TEMEL LABORATUVAR GÜVENLİĞİ Trakya Üniversitesi Deney Hayvanları Ünitesi

İş güvenliği yarışması sonuçları;

4th

3rd

2nd

vee birincimiz...

KONU BAŞLIKLARI Laboratuvar güvenliği tanımı Laboratuvar çalışmalarında temel kurallar Bulaşıcı ve enfekte materyallerle çalışma prensipleri Laboratuvar kaynaklı enfeksiyonlar Kimyasallarla çalışma prensipleri Laboratuvar güvenlik araçları Yangın güvenliği

LABORATUVAR GÜVENLİĞİ Çalışan kişinin ve çalışma materyalinin korunması için; çalışma sırasında belirli laboratuvar kurallarının, yöntemlerin, altyapı ve cihazların kullanılmasıdır.

LABORATUAR ÇALIŞMALARINDA UYULMASI GEREKEN TEMEL KURALLAR ÇALIŞIRKEN-I Uygun giysiler giyilmeli (ayakkabılar kapalı olmalı, palto gibi hareket kısıtlayıcı ya da pahalı ve zarar görebilecek giysiler giyilmemeli). Takılabilecek aksesuar (uzun kolye, bilezik) kullanılmamalı Saçlar toplanmalı Koruyucu gözlük, yüz koruyucu, eldiven ve önlük kullanmaya özen gösterilmeli Sigara içmek birşey yemekten ve içmekten kesinlikle kaçınılmalı, makyaj yapılmamalı

ÇALIŞIRKEN II Laboratuvar dışında eldiven kullanılmamalı Ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa bunların üzeri ancak su geçirmez bir bantla kapatıldıktan sonra çalışılmalı UV yada laser ışını kullanılarak yapılan çalışmalarda yüz ve göz mutlaka korunmalıdır. Laboratuvarda tek başına çalışılmamalıdır.

ÇALIŞIRKEN III Mümkün olduğunca plastik malzeme tercih edilmeli Buzdolapları, derin dondurucular ve kuru buz kutuları belli aralıklarla çözülmeli, temizlenmeli ve içindeki malzemeler etiketlenmeli Santrifüj tüpleri tercihen plastik olmalı, Tüplerin dengeli olmasına dikkat edilmeli Metal tüplerin ağırlıklarının eşitlenmesinde korozyona yol açacak solüsyonlar kullanılmamalı Tüplerin fazla doldurulmamasına dikkat edilmeli Santrifüj haznesi, rotorlar ve tüpler her gün çatlaklar ve korozyon açısından kontrol edilmeli

ÇALIŞIRKEN IV Çatlamış yada kısmen kırılmış cam eşyalar hiçbir çalışmada kullanılmamalı Deneyinizi bitirdiğinizde çalışma alanı ve kullanılan malzeme temizlenmeli. Çalışma alanınız için uygun olan temizleyiciler kullanılmalı Laboratuvardan ayrılmadan önce, kullanılan kişisel koruyucu ekipmanlar temizlenmeli ve eller sabunla mutlaka yıkanmalı Su, gaz muslukları ve elektrik düğmeleri, çalışılmadığı hallerde Kapatılmalıdır. Laboratuar atıkları uygun atık kaplarında toplanmalı Kırık cam, bistüri, agaroz ve poliakrilamid jeller genel çöplüğe atılmamalı

BULAŞICI VE/VEYA ENFEKTE MATERYALLER İLE ÇALIŞMA

BULAŞICI VE/VEYA ENFEKTE MATERYALLER İLE ÇALIŞMA Tüm hastaların kan ve diğer vücut sıvıları potansiyel olarak infekte kabul edilmeli Eller veya diğer cilt yüzeyleri hastanın kan ya da diğer vücut sıvılarıyla kontamine olursa derhal su ve sabunla yıkanmalıdır İğne batmasını önlemek için “disposible” iğneler kullanıldıktan sonra plastik kılıfları tekrar takılmamalı, iğneler enjektörden çıkartılmamalı, eğilip bükülmemelidir.

BULAŞICI VE/VEYA ENFEKTE MATERYALLER İLE ÇALIŞMA Eldiven Önlük Galoş Maske/Respirator Yüz koruyucu/kalkan Gözlük

BULAŞICI VE/VEYA ENFEKTE MATERYALLER İLE ÇALIŞMA Sınıf II – Ön açık, vertikal laminar hava akışı, – İçe ve dışa hava HEPA filitrasyon – Personel ve ürün koruyucucu Sınıf III – Eldiven tip Biyolojik güvenlik kabinleri Sınıf I – Ön açık, hava akışı içeriye doğru, – Dışa hava çıkışı HEPA filtreden – Yalnızca personel koruyucu Pipetler

BULAŞICI VE/VEYA ENFEKTE MATERYALLER İLE ÇALIŞMA Tıbbi Atıkların Toplanmasında kırmızı renkli plastik torbalar kullanılmalı Kesici-Delici Atıkların Toplanmasında plastik veya aynı özelliklere sahip kartondan yapılmış kutu veya konteynerler kullanılmalı Ünite İçi Taşıma araçları

BULAŞICI VE/VEYA ENFEKTE MATERYALLER İLE ÇALIŞMA Örnek kapları tercihen plastik olmalı, etiketlenmeli Dökülmeleri önlemek üzere örnek kapları ikinci bir kabın içine koyulmalı Kontamine- tekrar kullanılabilir malzemeler dezenfektan içinde 1 gün bekletilmeli Her çalışma sonrası çalışma alanı uygun bir dezenfektanla dekontamine edilmelidir

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR İlk laboratuvar kaynaklı enfeksiyonlar 1894 Pipet ile, laboratuvar kaynaklı kolera enfeksiyonu 1885 Bilinmeyen yolla, laboratuvar kaynaklı tifo enfeksiyonu 1887 şırınga ile, laboratuvar kaynaklı Brucella enfeksiyonu 1893 şırınga ile, laboratuvar kaynaklı tetanoz enfeksiyonu

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR Bakteriyel enfeksiyonlar • Brucella türleri (spp) • Salmonella spp • Shigella spp • Bacillus anthracis • Franciella tularenssis • Coxiella burnetti • Chlamydia spp • Mycobacterium tuberculosis ve atipik mikobakteri infeksiyonları Viral enfeksiyonlar • Hepatit B • Hepatit C • HIV • SARS • Hanta virus • Arbovirus • Rabies (Kuduz) • Venezuella at ensefaliti Fungal enfeksiyonlar • Histoplasma capsulatum • Coccidioies immitis Paraziter enfeksiyonlar • Toxoplasma gondii

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR Hepatit C (HCV) Dünyada HCV ile enfekte kişilerin sayısı, 170 milyon Türkiye'de HCV ile enfekte kişilerin sayısı 700 bin kişidir. Hepatit B Virüsü (HBV) Türkiyede HBsAg pozitifliği oranı %5 (4-11) Sağlık personelinde HBsAg pozitifliği ortalama %8 (3.5-16.4) HIV-1 ve HIV-2 Dünyada 40 milyon vaka Türkiyede 2000 kayıtlı hasta

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR Bu enfeksiyonların bulaşmasında esas yol; Delici-kesici aletlerle yaralanmalardır. Bu tür yaralanmaların yaklaşık %70’i iğnelerle olmaktadır. Temas edilen enfekte kan miktarı (HIV 0,1 ml-HBV 0,04 μl) Kandaki virüs yoğunluğu (HBV 106/ml-109/ml yoğunlukta HIV 103/ml yoğunlukta ) Eldivenle temas ve enjektör ucunun büyüklüğü Yaralanmanın derinliği

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR Bir iğne batmasından sonra enfekte bir hastadan tahmini HBV, HCV ve HIV geçiş riski Hastanın HBeAg durumuna göre %2-30 arasındadır HCV Pozitif bir kaynaktan geçiş riski %3 -10 arasında HIV Pozitif bir kaynaktan geçiş riski ise bin de 3 tür.

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR Mukoz membranlarla veya açık yaralarla kan teması sonucunda da hepatit B bulaşabilmektedir. Sağlam konjoktivadan, bulaş sonucu HBV ve HCV enfeksiyonlarının geçişi saptanmıştır. Mukoz membran temasında HIV geçişi 9/10000 olarak tesbit edilmiştir. Bütünlüğü bozulmuş deri temasında da HIV geçişi olabilmektedir.

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR Alınacak önlemler Temas bölgesi su ve sabunla veya uygun bir antiseptikle yıkanmalıdır Mukoza temaslarında bol suyla yıkanma yeterlidir. Temas bölgesi sıkma, emme, kanatmaya çalışma v.b. ile travmatize edilmemelidir. HbsAg (+) hasta - anti-HBs veya antiHBc Ab (-) sağlık personeline ( iğne batması -mukoz membranlara sıçrama - sağlam olmayan deriye bulaş ) i- İlk 24 - 72 saat içinde 0.06 ml/kg (HBIg) İM olarak ii- HBV aşısı İM olarak ve 1 ay ve 6 ay sonra aynı dozda tekrarlanmalıdır.(0, 1, 2 ve 12. Ay şeklinde de yapılabilir)

LABORATUVAR KAYNAKLI ENFEKSİYONLAR HCV antikoru taşıyan bir kişinin kanıyla temas eden sağlık personeline lokal bakım önerilmelidir. Yaralanmayı takiben ve 6 – 9 ay sonra HCV’ye karşı Ab araştırılması önerilmelidir Ig uygulamasının yararsız olduğu gösterilmiştir. HIV taşıyıcısı olan bir hastanın kanı ile temas sonrası lokal bakım önerilmelidir Bu tür bir yaralanmaya maruz kalan sağlık personelinin anti-HIV Ab taşıyıp taşımadığı hemen belirlenmelidir Aynı test yaralanmadan 6 hafta, 12 hafta ve 6 ay sonra tekrarlanmalıdır

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Reaktiflik, bozunma hızı, yangın veya sağlık tehlikesi ya da toksik etkilere göre sınıflandırma yapılmalıdır Yeni bir kimyasal alındığında beraberinde muhakkak Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) de temin edilmelidir Tehlike isaretlerine ve Malzeme Güvenlik Bilgi formlarında verilen bilgi ve ikazlara muhakkak uyulmalıdır

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Kimyasalların Depolanması Sadece belirlenen alanlarda ve dolap içinde maddeleri saklanmalı Kimyasalların saklandığı buzdolaplarında ASLA yiyecek içecek saklanmamalı Zeminde ve kabinlerin tepesinde saklanmamalı Dolap içinde olsa bile koridorlarda bırakılmamalı Dolapların içinde maddeleri saklamak için bölmeleri kullanılmalı Maddeleri etiketleri okunacak şekilde raflara yerleştirilmeli

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Tüm kimyasal kap ve şişeleri kullanım haricinde kapalı tutulmalıdır. Şişmis, akıtan veya şüpheli kimyasal kapları, şişeleri kullanılmamalı veya açılmamalıdır. Kırılabilecek şişelerdeki kimyasalları taşırken muhakkak uygun bir taşıma sistemi, örneğin taşıma sepeti, kullanılmalıdır. Birbiriyle reaksiyona girebilecek kimyasallar beraber taşınmamalıdır.

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Tehlikeli kimyasalları kullanmadan önce risk değerlendirmesi yapılmalıdır Toksik, yüksek buhar basınçlı, korozif, uçucu ve kokulu maddelerle çalışırken çeker ocak kullanılmalıdır Asit veya bazlar, küçük kaplara dolum için damacanalardan doğrudan akıtılmamalı, daima sifonlanma yapılmalıdır Asitlerin ve katı kostiklerin üzerine hiçbir zaman su dökülmemelidir

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Çeker ocak volantil maddeleri saklamak için kullanılmıyor ise asla kimyasalları çeker ocakta saklanmamalı Özellikle yanıcılar için özel olarak tasarlanmış buzdolapları kullanılmalı Reaktifi orijinal şişesinden ikinci bir şişeye transfer ederken ; etiketin üstüne • Adı (kısaltmasız) • Tehlike sınıfı • Zarar vereceği hedef organ • Tarihi (eğer perokside olabilen bir materyel ise) yazılmalı Düzenli olarak maddelerin son kullanım tarihlerini kontrol edilmeli Günü geçen kimyasallar imha edilmeli

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Kimyasal Atıkların uzaklaştırılması Kuru kimyasal maddeler toprak veya seramik kaplarda toplanmalıdır Ağır metallerin veya diğer toksik maddelerin sulu çözeltileri şişelerde toplanmalıdır Kuvvetli asitler ve bazlar nötrleştirme işleminden sonra açık musluk alında lavaboya dökülmelidir. Her bir kimyasal atık kabı etiketlenmeli, kimyasalı ve miktarı belirtilmelidir Atık kabında birbiri ile uyumlu kimyasalların bulunmasına dikkat edilmelidir. Madde ekleme ve çıkarılması dışında bu kapların her zaman kapalı tutulmalıdır.

Labortatuvarda siyah; evsel atık, Kırmızı; enfekte atık poşetleri ile Sert plastik malzemeden yapılmış delici kesici atık kutuları bulunmaktadır.

GAZ SİLİNDİRLERİN GÜVENLİĞİ Gaz silindirleri her zaman zincir ile sabitlenmeli ve kullanılmadığı zaman kapakları kapatılmalıdır Silindirler ısı kaynaklarından uzakta muhafaza edilmelidirler

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Etrafa saçılan veya dökülen bütün kimyasallar derhal temizlenmelidir. Asit dökülmeleri sodyum bikarbonatla nötralize edilmelidir. Bazik dökülmeler borik asit veya seyreltik asetik asitle nötralize edilmeli veya kum dökülmelidir. Bütün kimyasal dökülmeleri, laboratuardan sorumlu kişiye derhal haber verilmelidir. Eğer;uçucu, yanıcı veya toksik maddeler dökülürse alev alma halinde hemen söndürülmeli ve kıvılcım oluşturabilecek cihazlar kapatılmalıdır.

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Kimyasalların insan vücuduna etkileri Karsinojen etki olabilir (Glutaraldehit, naftilamin, anilin vs.) Toksik etki olabilir (Formaldehit vs.) Geç olarak ortaya çıkabilen uyuşukluk, koordinasyon bozukluğu gibi belirtiler olabilir (HCN vs.) Tahriş edici ,aşındırıcı etki olabilir ( Organik çözücüler, amonyak) Reprodüktif etki olbilir (Glutaraldehit, Formaldehit, Akrilamid, Kloroform).

KİMYASALLAR İLE ÇALIŞMA Eğer hava yolu ile etki eden bir ajana maruz kalınmışsa; Temiz havaya çıkılır Tüm kontamine olmuş kıyafetler çıkarılır Su ile hemen yıkanılır Temiz kıyafetler giyilir. Kuvvetli asitler ile yanmalarda Yara yeri önce su ile bolca yıkanır. Sodyum bikarbonat (%5) veya amonyum hidroksit (%5) solüsyonu ile pansuman edilir. Kuvvetli alkaliler ile yanmalarda, Yara yeri su ile bolca yıkanır. Yara yerine %5 borik asit veya %1 asetik asit ile pansuman yapılır.

LABORATUAR GÜVENLİK ARAÇLARI Göz banyoları Boy duşları Laboratuar giris, çıkıs ve kaçıs ve güvenlik işaretleri Yangın alarmları Yangın söndürücüler Yangın battaniyeleri Acil bosaltma planları ve toplanma yerleri Acil kapatma vana ve anahtarları (gaz, elektrik ve çeker ocaklar için) En yakın ilk yardım çantası ve ilk yardım sorumlusu

LABORATUAR GÜVENLİK ARAÇLARI Göz banyolarını her ay kontrol edilerek rapor tutulmalı Önleri kapatılmamalı

YANGIN GÜVENLİĞİ Yangın üçgeni • Hava • Ateş • Yakıt

YANGIN GÜVENLİĞİ Laboratuvar Bunzen bekleri yangınları • Kontrolsüz kimyasalların reaksiyonları • Elektrikli ısıtıcılar yangınları • Arızalı cihazlar • Elektriksel devrelere aşırı yüklenme

YANGIN GÜVENLİĞİ Acil yangın çıkışları Yangın söndürücülerinin yerleri ve nasıl kullanıldıkları Birincil ve ikincil öncelikli tahliye rotaları Alarmların nerelerde bulunduğu bilinmelidir.

YANGIN ÇEŞİTLERİ VE BUNLARA UYGUN SÖNDÜRÜCÜLER

Bu sununun hazırlanmasında Dr Bu sununun hazırlanmasında Dr. Özlem ÖZTÜRK’ün slaytlarından yararlanılmıştır, kendisine teşekkür ederiz.