STOMALAR VE STOMASI OLAN BİREYİN EVDE BAKIMI

Hazırlayanlar Özge KALE Zehra Nalan ORMANCI Şule ÖZER Gülce SARIKAYA Danışmanlar: Prof Dr Nalan ÖZHAN ELBAŞ Araş Gör Elif BUDAK

OSTOMİLER

STOMA NEDİR? Yunanca’dan gelen bir kelime olup «açıklık» veya «ağız» anlamına gelir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

OSTOMİ ÇEŞİTLERİ Kolostomi İleostomi Jejunostomi Ürostomi PEG (Perkütan Endoskopik Gastrostomi) Trakeostomi

İNTESTİNAL STOMA VE EVDE BAKIMI

OSTOMİNİN TARİHÇESİ Barsak operasyonları en erken cerrahi işlemlerden birisidir. İlk kaydedilen ostomi, Fransız cerrah Pillore’nin 1776 yılında açtığı çekostomidir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stomalar 20. yüzyıla kadar ya gazlı bez ve selüloz ile ya da kauçuk ve ona eklenen plastik torba sistemi ile kapatılmıştır. Bu torba sistemi büyük bir kemer ile karın bölgesine tespit edilmiştir. Ostomilerin üzeri tamamen kapatılıp izole edilmiş ve cilt bakımı yapılamamıştır. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

1960-1965 yıllarında peristomal cilt bakımına yönelik ürünlerin üretimi hızla gelişmiştir. Şimdi dünyanın bir çok yerinde ostomi bakım ürünlerinin üreten büyük firmalar vardır. Ostomi bakımında yalnızca torba ve adaptör sistemini değil bunların yanında cilt bariyerleri, yara bakım ürünleri, cilt koruyucu pastalar, ostomiye özel pudralar, koku gidericiler, enfeksiyon için anti- bakteriyel ürünler, filtreler, her stomaya uygun torba sistemleri mevcuttur. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

PROGNOSTİK FAKTÖRLERİNE GÖRE İNTESTİNAL STOMA ÇEŞİTLERİ GEÇİCİ İNTESTİNAL STOMALAR Barsağın devamlılığını tekrar sağlanmasını temin etmek amacı ile geçici önlem olarak gerçekleştirilen ve akut durum atlatıldıktan sonra kapatılan girişimlerdir. KALICI İNTESTİNAL STOMALAR Anüs ve rektumun çıkarılması gereken vakalarda, anüsün yerine gerçekleştirilen stomalardır. Kodner, 1997; Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

ANATOMİK LOKALİZASYONUNA GÖRE İNTESTİNAL STOMA ÇEŞİTLERİ Kolostomi İleostomi Jejunostomi Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Kolostomi: Kolon lümeninin karın cildinin herhangi bir yerine ağızlaştırılmasıdır. İleostomi: İnce barsağın son bölümünün karın duvarına ağızlaştırılması işlemidir. Jejunostomi: İnce barsağın jejenum bölümünün karın duvarına ağızlaştırılmasıdır. Devlin, 1982

İntestinal Stoma Açılma Endikasyonları Kolorektal yaralanmalar Anorektal kanserler Ülseratif kolit, Crohn hastalığı Kolon tıkanıklıkları Konjenital bağırsak anomalileri Ciddi pelvis yanıkları Kolon tümörleri Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stomaların Özellikleri Ameliyat sonrası erken dönemde ödemlidir. (Ödem birkaç ay sonra kaybolur ve stoma giderek küçülür.) Kırmızıya yakın, parlak görünümdedir. Sinir uçları bulunmadığı için ağrı ve diğer duyular hissedilmez. Kan damarlarınca zengin olduğundan sürtünme sonucu küçük kanamaların olması normaldir. Çevresi normal deri görünümündedir. Stomadan çıkan gaita tahrişe neden olacağından cilt ile doğrudan temas etmemelidir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stomanın Değerlendirilmesi rengi, nemi Parlak pembe renkli, nemli olmalıdır. Koyu veya siyah ise kan akımının engellendiği, dolaşımın yeterli olmadığı, stoma soluk renkte ise bireyin anemik olabileceği bilinmelidir. Stoma çapı Çap ameliyattan sonraki 4-6 hafta içinde küçülür. Bu nedenle stoma çapı ölçümüne dikkat edilmeli ve adaptörün çapı stomaya uygun olmalıdır. Stomanın yüksekliği Stomaların çoğu yuvarlak ve deriden 1.5-2.5 cm. yüksekliktedir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stomanın Değerlendirilmesi Stomanın şekli Yuvarlak, oval, düzensiz olabilir. Stomanın Lokalizasyonu Sağ alt kadran (ileostomilerde), sol alt kadran (kolostomilerde), göbek üstü (transfers kolostomilerde). Parastomal cilt Yumuşak, sert olabilir. Adaptör seçerken sert cilt için esnek, yumuşak cilt için sert adaptör kullanmak gerekmektedir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stoma Torba Ve Adaptör Sistemleri 1.) Tek parçalı alttan boşaltılabilir sistem 2) Tek parçalı altı kapalı sistem Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stoma Torba Ve Adaptör Sistemleri 3) Çift parçalı (torba adaptör ayrı) alttan boşaltılabilir sistem 4) Çift parçalı altı kapalı sistem Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Adaptörler Hazır kesilmiş adaptör: Farklı ölçülerde kesilmiş formları vardır. Özellikle yaşlı, adaptör çapını ayarlayamayan hastalar için önerilir. Yumuşak /sert olanları mevcuttur. Kesilebilir adaptörler: Bireyin stoma çapına göre kesilebilir adaptör sistemleridir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Bu adaptörlerin hazır kesilmiş veya kesilebilir formları vardır. Düz adaptörler: Stoma cilt seviyesinin üstünde olduğu durumlarda kullanılır. Konveks Adaptörler: Stomanın cilt seviyesinde ve ya cilt seviyesinin altında olduğu durumlarda kullanılır. Bu adaptörlerin hazır kesilmiş veya kesilebilir formları vardır. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Cilt Koruyucu Ajanlar Cildi ostomi araçlarının yol açabileceği irritasyona karşı korurlar. Adaptörün yapışma gücünü artırırlar, Jel, sprey, solüsyon, mendil, pasta formunda olabilirler. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Cilt Bariyeri Yapışkan , geçirgen materyallerdir. Cildi kolon ve ileumdan gelen içerikten korur. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Cilt Bariyeri 1. Karaya ürünleri: Karaya gliserinle birleştiğinde koruyucu formda bir reçinedir. Özellikle ileumdan gelen çıktının tahriş edici etkisini azaltır. Pudra, mendil formları parastomal cilde sürülerek bir bariyer sağlanmış olur. Pasta formu ise stoma çevresine, stoma çevresindeki abdominal kıvrımlara dolgu maddesi olarak kullanılır. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Cilt Bariyeri 2. Jelatin-Pektin Cilt bariyeri Karayağa göre suya daha dayanıklı olduğundan adaptörün ciltte kalma süresini artırır. Stomahesive: mendil, pudra, pasta formu vardır. Alerjik değildir. Direkt olarak cilde uygulanır. Abdominal kıvrımlar ve çatlakların doldurulmasında kullanılır. Durahesive: Hidrofilik özelliği ile çıkan sıvının abzorbsiyonunu sağlar. Üriner ostomilerde daha çok kullanılır. Hollihsive: Stomahesive benzer, daha yapışkandır. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Koku Giderici Ürünler Torba deodorantları (tablet, sıvı, pudra) Hava deodarantları (sprey, sıvı, katı) Aktive edilmiş kömür (kapsül) Gaz filtreleri (torbalara yapıştırmalı) Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Gaz filtreleri Torbanın içinin gazla dolmasını ve kokuyu engelleyicidirler. Torbalara yapıştırılabilir ve torbaya hazır yapıştırılmış formları mevcuttur. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Kemer ve Band Kemer torbanın ağırlığını desteklemek için tasarlanmıştır. Kemer hastanın kendini güvende hissetmesini sağlar. Kemere alternatif olarak yapışkan bantlar kullanılabilmektedir. Özellikle yüzme ve banyoda kullanılır. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stoma Bakımı Adaptör Torba Kıvrık uçlu makas Pasta, Cilt bariyeri Gazlı bez Ilık su Çöp torbası Stoma ölçüm cetveli Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stoma Torbasının Değişimi İlk olarak adaptör yukarıdan aşağıya doğru deriden ayrılır. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Stoma çevresi ılık suyla ıslatılan spanç ile silinir ve kurulanır. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Stoma çapının kaç mm olduğu stoma cetveli yardımıyla ölçülür. Uygun olan ölçü torbanın kenarı ile stoma arasında 2mm boşluk olmasıdır. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Stomanın ölçtüğümüz çapına göre bir makas yardımıyla adaptör kesilir. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Kesilen adaptörün yapışkan kısmındaki kağıt çıkarılır ve iç kısmına diş macunu kıvamında ‘’pasta ‘’ sürülür. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Parastomal bölgeye stoma için özel olarak hazırlanmış koruyucu pudra sürülür. Pudranın fazlası bölgeden uzaklaştırır. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Ortadaki delik stomayı içine alacak şekilde adaptör cilde yerleştirilir. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Adaptör çapının büyük olması parastomal cildin tahrişine neden olurken, küçük olması ise stomanın kanlanmasını bozabilir. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Kenarlarındaki yapışkan kağıtları da kaldırarak adaptör tam olarak cilde yapıştırılır. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Adaptöre uygun stoma torbası bir noktadan başlayarak dairesel hareketlerle adaptöre yerleştirilir. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Torba yerleştirdikten sonra torbanın klembi takılır. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 El ile adaptöre 30 saniye kadar bastırılır. Bu işlem adaptörün el ısısı ile iyice yapışmasını sağlar. Torbayı hafifçe çekerek adaptöre iyice yerleşip yerleşmediği kontrol edilir. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003 Hastaya rahat pozisyon verilir. Kullanılan malzemeler ortamdan uzaklaştırılır. Şelimen ve ark., 1998; Karadağ ve ark., 2003

İntestinal Stoma Komplikasyonları-NEKROZ Erken dönemde gelişen ve hemen müdahale gerektiren stoma komplikasyonudur. Ameliyattan sonra 24-72 saat bu komplikasyonlar açısından risklidir. Stoma tamamen koyu siyah renk aldığında acil müdahale gereklidir. Daha çok uç stomalarda görülür. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-İSKEMİ/ NEKROZ NEDENLERİ Barsağın iyi mobilize edilmemesi sonucu oluşan basınç, Gergin dikişler, İnferior mezenter arterin bağlanmasını takiben kan akımının azalması, Ödemli stoma çevresine dar stomal adaptör torba sisteminin yerleştirilmesi. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İskemi/Nekrozda Hemşirelik Bakımı Ameliyat sonrası ilk dönemde şeffaf torba sistemi kullanılarak stoma rengi değerlendirilmeli, Stoma aracılığıyla kolonoskopi yapılarak barsak incelenmeli ve iskeminin kaslara kadar ilerleyip ilerlemediği değerlendirilmeli, Stoma adaptör çapının stoma çapından 1-3 mm geniş olmalı, dar olmamalıdır. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-KANAMA NEDENLERİ Cerrahi sırasında kanama kontrolünün iyi yapılmaması, Stomanın travmaya maruz kalması, Stomayı sert bir şekilde temizlemek, Adaptör çapının dar olması sonucu oluşur. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Kanamada Hemşirelik Bakımı Stomanın temizlenmesi sırasında bir miktar kanama (örn: spançta kan lekesi görme) normaldir. Ameliyat sonrası ilk günlerde şeffaf torba sistemi kullanılarak kanamanın kontrol edilmesi, Adaptör çapının stomaya uygun kesilmesi, Stoma temizliğinin dikkatli ve nazik bir şekilde yapılması, Bireye stomaya dışarıdan gelecek travmalara karşı önlemler konusunda eğitim verilmesi gerekmektedir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-CİLT PROBLEMLERİ Stomalı bireylerin 1/4’nde cilt problemleri görülmektedir. Stoma çevresinde sıyrılma,döküntü, renk değişikliği, hassasiyet, ağrı görülebilir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-CİLT PROBLEMLERİ NEDENLERİ Stoma yerinin uygun seçilmemesi, Bireydeki çeşitli cilt hastalıklarının varlığı (egzema vb), Stoma torba sisteminin uygun yerleştirilememesine bağlı sızıntı, Stoma çapından daha büyük çapta adaptör yerleştirilmesi Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Cilt Problemlerinde Hemşirelik Bakımı Bireyin diğer kronik cilt hastalıklarının tedavisinin yapılması, Stoma çapına uygun çapta adaptörün uygulanması, Stomanın tipi, yeri, özelliğine uygun stoma torba siteminin seçilmesi, Parastomal cildin periyodik aralıklarla izlenmesi ve problemin erken teşhis edilmesi, Problemin nedenine uygun cilt koruyucu materyallerin (pudra, bariyer, pasta, yara örtüsü vb) uygulanması gerekmektedir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-STENOZ NEDENLERİ Barsak mobilizasyonunun iyi yapılmaması, Damarlaşmanın bozuk olması ve beslenme yetersizliğine bağlı retraksiyon ve bağ dokusu artışı, Cilt kesisinin uygunsuz, ufak olması, Stoma çevresi infeksiyonu sonucu fibröz doku artışı. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stenozda Hemşirelik Bakımı Parmak ile stoma dilate edilebilir, Küçük bir lümenden gaita çıkışı zor olacağından gaita yumuşatıcılarla gaitanın rahat çıkması sağlanabilir, Stoma çapı sürekli takip edilir ve uygun torba sistemi kullanılır, Lokal anestezi ile stomal revizyon yapılabilir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-STOMAL RETRAKSİYON Kolostomilerde erken dönem komplikasyonudur. En sık transfers loop kolostomi ve terminal sigmoidostomilerde oluşur. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-STOMAL RETRAKSİYON NEDENLERİ Ameliyattan önce yapılan radyoterapinin mezenterde kısalma oluşturması, Stoma uzunluğunun yetersiz olması, Barsak mobilizasyonunun iyi yapılmaması, Stomanın karın duvarına tespitinin iyi yapılmamış olması, Loop kolostomilerde barsağı dışta tutan bagetin erken çıkarılması, Ameliyat sonrası kilo artışı. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stomal Retraksiyonda Hemşirelik Bakımı Stoma periyodik aralıklarla değerlendirilmeli, Sızıntıyı önlemek için konveks torba sistemi uygulanmalı, Torba adaptör sistemini desteklemek için kemer uygulanabilir, Bireyin fazla kilo alması önlenmeli ve bu konuda eğitim verilmelidir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-STOMAL PROLAPSUS Barsağın stomal yoldan dışarı doğru sarkması durumudur. Sabit (redükte edilemeyen) ve kayıcı olarak iki tipte olabilir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-STOMAL PROLAPSUS NEDENLERİ Barsağın karın duvarına iyi tespit edilmemesi, Stomanın geniş bir açıklıktan yapılması, Zayıf karın fasyası, Karın içi basıncın arttığı durumlar (konstipasyon, gebelik,ağırlık kaldırma, karın kaslarını zorlayıcı egzersiz) Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stomal Prolapsusda Hemşirelik Bakımı Barsağa ılık yaş uygulama yapılması ve redüksiyonunun yapılması, Barsak redükte olduktan sonra stoma çapının ölçülerek torba sisteminin uygulanması, Prolapsusun periyodik aralıklarla takibinin yapılması, Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-PARASTOMAL HERNİ Stoma çevresindeki fıtık oluşumudur. Önemli bir geç dönem komplikasyondur. Barsak tıkanmasına ve strangülasyonuna (düğümlenmesine) neden olabileceğinden önemlidir. Yaşlı ve transfers loop kolostomilerde görülme olasılığı yüksektir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-PARASTOMAL HERNİ NEDENLERİ Fasiyal genişliğin fazla olması, Stomanın rektus kası dışında olması, Rektus kasının zayıf olması, Karın içi basıncını artırıcı durumlar (öksürük, ağır egzersiz, ağırlık kaldırma) Obezite, beslenme bozukluğu, Stomanın abdominal insizyonda olması, Peristomal infeksiyon olması. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Parastomal Hernide Hemşirelik Bakımı Herniasyonun periyodik takibinin yapılması, Stomanın değerlendirilerek uygun torba sisteminin uygulanması (herniasyonda torba sistemini yerleştirmek güç olabilir), Barsak fonksiyonunun, renginin değerlendirilmesi, Korse uygulanması, Karın içi basıncını artıracak durumlardan kaçınılması, Herniasyonu artırıcı durumlara ilişkin bireylerin eğitilmesi, Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İntestinal Stoma Komplikasyonları-STOMAL TIKANIKLIK BELİRTİLER Stoma altında ağrı, Sızıntı şeklinde gaita gelmesi, 6-10 saat öncesinde lifli gıda alma öyküsü, Özellikle ileostomide lifli gıdalar tıkanıklığa neden olabilir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İleostomi Tıkanıklığında Hemşirelik Uygulamaları Parastomal bölgeye kişi ayakta, öne eğilmiş durumda masaj yapılmalı, Ilık su banyosu yaptırılmalı, Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

İleostomi Tıkanıklığında Hemşirelik Uygulamaları Bu uygulamalarla tıkacı çıkarılamayan durumlarda 20 numara neloton sondanın ucuna suda eriyen jel sürülerek stomadan 10-15 cm içeri itilmeli, 1 litre kadar su 10-20 ml olarak verilmeli, Eğer azar azar sıvı verirken hiç gaita gelmiyorsa 100ml’den fazla sıvı verilmemelidir. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Kolostomi Tıkanıklığında Hemşirelik Uygulamaları Laksatif kullanılabilir, Kolostomi irrigasyonu yapılabilir, Kolonun tıkanma nedeni tam olarak bilinmediği sürece kesinlikle irrigasyon işlem yapılmamalıdır. Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

Stoma Bakım Hemşiresinin Sorumlulukları Ameliyat öncesi hasta ile iletişime geçer. Hastanın ameliyata ilişkin bilgi düzeyinin ne olduğunu tespit eder, ekip ile işbirliği içinde eksik bilgileri tamamlar ve yanlış bilgileri düzeltir. Ameliyat öncesi hasta ile birlikte stoma bölgesini tespit eder ve işaretler. Borwell, 1996

Stoma Bakım Hemşiresinin Sorumlulukları Ameliyat sonrası dönemde ilk stoma bakımını yapar. Hasta için uygun stoma bakım ürünlerini seçer ve uygular. Hastaya ve/veya yakınlarına stoma bakımını nasıl yapacaklarını öğretir. Periyodik aralıklar ile stomalı bireyi takip eder. Borwell, 1996

Stoma Bakım Hemşiresinin Sorumlulukları Stomalı birey yalnız fizyolojik değil, sosyal ve psikolojik problemlerle de karşılaşabilmektedir. Bu problemlerle karşılaşmaması ve ya etkin baş edebilmesi için onlara destek olur. Bireylerde stomaya bağlı komplikasyonların gelişmesini engellemek amacıyla eğitimler verir. Stoma bakımı, ürünler vb. konularda araştırmalar yapar, gelişmeleri takip eder. Borwell, 1996

ÜROSTOMİ VE EVDE BAKIMI

Ürostomi Endikasyonları Mesanenin malign hastalıkları Konjenital anomaliler İdrar inkontinansı Nörojenik disfonksiyonel mesane Kronik enfeksiyon (renal fonksiyonun bozulması sonucu) Obstrüksiyonlar Mesane travması Mesanenin alınması (Parsiyel/Radikal Sistektomi) Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

Ürostominin Değerlendirilmesi Görünümü Çapı Çevresi İdrarın özelliği Torba şekli Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

Ürostomi Torbası Değişimi İle İlgili İstenmeyen Sonuçlar Ürostomi torbasını değiştirirken stoma çevresinin temizliği sırasında idrarın sürekli sızması Stomada kanama olması Bireyin kendi kendine ürostomi torbasını değiştirememesi Ürostomi torbasından idrarın sızması sonucu stomanın etrafındaki deride irritasyon, kaşıntı veya yanma olması Torbaya, idrar çıkışının 30 mL/saat veya 240 mL/8 saatten az olması Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

Ürostomi Bakımında İlkeler Boşaltımı sağlamak Ürostomi torbasının değiştirilmesi Stomanın değerlendirilmesi Diyet Sosyal aktivite Etkin iletişim ve empati yapmak Eğitim vermek Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

Ürostomi Açılan Hastanın Bakımı Stomanın iyileşme süreci gözlenir (Stoma, ilk açıldığında ödemli olabilir). Nemli, pembe, kırmızı renktedir. Stoma ölçüm cetveli kullanılarak ürostominin büyüklüğü ölçülmelidir. Ürostomi çapı ile adaptör çapının uyumu değerlendirilmelidir. Ürostomi torbası kirlilik ve idrar sızdırma açısından değerlendirilmelidir. Bireyin idrar rengi, miktarı ve kokusu değerlendirilmelidir. Hasta ve yakınlarının stoma, deri, ürostomi torbası değişimi konusundaki bilgileri değerlendirilmelidir. Akça Ay, 2011

PEG VE EVDE BAKIMI

PEG Endikasyonları Yutma güçlüğüne neden olan malign olmayan hastalıklar Motor nöron ve diğer dejeneratif hastalıklar Akut nörolojik hastalıklar (travma, stroke…) Demans Orofarinks kanserleri Özefagus kanseri Mide kanseri http://www.ahmetuygun.com/perkutan-endoskopik-gastrostomi-peg.html

PEG Açılan Hastanın Bakımı Temizlikte ve ilaç verilirken kullanılacak su, ılık ve steril olmalıdır. PEG bakımı ve pansumanı esnasında temizlik ve sterilizasyona azami dikkat edilmelidir. PEG sabitleme plakası cilde oturmamalı, ciltten 3-4 mm yukarıda durmalıdır. PEG tüpü üzerinde bulunan rakamlar ile tüpün mide ve cilt arasında olması gereken mesafe her gün kontrol edilmelidir. http://www.bayindirdis.com.tr/Pdf/ebrosur/peg.pdf

PEG Açılan Hastanın Bakımı PEG tüpünün tahrip olmasına, çatlamasına ve delinmesine neden olacağından, tüp bükülmemeli, klemplenmemeli ve çekiştirilmemelidir. PEG için kullanılan ilaç-su enjektörleri ayrı olmalı ve her gün değiştirilmelidir. Beslenme öncesi rezidü bakılır, 100cc’den fazla ise beslenme yapılmaz, doktora bildirilir. http://www.bayindirdis.com.tr/Pdf/ebrosur/peg.pdf

PEG Komplikasyonları Yara yeri enfeksiyonu Periostomal enfeksiyon Periostomal sızıntı Kanama Ülserasyon Tüp tıkanıklığı Gastrik çıkış darlığı Nekrotizan fasit http://endoskopi.tgv.org.tr/tr/makale.php?id=34

TRAKEOSTOMİ VE EVDE BAKIMI

Trakeostomi Endikasyonları Solunum yolları obstrüksiyonları (konjenital anomaliler, tümörler, laringeal disfonksiyon) Sekresyonlara bağlı obstrüksiyonlar (toraks ve batın cerrahisi sonrası, bronkopnömoni, koma hali) Alveolar hipoventilasyon (göğüs duvarı paralizileri, KOAH, kosta kırıkları) Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

Trakeostomi Komplikasyonları - Kısa Sürede Meydana Gelen Komplikasyonlar; Trakeitis ve trakeobronşitis Atelektazi Hiperkapni Trakeostomi tüpünün tıkanması Kanülün yerinden çıkması Subkutanöz amfizem Aspirasyona bağlı olarak akciğer apsesi Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

- Geç Komplikasyonlar; Trakeokutanöz fistülün açık kalması Larenks ve trakea stenozu Trakeomalazi Disfaji Trakeostomi yerinde meydana gelen fibröz dokunun meydana getirdiği zorluklar Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

Trakeostomili Hastanın Bakımında Genel İlkeler Solunan havanın nemlendirilmesi Trakeal aspirasyon Bronkopulmoner sekresyonun bakteriyolojik kontrolü Trakeostomi yarasının bakımı (sık pansuman) Tüp balonunun şişirilme ve indirilmesinin ayarlanması (cuff-balon bakımının bilinmesi) Trakeostomi tüplerinin temizlenmesi, değiştirilmesi Hastaya psikolojik yaklaşımın yapılması Akça Ay, 2011; Gazi Üniversitesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, 2012

STOMALI HASTALARIN YAŞADIĞI SORUNLAR PSİKOLOJİK ETKİLER Anksiyete Endişe Korku FİZİKSEL ETKİLER Beden imajında değişiklik Öz Bakım Aksaklıkları SOSYAL ETKİLER Sosyal İzolasyon Depresyon EKONOMİK ETKİLER Kullanılacak malzemelerin maliyeti Erdil ve Özhan Elbaş, 2001

STOMALI HASTANIN EĞİTİMİ Stomanın fizyolojik mekanizması Deri temizliği ve cilt bakımı Torba değişimi Günlük aktiviteler Giyinme Beslenme Cinsel yaşam Hamilelik Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2 Temizlik Hastaya banyo engelinin olmadığı, Su ve sabunun stomaya zarar vermediği, Suyun stoma içine kaçmayacağı, Hasta torbalı ya da torbasız banyo yapabileceği anlatılmalıdır. Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2 Beslenme Hastaya özel bir diyet önerilmediyse istediği her şeyi yiyip içebilir. Hastalara beslenmeyle ilgili; Gazlı içeceklerden kaçınma Günde 2-3 litre su içme Dehidratasyon bulguları (susuzluk hissi, halsizlik, idrar çıkışında azalma, koyu renkli idrar, kuru cilt vb.) Yiyecekleri iyice çiğneyerek yeme Düzenli kilo takibi yapma Konstipasyonu önleyici diyet bilgisi gibi önerilerde bulunulmalıdır. Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2 Gaz Stomalı hastalar gaz çıkışının kontrolünü sağlayamazlar. Hastalara gazı ve kokuyu kontrol altına alacak önerilerde bulunulmalıdır. - Fasulye, nohut, süt ürünleri ve lahana gibi besinlerin kontrollü yenmesi, gaz çıkışını kontrol edebilir. Hasta yemeklerini düzenli yemelidir. Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2 Koku Hastalar çok fazla koku olacağını düşünerek büyük endişe taşırlar. Torbada kullanılan filtre kokuyu engelleyecektir. Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2 Fiziksel Aktivite Stomalı hasta yüzebilir. Yürüyüş yapabilir. Boks, güreş, ağırlık kaldırma gibi sporlar önerilmez. Hastaya spor öncesi torbasını boşaltması önerilir. Seyahat etme konusunda engel yoktur, seyahat öncesinde torbasını boşaltması ve yanında stoma malzemeleri taşıması gerektiği anlatabilir. Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2 Hamilelik Stomalı hastalar doktor kontrolünde hamile kalabilirler ve emzirebilirler. İleostomili hastalarda oral kontraseptif ince bağırsaktan elimine olacağından ilgili hekim ile görüşülmelidir. Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2 Cinsel Yaşam Hastalar vücutlarındaki değişiklikten, gaz ve kokudan dolayı endişe duyarlar. Hastaya ve eşine cinsel ilişkinin stomaya zarar vermeyeceği açıklanmalıdır. Cinsel ilişki sırasında küçük torba kullanılabilir. Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını, No:1-2

SONUÇ OLARAK; Stomalı hasta, verilen eğitim sonrasında; Stoma bakımı ile ilgili sorular sormalı ve bakıma katılmalı, Günlük yaşamını nasıl düzenleyeceği ile ilgili fikir edinebilmiş olmalı, Torba ve adaptör değişimini yapabiliyor olmalı, Deri temizliğini bilmeli ve derinin korunmasını sağlayabilmeli, Stoma ile ilgili problemleri ve başvurabileceği adresleri bilmeli, Stoma ile ilgili endişelerini dile getiriyor olmalıdır. Karadağ, 2007

HEMŞİRENİN ROLLERİ Hasta taleplerinin artması, Bakım ürünlerinin karmaşıklaşması, Farklı boyutlarda ostomi komplikasyonları ve sorunları ile karşı karşıya kalınması vb. durumlar ostomi bakım hemşiresine olan ihtiyacı artırmaktadır. Karadağ, 2007

HEMŞİRENİN ROLLERİ Karadağ, 2007 Hasta/yakınları stomaya bakmaları için cesaretlendirilmek Hasta için uygun ortam hazırlayıp aileyi bakıma katmak Hasta ve yakınları için eğitim planı hazırlamak Hastayı uygun sosyal gruplara yönlendirmek Periyodik aralıklar ile stomalı bireyi takip etmek Bireylerde stomaya bağlı komplikasyonların gelişmesini engellemek amacıyla eğitimler vermek Karadağ, 2007

KAYNAKLAR Akça Ay F., 2011, Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler, Nobel Tıp kitapevleri, İstanbul Borwell B., 1996, ‘Colostomies and their management’ Nursing Standard 11:8, 49-53. Devlin HB.,1982, Stoma therapy rewiew, Part 2. Coloproctology;4:250- 259 Erdil F., Özhan Elbaş N., 2001, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, IV. Baskı, Ankara Gazi  Üniversitesi  Hastanesi  Hemşirelik  Hizmetleri  Müdürlüğü, 2012, Hemşirelik  Genel Uygulama Standartları, Ankara İleostomi İle Yaşam, Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını No: 1, 978- 975-487-162-3

Karadağ A. , Menteş B. , Ayaz S. , İrkörücü O. , Alabaz Ö Karadağ A., Menteş B., Ayaz S., İrkörücü O., Alabaz Ö., 2003, Kolostomi ve İleostomili Hastaların Bakımına Yönelik Rehber Kitap Karadağ A., 2007, Stomaterapi Ünitelerinin ve Stoma Bakım Hemşiresinin Kolorektal Cerrahideki Yeri ve Önemi, Kolon Rektum Hasta Dergisi, 17:46- 52 Kodner IJ., 1997, Intestinal Stomas. In Zinner JM, Swartz SI,(Eds) Maingot’s Abdominal Operation, 10 thEd, pp.427-460, Appleton-Lange Stanford Kolostomi İle Yaşam, Türk Ostomi Cerrahi Derneği Yayını No: 2, 978-975- 487-162-3 Şelimen D., Akgün M., Erdim A., 1998, Stoma Bakımı, Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaası, İstanbul http://endoskopi.tgv.org.tr/tr/makale.php?id=34, erişim tarihi: 18.04.15 http://www.bayindirdis.com.tr/Pdf/ebrosur/peg.pdf, erişim tarihi: 18.04.15 http://www.ahmetuygun.com/perkutan-endoskopik-gastrostomi-peg.html, erişim tarihi: 18.04.15