Öğretim Yılı Bahar Yarıyılı MUHASEBE DERSİ 4.hafta Yrd. Doç. Dr. Tuğba DENİZ Ormancılık Ekonomisi Anabilim Dalı

Dersin konu başlıkları Hesap kavramı Hesapla ilgili kavramlar Hesapların sınıflandırılması Bilanço ve Gelir tablosundaki hesapların işleyişi Tek Düzen Hesap çerçevesi Genel Hesap planı Hesap planında kodlama yöntemleri 2

İşletmelerde her gün çok sayıda ticari işlem gerçekleşmektedir. Bu işlemler sonucu işletmelerin bilanço öğeleri olan varlıklarında, borçlarında ve sermayelerinde değişmeler olmaktadır. işletmelerde her gün çok sayıda ticari işlem gerçekleştiğinden, her işlemin muhasebe denklemi veya bilanço yardımıyla izlenmesi pratik olarak mümkün değildir. Ticari işlemlerin bilanço yoluyla izlenmesi durumunda, işlemlerin konularına göre sınıflandırılarak dönem başından sonuna kadar topluca görülmesi ve izlenmesi de zor olmaktadır. Bu nedenlerle, muhasebedeki ticari işlemler nedeniyle, işletmenin varlıklarında, borçlarında ve sermayesinde ortaya çıkan değişikliklerin izlenmesinde çeşitli hesaplar kullanılmaktadır.

Hesap Bilanço içeriğini oluşturan her bir unsurda (varlıklar, sermaye, borçlar) dönem içindeki işlemler nedeniyle meydana gelen artış ve azalışların kaydedildiği çizelgeye hesap denir. Hesaplar aracılığı ile işletmede aynı özelliği gösteren değer hareketlerine ilişkin bilgilerin aynı başlık altında toplanması sağlanır. Örneğin; bütün mal hareketleri "mal hesabında", bütün nakit giriş ve çıkışları "kasa hesabında" izlenir. 4

Muhasebede kullanılan hesaplar iki taraflı bir çizelgedir. Çizelgenin sol tarafına borç, sağ tarafına ise alacak denir. Her iki tarafta da tarih, günlük madde numarası, açıklama ve tutar sütunları bulunmaktadır. Aslında hesap olarak tanımlanan bu çizelge büyük defterin açılmış bir sayfasıdır. Bu hesaplara yapılan kayıtlara büyük defter kaydı adı verilmektedir. Çizelgedeki borç ve alacak kavramının işletmenin borç ve alacaklarıyla bir ilişkisi bulunmamaktadır. Bunlar muhasebede kullanılan hesapların sol ve sağ tarafını belirtmek için kullanılan teknik terimlerdir 5

Hesabın Şekli Borç …….. Hesabı Alacak 6

Hesapların Sınıflandırılması Bilgi Verme Bakımından Hesapların Sınıflandırılması Kapsamları ve Yazıldıkları Defter Bakımından Hesapların Sınıflandırılması Yerine Getirdikleri Hizmet Bakımından Hesapların Sınıflandırılması 7

Bilgi Verme Bakımından Hesaplar Bilanço hesapları ▫ Aktif hesaplar (Varlık hesapları, Alacak hesapları) ▫ Pasif hesaplar (Borç hesapları, Öz sermaye hesapları) Gelir tablosu hesapları ▫ Gider hesapları ▫ Gelir hesapları 8

Kapsamları ve yazıldıkları defter bakımından hesaplar Ana hesaplar Yardımcı (tali) hesaplar 9

Ana hesaplar Büyük defterde yer alan ve ilgili oldukları değer hareketlerini toplu bir biçimde gösteren hesaplardır. Örneğin, bankalar hesabında işletmenin çeşitli bankalardaki Türk Lirası ya da yabancı paralı hesapların toplamı hakkında bilgi verir. Ancak bu paraların ne kadarının X bankasında, ne kadarının Y bankasında; ne kadarının vadeli, ne kadarının vadesiz; ne kadarının TL, ne kadarının döviz hesabı olduğu hakkında ayrıntılı bilgi edinmek amacıyla bankalar hesabı için yardımcı hesapların açılması gerekir. 10

Yardımcı hesaplar Yardımcı defterlerde yer alır ve değer hareketleri ile ilgili ayrıntıların izlendiği hesaplardır. Bir ana hesapla ilgili tüm yardımcı hesapların borç toplamı ana hesabın borç tarafındaki tutara; yardımcı hesapların alacak toplamı ise ana hesabın alacak tarafındaki tutara eşit olmaktadır. Ancak her ana hesap için ayrı bir yardımcı hesap açma zorunluluğu bulunmamaktadır. Hangi ana hesabın ayrıntısına ihtiyaç varsa, o hesap için yardımcı hesap açılabilir. 11

Yerine getirdikleri hizmet bakımından hesaplar Asli Hesaplar Düzenleyici Hesaplar (aktif düzenleyici, pasif düzenleyici hesaplar) Geçici ve Ara Hesaplar Nazım Hesaplar 12

Asli Hesaplar: İşlemlerin etkilerini kesin sonuçları ile veren hesaplardır. Varlıklar, borçlar ve sermaye unsurlarını, örneğin; kasa, mal, bina, alacaklar, borçlar gibi unsurları doğrudan ifade eden hesaplardır. Düzenleyici Hesaplar: İşletmenin aktif ve pasif yapısındaki değişiklikleri asli hesaplarda izlemek tam olarak mümkün olmadığından bu sakıncayı gidermek amacıyla düzenleyici hesaplar oluşturulmuştur. Mali nitelikti bir işlemin yarattığı değişimden özel bilgiler elde edilmesi ve bunların kayıtlarda görünmesi için kullanılırlar. Aktif Düzenleyici Hesaplar ve Pasif Düzenleyici Hesaplar olmak üzere ikiye ayrılır. Örneğin, birikmiş amortismanlar hesabı. 13

Geçici ve Ara Hesaplar: Tamamlanmayan işlemler ve belirli bir süre veya bir konu için kullanılan hesaplardır. Asli hesapla ilgili, ancak henüz tamamlanmamış işlemlerin kaydında kullanılırlar ve kesin sonuca ulaşmada köprü vazifesi görürler. Asli hesaplara devredilerek kapatılmaları, düzenleyici hesaplar ile aralarındaki farklılıktır. Gider yansıtma hesapları gibi. Nazım Hesaplar: Varlıklarda, borçlarda ve sermayede artış veya azalış yaratmayan ancak; işletme yönetimi ve diğer ilgili kişiler tarafından unutulmaması bilinmesi ve izlenmesi gereken işlemlere ait hesaplardır. Bu hesaplar bilançonun hem aktif hem de pasif tarafında aynı ad ile karşılıklı olarak yer alır. Ana hesaplarla karşılıklı olarak kullanılamazlar. 14

Hesapların sol tarafına borç, sağ tarafına da alacak denmektedir. Hesapların iki taraflarının toplamlarının arasındaki farka “bakiye” ismi verilmektedir. Muhasebe eşitliğinin varlıklar tarafındaki hesaplarının bakiyeleri, işletmelerin fiilen sahip oldukları mevcutları göstermektedirler. 15 Hesapların İşleyişi

Eşitliğin sağ tarafında bulunan öz sermaye hesaplarının bakiyeleri ise, işletme sahiplerinin haklarını, Borçlar öğesinin içinde bulunan hesapların bakiyeleri ise işletmenin ödemekle yükümlü olduğu tutarı gösterirler. Her hesapta iki taraf bulunduğuna göre, hesaplar ya borç ya da alacak bakiyesi verebilecekleri gibi, hiç bakiye vermeyebilirler de. 16 Hesapların İşleyişi

Bir hesabın borç ya da alacak tarafına ilk kez kayıt yapılıyorsa buna hesap açmak denir. Bir hesabın sol tarafına kayıt yapma işlemine hesabı borçlandırmak, herhangi bir hesabın sağ tarafına kayıt yapma işlemine ise; hesabı alacaklandırmak denir. Bir hesabın borç ve alacak taraflarının toplamları arasındaki farka hesap kalanı veya hesap bakiyesi denir. Eğer borç tarafının toplamı, alacak tarafının toplamından fazla ise borç kalanından; alacak tarafının toplamı, borç tarafının toplamından fazla ise alacak kalanından bahsedilir. Herhangi bir hesap kalan vermezse; yani borç ve alacak toplamları birbirine eşit ise hesap kapalıdır denir. 17

Bilanço hesaplarının işleyişi Aktif hesapların işleyişi Pasif hesapların işleyişi 18

Aktif hesapların işleyişi Aktif hesaplarda ilk kayıt hesabın borç tarafına yapılır. Aktif hesapların tutarındaki artışlar hesabın borç tarafına kayıt edilir. Aktif hesapların tutarındaki azalışlar hesabın alacak tarafına kaydedilir. Aktif hesaplar sürekli borç kalanı veren hesaplardır. Yani bu hesapların alacağı borcundan büyük olmamaktadır. Ayrıca bu hesapların bilançoda yer alabilmesi için, hesabın borç tarafının alacak tarafından büyük olması gerekir. Kapalı hesaplara bilançoda yer verilmemektedir. Yani bir aktif hesabın borç ve alacak tarafındaki toplamları birbirine eşit ise bilançoda yer verilmez. 19

Aktif hesapların işleyiş kuralları Borç Toplamı > Alacak Toplamı (Hesap Açık) Borç Toplamı = Alacak Toplamı (Hesap Kapalı) Borç Toplamı < Alacak Toplamı (Yanlış) 20

Pasif hesapların işleyişi Pasif hesaplarda ilk kayıt hesabın alacağına yapılır. Pasif hesapların tutarındaki artışlar hesabın alacak tarafına kaydedilir. Pasif hesapların tutarındaki azalışlar hesabın borç tarafına kaydedilir. Pasif hesaplar sürekli alacak kalanı veren hesaplardır. Yani bu hesapların borcu alacağından büyük olmamaktadır. Ayrıca bir hesabın bilançonun pasif tarafında yer alabilmesi için, alacak tarafının borç tarafından büyük olması gerekir. Kapalı hesaplara bilançoda yer verilmemektedir. Yani bir pasif hesabın borç ve alacak tarafındaki toplamları birbirine eşit ise bilançoda yer verilmez. 21

Pasif hesapların işleyiş kuralları Borç Toplamı < Alacak Toplamı (Hesap Açık) Borç toplamı = Alacak Toplamı (Hesap Kapalı) Borç Toplamı > Alacak Toplamı (Yanlış) 22

Aktif Hesaplar, varlıkların ve alacakların izlendiği, borç kalanı veren hesaplardır. Pasif Hesaplar ise, sermayenin ve borçların izlendiği, alacak kalanı veren hesaplardır. 23

HESAPLARIN İŞLEYİŞİ Hesaplar, öz kaynakları etkileyip etkilememelerine göre ikiye ayrılmaktadır. Bunlar; 1.Bilanço Hesapları: Öz kaynaklar tutarını arttırıp azaltmayan, sadece bilanço kalemlerinin bileşimini değiştiren hesaplara denir. Örneğin; Kasa Bankalar, Alıcılar, Alacak Senetleri, Ticari Mallar, Satıcılar, Borç Senetleri hesapları gibi... 2.Gelir Hesapları: Öz kaynaklar tutarını arttırıp azaltan hesaplara denir. Örneğin; Gelir-Gider, Hasılat, Kar Hesapları gibi. 24

BİLANÇO HESAPLARININ İŞLEYİŞİ AKTİFBİLANÇOPASİF AlacaklarVarlıklarSermayeBorçlar B A BA BABA ArtışAzalı ş ArtışAzalış ArtışAzalışArtış (+)(-) (+)(-) (+)(-)(+)

Bilanço hesapları incelenirken, borçlu ve alacaklı hesabın belirlenmesinde temel kural, alan hesabın borçlu, veren hesabın ise alacaklı olmasıdır. Örnek: Kasaya giren ve çıkan paralar Kasa Hesabında, bir alacağı temsil ederek giren ve çıkan senetler ise Alacak Senetleri hesabında izlenir. 500 TL’lik senetli alacağımızı tahsil ettiğimizi düşündüğümüzde, kasaya 500 TL para girişi olmuştur. Bu parayı kasa almış olduğundan yukarıdaki kural gereği, alan hesabın borçlu olması nedeniyle bu para Kasa Hesabının borcuna kaydedilir. İşletmenin mevcutları arasında yer alan senet de işletmeden çıktığı için (verildiği için) yine yukarıdaki kural gereği veren hesabın alacaklı olması gerektiğinden bu para Alacak Senetleri hesabının alacağına kaydedilir. 26

1. Madde: A İşletmesinde, sahibinin sermaye olarak koyduğu TL nakit para ile işe başlanmıştır. Bu işleme göre bilanço eşitliği ve hesaplar nasıl olacaktır? AKTİFBİLANÇOPASİF BKasaABSermayeA

2. Madde: İşletme işe başladıktan bir müddet sonra TL borç almıştır. AKTİFBİLANÇOPASİF BKasaABSermaye A BBorçlarA

3. Madde: İşletme TL değerinde malı peşin almıştır. AKTİFBİLANÇOPASİF BKasaABTicari MalA BSermayeABBorçlar A Önemli Notlar: Varlıklardaki artışlar sol tarafa, azalışlar sağ tarafa kaydedilir. Ticari mallar hesabının alacak tarafı fazla olamaz; ya eşittir ya da borç tarafı fazladır. Depoda mal varsa her zaman borç kalanı verir. Yani aktif hesaplarda ya borç kalanı olur ya da hesap kapalıdır. Pasif hesaplar ise; ya alacak kalanı verir ya da kapalıdırlar. 29

4. Madde: İşletme borcunun TL’sini kasadan ödemiştir. AKTİFBİLANÇOPASİF BKasaABTicari MalA BSermayeABBorçlarA

Gelir Tablosu Hesaplarının İşleyişi A) Gider Hesapları -Gider hesaplarındaki artışlar hesabın borcuna -Gider hesaplarındaki azalışlar hesabın alacağına kaydedilir -Gider hesapları her zaman borç kalan verir B)Gelir Hesapları -Gelir hesaplarındaki artışlar hesabın alacağına -Gelir hesaplarındaki azalışlar hesabın borcuna kaydedilir -Gelir hesapları her zaman alacak kalanı verir Gider Gelir TablosuGelir GiderlerGelirler B ABA ArtışAzalış Artış (+)(-) (+) 31

Gelir tablosu hesaplarının işleyişi ile ilgili kurallar Gider hesaplarında artışlar borç tarafına, azalışlar alacak tarafına kaydedilir. Gelir hesabında artışlar alacak tarafına, azalışlar borç tarafına kaydedilir. Gelir ve gider hesaplarının ana hesabı olan Kar - Zarar hesabının borç tarafına giderler, alacak tarafına ise gelirler kaydedilir. Kar - Zarar hesabı gelir ve gider hesaplarının karşılaştırılıp kapatıldığı ve kesin faaliyet sonucunun saptandığı hesaptır. BDönem Karı veya Zararı A GiderlerGelirler BABA ArtışAzalış Artış (+)(-) (+) 32

Varlıklar SermayeBorçlar BA BABA ArtışAzalış ArtışAzalışArtış (+)(-) (+)(-)(+) B Dönem Karı veya Zararı A GiderlerGelirler BAB A ArtışAzalış Artış (+)(-) (+) 33

Örnek: İşletme TL elektrik faturası ödemiştir. Elektrik giderinin kaydı: AKTİFBİLANÇOPASİF BKasa A BTicari Mallar A BSermayeABBorçlarA B Sat. Tic. Malın MaliyetiABYurtiçi SatışlarA BGenel Yönetim Giderleri A

BDönem Karı veya ZararıA GiderlerGelirler BABA ArtışAzalış Artış BDönem Karı veya ZararıA BABA ArtışAzalış Artış Bu hesabın alacak kalanının olması karı, borç kalanı olması ise zararı gösterir. 35

AKTİFBİLANÇOPASİF BKasa A BTicari MallarA BSermayeABBorçlarA BDönem Net KarıABYurtiçi SatışlarA BGenel Yönetim GiderleriA Örnek için dönem sonu durum Bir işletme her dönem sonunda hesabı kapatır ve dönem başında hesabı yeniden açar. Hesap aktifler borçlandırılarak, pasifler alacaklandırılarak açılır. 36

İşlemBilanço Hesapları Gelir-Gider Hesapları Kar ve Zarar Hesabı VarlıkKaynakGider H.Gelir H. İlk AçılışBorçAlacakBorçAlacakBorç-Alacak Borç YazılmasıArtırırAzaltırArtırırAzaltırKarı azaltır, zararı artırır Alacak YazılmasıAzaltırArtırırAzaltırArtırırKarı artırır, zararı azaltır Borç KalanıMevcut Varlık Gider>Gelir =Zarar Alacak Kalanı Mevcut Kaynak Gider<Gelir =Kar Hesapların işleyişine ilişkin kurallar

Hesap Çerçevesi Bir ülkede bulunan kurum ve işletmelerin tüm hesaplarını, belirli bir anlamda, belirli bir sistem içinde hesap sınıfı ve grubu olarak bölümleyen ve bu bölümleri kesin olarak sınırlayan ve açıklayan genel bir yönergedir. Bu genel yönerge, muhasebe bilim ve uygulama adamlarınca düzenlenir; çeşitli meslek odası, meslek birliği gibi yarı resmi kurumlarca ve yetkili resmi makamlarca benimsenir, ilgili ve yetkililerce uygulanır. Hesap çerçevesi hesaplarla ilgili temel ilkeleri belirtir. 38

Hesap Çerçevesi Hesap çerçevesinin ana amacı; ülke içindeki bütün işletmelerin tekdüzen muhasebe sistemine sahip olması ve olası karışıklıkları engellemektir. Ülkedeki bütün işletmelerin özelliklerinden dolayı aynı hesap çerçevesini uygulamaları olanaksız olduğundan her iş kolu için ayrı hesap planları düzenlenmiştir. Örneğin; bir tarım endüstrisi ile demir-çelik endüstrisi için hesap çerçevesine bağlı kalmak şartıyla o endüstri dalının özelliklerine göre genel hesap planları düzenlenebilir. 39

Hesap Çerçevesinin Amaç ve Görevleri 1.Uygulandığı ülkelerde ekonomik bütünlüğü ve işletmeler arasında hesap birliğini sağlamak, 2.İşletme ekonomisi ve muhasebe bilimlerinde terim birliğini sağlamak, 3.Hesaplaşma işlerinde görev alacak kişilerin eğitimini kolaylaştırmak, 4.Sonuca varmayı ve karşılaştırmayı kolaylaştırmak 5.Araştırıcı ve denetleyici uzmanların işlerini kolaylaştırmak 6.Hesap işlerinde örgütlemeyi kolaylaştırmak 40

Genel Hesap Planı Genel hesap planı, belirli bir hesap çerçevesine dayanarak, aynı işi yapan kurum ve işletme topluluklarının ya da birçok şubesi olan büyük kurum ve işletmelerin, ana hesaplarını (defteri kebir) ve yardımcı hesaplarını, belirli bir sistem içinde tanımlayan, kesin olarak sınırlayan ve açıklayan bir yönergedir. Genel hesap planına dayanarak, belirli bir topluluktaki her kurum ve işletme ya da şube ayrı ayrı kendine uygun hesap planını yapar. Genel hesap planı sayesinde, belirli bir işletme veya işletmeler topluluğunda hesap birliği ve karşılaştırma imkanı sağlanır. 41

Hesap Planı Hesap planı, belirli bir hesap çerçevesine veya genel hesap planına dayanarak, kurum ve işletmelerde tutulan ana hesapları (defteri kebir), yardımcı (ara) ve ayrıntı hesapları belirli bir sistem içerisinde, amaca, plana ve denetime uygun bir biçimde tanımlayan, kesin olarak sınırlayan, aynı iş olgularının sürekli ve duraksamadan aynı hesaplara işlenmesini ve aynı hesaplarda izlenmesini sağlayan özel bir yönergedir. Hesap planı bir işletmenin muhasebe sisteminin temelidir. İşletmeler muhasebe sistemlerini tarihinden itibaren uygulanması zorunlu kılınan hesap planı doğrultusunda kurmak zorundadırlar. 42

Hesap Planında yer alan hesaplar aşağıdaki sıraya göre gruplandırılır: a-Hesap sınıfı b-Hesap grubu c-Büyük defter hesabı (ana hesap) d-Yardımcı defter hesabı 43

Hesap Sınıfı: Birbirinden farklı nitelikteki hesap grupları bu başlık altında toplanır. (Dönen Varlıklar, Duran Varlıklar) Hesap Grubu: Nitelik itibariyle birbirine yakın olan hesaplar bir arada toplanır. (Dönen Varlıklar hesap sınıfının altında yer alan Hazır Değerler, Ticari Alacaklar ve Duran Varlıklar hesap sınıfının altında yer alan Mali Duran Varlıklar, Maddi Duran Varlıklar ) 44

Büyük Defter Hesabı: Hazır Değerler hesap grubu altında Kasa, Alınan Çekler, Banka..vs. birer büyük defter hesabıdır. Ticari Alacaklar hesap grubu altında yer alan Alıcılar, Alacak Senetleri... birer büyük defter hesabıdır. Yardımcı Defter Hesabı: Büyük defter hesaplarının izlenmesinde kullanılan ve bilgi gereksinimini karşılamak üzere işletmeler tarafından serbestçe açılan hesaptır. Dolayısıyla bu hesaba hesap planında yer verilmemektedir. Örneğin; alıcılardan X alıcısı ve Y alıcısı için açılan ayrı ayrı hesaplar. 45

Hesap Planlarında Kodlama Yöntemleri 1-Rakamlı (nümerik) kodlama sistemi 2-Alfabetik (harfli) kodlama sistemi 4-Karma (kombine) kodlama sistemi 46

Harfli Sistem Bu sistemde hesapları kodlamak için rakamlar yerine harfler kullanılır. A Dönen Varlıklar AA Hazır Değerler AAAKasa AABAlınan Çekler B Duran Varlıklar 47

Rakamlı kodlama sistemi Bu sistemde hesapların sınıflandırılmasında rakamlar kullanılır. Sistemde rakamların kullanılması üç şekilden birine göre yapılabilir: ▫ Ondalık (Desimal) Kod Sistemi Burada 0 (sıfır) dan 9’a kadar her sayıya bir hesap sınıfı ayrılır. İlk sayıdan sonraki noktayla ayrılmış ikinci derecedeki numaralama ile de hesap grubu belirtilir. Üçüncü derecedeki numaralama ile de büyük defter hesapları ( ana hesaplar) numaralandırılır. 0Dönen Varlıklar 00Hazır Değerler 000Kasa 001Alınan Çekler 01Duran Varlıklar 48

49 Blok Kod Sistemi Bu sistemde belli hesap sınıfları blok halinde belli hesaplara ayrılır. Burada hesap numaraları var olan hesaplara ayrılırken, ileride ihtiyaç duyulacak yeni hesaplar için boş kod numaraları bırakılır. 100 – 199 Dönen Varlıklar 100 Kasa 101 Alınan Çekler 200 – 299 Duran Varlıklar Grup Kod Sistemi Bu sistemin en önemli özelliği kullanılan hesapların sınırsız sayıda alt gruplara bölünmesine olanak sağlamasıdır. Örneğin, ilk rakam hesap sınıfını, ikinci rakam hesap grubunu, üçüncü rakam ana hesabı (büyük defter hesabını) gösterir Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 4 100Mali Borçlar 4 110Banka Kredileri 4 111X Bankası

Karma kodlama sistemi Bu sistemde hem harf hem de rakam kullanılmaktadır. A-Dönen Varlıklar A1 Hazır değerler A11 Kasa A2 Bankalar A21 İş Bankası 50

1 DÖNEN VARLIKLAR (Hesap Sınıfı) 10 HAZIR DEĞERLER (Hesap Grubu) 100 KASA (DEFTERİ KEBİR HESABI) Türk Lirası Kasa (Yardımcı Hesap) Yabancı Paralar Kasası (Yardımcı Hesap) Dolar (Ayrıntı Hesap) 51

Tek Düzen Hesap Çerçevesi ve Hesap Planı Maliye Bakanlığınca tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 1 ile aşağıdaki konularda düzenleme yapılmıştır: 1.Muhasebenin Temel Kavramları 2.Muhasebe Politikalarının Açıklanması 3.Mali Tablolar İlkeleri 4.Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması 5.Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve İşleyişi Bu düzenlemelerin en önemlisi, Türkiye için bir Tekdüzen Hesap Çerçevesi ve Hesap Planının kabul edilmiş olmasıdır. 52

Söz konusu düzenlemeler, bilanço usulünde defter tutan (yevmiye, defteri kebir, envanter-bilanço) gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığıyla ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlaması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacıyla yapılmıştır. 53

TEK DÜZEN HESAP ÇERÇEVESİ Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen Tekdüzen hesap çerçevesindeki Hesap sınıf ve grupları aşağıdaki gibidir: A-Hesap Sınıfları 1. Dönen Varlıklar 2. Duran Varlıklar 3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. Öz kaynaklar 6. Gelir Tablosu Hesapları 7. Maliyet Hesapları Nazım Hesaplar 54

BİLANÇO AKTİF PASİF 1 DÖNEN VARLIKLAR ( No’lu Hesaplar) 2 DURAN VARLIKLAR ( No’lu Hesaplar) 3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR ( No’lu Hesaplar) 4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR ( No’lu Hesaplar) 5 ÖZKAYNAKLAR ( No’lu Hesaplar) Hesap çerçevesinin 1 ve 2 nolu hesap sınıfları bilançonun aktifini, 3,4,5 nolu sınıfları ise pasifini oluşturur Hesap çerçevesinin 6 nolu sınıfındaki hesaplar ile Gelir tablosu oluşturulur.6 nolu sınıftaki hesaplar gelir ve gider hesaplarıdır, bu hesaplar dönem sonlarında 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI hesabına aktarılarak kapatılırlar, hiçbir şekilde bilançoya taşınmazlar 55

Hesap çerçevesinin 7 no’lu sınıfında ise Maliyet Hesapları (gider Hesapları) yer almaktadır. 7 no’lu hesap sınıfı mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesap sınıfıdır. Bu sınıfta yer alan gider hesapları uygulamada esneklik sağlamak üzere iki seçenek halinde 7/A ve 7/B olarak sunulmuştur. 56

8 nolu hesap sınıfı Tekdüzen Hesap Planın’da boş bırakılmıştır. Ancak Maliye Bakanlığı yayınladığı tebliğ ile bu hesap sınıfının Yönetim Muhasebesine araç olunabilecek hesaplarla doldurulabileceğini bildirmiştir. 9 nolu sınıftaki hesaplar Nazım Hesaplardır. Nazım Hesaplar; işletmenin gerçek borç, alacak ve mevcutları arasında yer alamayan ancak işletmenin muhafazası altında olan kıymetlerle, işletmenin şartlı olarak yaptığı bazı işlemlerin izlenmesi için kullanılan hesaptır. Nazım hesaplar bilançoda yer almazlar, bilanço dipnotlarında belirtirler. 57