuruluşlarda soruşturma izni verme yetkisinin Başbakana verilmesinin, uygulamada gecikmelere yol açaca ğ ından, kamunun genel işleyişine uygun olmadı ğ ı düşünülmektedir.

5- Bazı Memurlar Ve Di ğ er Kamu Görevlileri Hakkında Soruşturma İ zni Vermeye Yetkili Mercilerle İ lgili Uygulama Ön incelemede izni vermeye yetkili makamdan kaynaklanabilecek sorunları görev unvanları itibariyle sıralayacak olursak: -Kamu hizmeti gören iki tip insan vardır. Bunlardan bir kısmı atanmış kesim, bir tanesi de seçilmiş kesim. E ğ er bir mantıktan yola çıkıyorsak, seçilmişlerin suç işlemesi halinde, onunla ilgili izin vermeye de seçilmiş insanlar yetkili olmalı, atanmışların seçilmesi halinde onla ilgili atanmış amirlerin izin vermeye yetkili olması gerekir. İ l belediye Başkanına, büyükşehir belediye başkanına, ilçe belediye başkanına, il belediye meclis üyelerine İ çişleri Bakanı tarafından izin verilip, belde meclis üyeleri ve belde belediye başkanları hakkında ilgili kaymakam, e ğ er merkez ilçede ise ilgili valinin soruşturma izni vermesi, seçilmişlerin soruşturma izninin seçilmişler tarafından verilmesi mantı ğ ından sapıldı ğ ını gösterir. -Belediyede çalışan memurlar ve di ğ er kamu görevlileri ile ilgili soruşturma izni ile ilgili Belediye Başkanının kendi personeli hakkında soruşturma izni yetkisini kullanamaması, belediye personeli hakkında görev suçu işlemeleri halinde haklarında, görev yaptıkları yerin mülki idare amirinin soruşturma izni vermesi, gerek yasanın amacı olan etkili, verimli, süratli ve saygın bir yönetim anlayışı ile gerekse idari teşkilatlanmamızla çelişmektedir. 20

Sayılı Kanundaki Süreler Yönünden Kaynaklanan Sorunlar-1 a-Süre Sınırlamasından Kaynaklanan Yetersizlikler Kanun “süre” başlıklı 7 inci maddesinde “Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun 5 inci maddenin birinci fıkrasına göre ö ğ renilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç otuz gün içinde verir. Bu süre, zorunlu hallerde on beş günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilir. Yetkili merci, herhalde yukarıda fıkrada belirtilen süreler içinde memur veya di ğ er kamu görevlisi hakkında soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar vermek zorundadır.” hükmü bulunmaktadır. Bu hükme göre, yetkili merciin olayı ö ğ renmesinden itibaren kararını vermesi gereken 45 günlük sürenin içinde, ön inceleme yaptırılması için onay alınması, ön incelemeyi yapacak olanın görevlendirilmesi, ön incelemenin başlanıp bitirilmesi ve raporunun yazılması ile yetkili makama sunulması işlemlerinin tamamı bulunmaktadır. Yetkili merciin olayı ö ğ rendi ğ i gün soruşturmacıyı görevlendirdi ğ i ve raporun yetkili mercie son gün verildi ğ i düşünsek bile soruşturmacıya ön inceleme için azami 45 günlük süre kalmaktadır. Kaldı ki, soruşturmayı yapacak olana genellikle bunun çok altında bir süre kalmakta, hatta sürenin dolmasına yakın görevlendirildikleri bile olmaktadır. Bu durumda, yazışma yapmayı ve uzak mahallere gidilmesini gerektiren ya da çok sayıda şüpheli veya tanık bulunan soruşturmalarda buradaki süre sınırlaması ister istemez yapılacak işin kalitesini düşürecektir. Bütün delillerin toplandı ğ ından emin olmadan rapor yazmak ve kanaat belirtmek zorunda kalan soruşturmacının teknik kapasitesi ne kadar yeterli olursa olsun, bu yeterlili ğ i raporuna tam olarak yansıtması beklenemez.

Sayılı Kanundaki Süreler Yönünden Kaynaklanan Sorunlar-2 b-Süre Sınırlamasını Anlamsız Kılan Boşluk Kanunun “itiraz” başlıklı 9 uncu maddesinin 2 inci fıkrasında “Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı, hakkında inceleme yapılan memur veya di ğ er kamu görevlisi; soruşturma izni verilmemesine ilişkin karar karşı ise Cumhuriyet Başsavcılı ğ ı veya şikayetçi, itiraz yoluna gidebilir. İ tiraz süresi, yetkili merciin kararının tebli ğ inden itibaren on gündür.” Hükmü bulunmaktadır. Kanunun 7 ve 9 uncu maddeleri birlikte de ğ erlendirildi ğ inde, yetkili mercie “karar vermek” için 45 günlük süre veren, bu karara itiraz edecekler için de 10 günlük süre sınırlaması koyan kanun koyucunun, bu kararın itiraz hakkı olanlara tebli ğ i için bir süre sınırlaması getirmedi ğ ini görmekteyiz. Bu durumda 45 günde kararını veren yetkili merci, kararını bir ay veya daha sonrada tebli ğ edebilir. Kanundaki bu boşlu ğ un kötüye kullanımlara açık oldu ğ u, düşünülmektedir. c- Sürenin Geçmesi 4483 sayılı Kanunun 7 nci maddesi ile belirlenen sürenin geçmesi halinde de; Yetkili merciler tarafından “soruşturma izni verilmesi” yada “soruşturma izni verilmemesi” kararlarından birinin verilmesi zorunludur. Gecikmenin bir kasıt yada ihmalden kaynaklanması halinde ilgililer hakkında da gerekli hukuki işlemler yapılmalıdır.

23 8- Ön İnceleme İle Görevlendirilenlerin Yetkileri : 4483 sayılı Kanunun 6 ıncı maddesinde “ön inceleme ile görevlendirilenlerin bakanlık müfettişleri ile kendilerini görevlendiren merciin bütün yetkilerine haiz oldu ğ u” hükme ba ğ lanmıştır. Bu metin 3046 sayılı Yasanın yöneticilerinin sorumlulukları başlıklı 34’üncü, 35’inci ve yetki devri başlıklı 38’inci maddesiyle çelişkilidir. Yasanın 38’inci maddesinde, “Bakan, müsteşar ve her kademedeki bakanlık ve kuruluş yöneticileri gerekti ğ inde sınırlarını yazılı olarak açıkça belirlemek şartıyla yetkilerinden bir kısmını astlarına devredebilir. Ancak yetki devreden amirin sorumlulu ğ unu kaldırmaz.” Denilmektedir sayılı Kanunun 6 ıncı maddesine göre, ön inceleme yapmak yetkisine haiz olanlar, “Bu kanunda yazılı olmayan hallerde” CMK’da sayılan görevlilerden kimin veya kimlerin yetkisinin kullanılaca ğ ı belirtilmedi ğ inden bu düzenlemede belirsizli ğ e yol açaca ğ ı gibi, inceleme yapacaklara bu genel haliyle “tutuklama” yetkisini dahi veren anılan düzenleme Anayasa’ya da aykırı olacaktır.

24 9- Ön İnceleme Emri İhtiva Eden Yazıların Mahiyeti Hususu : Cumhuriyet Savcılıklarından gelen öninceleme talepli yazılar üzerine ön inceleme emri verildikten sonra, yürütülen ön inceleme sırasında iddia konusunun ya da hakkında ön inceleme emri verilen memur ya da di ğ er kamu görevlisinin 4483 sayılı Kanun kapsamına giren görevlilerden olmadı ğ ının anlaşılması durumunda, Uygulamada teftiş birimleri, konunun yukarıda belirtilen hususlara ilişkin nitelendirmesindeki farklılık durumlarında, Cumhuriyet Savcılıklarından gelen öninceleme talepli yazılara ilişkin inceleme yaptıkları, raporun sonuç kısmında “mevcut bilgi ve belgeler de ğ erlendirildi ğ inde konunun (…)sayılı yasa kapsamında olabilece ğ i anlaşıldı ğ ından evrakın bu yönü ile ilgili Cumhuriyet Savcılı ğ ına intikalinin uygun olaca ğ ı, düşünülmektedir “ denilerek konunun aslında genel hükümlere tabi bir iş oldu ğ unu belirterek buna göre işlem yapılmasının uygun oldu ğ unu belirttikleri görülmektedir. Bu konuda Makamında ziyaret etti ğ im Ankara Cumhuriyet Başsavcı Vekili Sayın Abdullah Şan: “Savcılıktan gelen öninceleme talepli yazıların idarece hukuki de ğ erlendirmesinde farklılık olması durumunda yani 4483 sayılı kanuna göre ön izin talepli yazıların esasta genel hükümlere tabi olmasında bu hususun gerekçesiyle birlikte savcılı ğ a iadesinin yapılabilece ğ i, E ğ er ki söz konusu yazı ile ilgili makamdan öninceleme için onay alınmışsa bu konuda idari emir söz konusu oldu ğ undan ön incelemecilerin bu durumda görev iadesinin söz konusu olamayaca ğ ı; gerekirse iade eden ya da edenler hakkında idari emre uymamaya ilişkin disiplin hükümlerinin işletilmesinin gerekti ğ ini” hususlarını Belirtmişlerdir.

Memurun Geçici Görevle Bulunduğu İlin Valisi Mi, Yoksa İlgilinin Esas Kadrosunun Olduğu İl Valisinin Mi Yetkili Olacağı, Konusunda; “Bu konu ile ilgili olarak İ dari Yargı Mahkemelerince verilen kararlar tarafımızdan tarandı ğ ında, yerel mahkemelerce çelişkili kararlar verildi ğ i, 4483 sayılı Memurlar ve Di ğ er Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun ‘izin vermeye yetkili merciler’ başlı ğ ını taşıyan 3/C maddesinde, bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve kuruluşlarda görev yapan memurlar ve di ğ er kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisinin soruşturma izni vermeye yetkili oldu ğ u hükme ba ğ landı ğ ı halde, geçici görevle gidilen il valiliklerince yasa ve usule aykırı olarak 4483 sayılı yasanın 5. maddesi gere ğ ince ön inceleme başlatıldı ğ ı ve başlatılan bu ön inceleme sonucunda da yine aynı yasanın 6. maddesi gere ğ ince soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin karar alındı ğ ı, Halbuki, bölge kuruluşlarında çalışan personelin geçici görevle bir başka il de suç işlemesi halinde, suç işlenen İ l valili ğ ince, suç işlendi ğ ine ilişkin bilgi ve belgeler toplanmak suretiyle konu bölge kuruluşunun bulundu ğ u il valili ğ ine intikal ettirilmesi ve bölge kuruluşunun merkezinin bulundu ğ u İ l Valili ğ ince 4483 sayılı yasanın 5. Maddesi gere ğ ince ön inceleme başlatılarak 6. Madde gere ğ ince karar verilmesi gerekti ğ i, “ düşünülmektedir.

26 SONUÇ VE ÖNER İ LER SONUÇ VE ÖNER İ LER - Yetkili merci tarafından işleme konulup konulmaması konusunda teredd ü de d ü ş ü len ihbar ve şikayetlerle ilgili, Kanunun 4 ü nc ü maddesinde bahse konu işleme koymama kararına karşı itiraz m ü essesine yer verilmemesine rağmen s ö z konusu itirazların kabul edilmesi ile ilgili ve soruşturma iznine itiraz edilecek mercilere ilişkin alınabilecek ö nlemler, 4483 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde zikredilen “ denetim elemanı ” kavramı tanımlanmadığından bu konuda ö n incelemecinin yetersizliğinden kaynaklanan sorunları aşmak için alınması gerekenler önlemler, 4483 sayılı Yasada yetki devri ile ilgili bir h ü kme yer verilmemiş olmasına rağmen, bu konuda gerektiğinde üstün alt yetkisini kullanabilmesine olanak sağlanması, 4483 sayılı Kanunun 6 ıncı maddesine g ö re, ö n inceleme yapmak yetkisine haiz olanlar, “ Bu kanunda yazılı olmayan hallerde ” CMUK ’ da sayılan g ö revlilerden kimin veya kimlerin yetkisinin kullanılacağı belirtilmediğinden, yetki sınırlarının belirtilmesi, Ö n inceleme yapanın “ işin bitirilmesi ” i ç in sınırlı bir s ü reye sahip olduğu d ü ş ü n ü ld ü ğ ü nde süreye ilişkin alınması gereken önlemler, Soruşturma izni verilmemesi y ö n ü ndeki kararlara yapılan itirazın kabul edilmesi ü zerine Kanunun 11. maddesi gereği dosyanın, “ derhal ” yetkili ve g ö revli Cumhuriyet Başsavcılığına g ö nderilmesi için süre süre öngörülmesi,

27 TEŞEKKÜR EDER İM…