İŞBİRİLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME YÖNTEMİ

İşbirliğine dayalı öğrenme, çocukların ortak bir amaç için birlikte çalışmaları ile sağlanan bir öğrenme türüdür(Berk,1997). İşbirliği gerektiren ortak çalışma sırasında farklı yetenekte olan çocukların birbirlerine yardımcı olarak öğrendikleri sanısı, bu tür öğrenmenin temelini oluşturur. Çocukların birbirleriyle işbirliği kurarak, problem çözmeye, özgün bir yaratı ortaya çıkarmaya yada bilgi toplamaya çalıştıkları işbirliği yolu ile öğrenme, eğitici drama etkinliklerinde sık yararlanılan bir öğrenme yoludur. İşbirliği kurma sırasında yardım etme ve yardım alma, içinde bulunduğu grup birliğinin farkına varma gibi önemli denemeler yaşanır(Jhonson ve Jhonson,1987). Böylece gelecekte iş yaşamında çok önemli bir beceri olarak çocukların karşısına çıkacak olan, belirli bir çalışma için başkalarıyla birlikte, hem kendi görüş ve yeteneklerini ortaya koyabilerek hem de başkalarının katkılarını destekleyerek ve kabul ederek çalışabilme alışkanlığı kazanılabilir.

İşbirliğine dayalı öğrenme eğitici dramaya çok iyi uyan bir öğrenme türüdür. Çünkü çocuklar drama sırasında, grupla birlikte çalışırlar. Öğretmen, ya büyük gruptaki tüm çocuk içindeki küçük gruplara belirli roller verir. Her gruptaki çocuk, içinde bulunduğu gruptaki akranlarına karşı, ortaya çıkacak oyun, durum, öykü canlandırma konularında sorumludur. Bu öğrenme şekli grup biçiminde çalışma şeklidir ama her grup şeklinde ki çalışmalar işbirliğine dayalı öğrenme olmaz. Burada “grup” terimi yüz yüze temas halinde bulunan bir çok insanın birbirlerini etkilediği ortam anlamında kullanılmaktadır(Abercrombie,1970:1-5). Eğer sınıftaki öğrenci sayısı her üyenin etkileşim içerisinde bulunabilmesi için gerekli ortamı sağlayamayacak kadar büyükse böyle bir sınıf grup değildir. Grup öğretiminde, öğretmen dikkatin odak noktası olmaktan kasıtlı olarak geri durur. Grup öğretimin de üyeler arasındaki etkileşim esastır. İşbirliğine dayalı öğrenim teknikleri planlı bir şekilde bu ilkeyi gerçekleştirecek etkinlikleri içermektedir.

İşbirliğine dayalı öğrenimin en önemli özelliği öğrencilerin ortak bir amaç uğruna küçük gruplar halinde birbirinin öğrenmesine yardım ederek çalışmalarıdır(Açıkgöz,1992:3). Sharan (1980)’ne göre işbirliğine dayalı öğretimde, takımların araştırma veya tartışmaların yapıldığı konularla ilgili olarak veriler toplaması, bireysel olarak yapılan çalışmaların birleştirilerek grup üretimine katkısının sağlanması ve elde edilen sonuçların birlikte tartışılarak yorumlanıp ürün halinde ortaya çıkarılması söz konusudur.

İşbirliğine dayalı öğrenme tekniklerini diğer öğrenme tekniklerinden ayıran balıca özellikleri Jhonson ve Jhonson (1987) şöyle sıralamışlardır; 1. İşbirliği yaparak çalışmaları beklenen gruplarda üyeler arasında olumlu dayanışma vardır. Hedefler ve görevler belirlenmiştir., böylece öğrenciler grubun diğer üyelerinin çalışmalarına da dikkat gösterirler. 2. İşbirliği içerisinde olan gruplarda üyelerin kendi üzerlerine aldıkları ve bireysel olarak yüklendikleri sorumlulukları vardır. Öğrenciler bu sorumlulukları konusunda takım olarak değerlendirilmelerinin yanında, tek tek bireysel olarak değerlendirilirler. Böylece bütün üyeler, takımda kime yardım yada destek verilmesi gerektiğini öğrenirler. Küçük gruplarda ise öğrencilerin bireysel sorumluluk ve değerlendirilmeleri söz konusu değildir. 3. İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin esaslarına göre oluşturulmuş takımlarda takım üyeleri yetenek, cinsiyeti başarı ve kişisel özellikleri açısından heterojen olarak belirlenirken; geleneksel grupların oluşturulmasında çoğu zaman üyelerin bu özelliklerine dikkat edilmez. 4. İşbirliğine dayalı olarak oluşturulmuş takımlardaki tüm üyeler takımın öğrenme ve başarısından sorumludurlar. Her bir üyenin grup üretimine katkısı, başarısı veya başarısızlığı takım ve takımın içerisindeki tüm bireyler tarafından paylaşılmaktadır. Takım üyelerinde kendilerine verilmiş ödevi yerine getirmek için birbirlerine yardım etmesi, yol göstermesi ve destek olması beklenmektedir.

5. İşbirliği içinde olan gruplarda bütün üyeler liderlik görevini paylaşırlar. Geleneksel gruplarda ise lider öğretmen tarafından seçilir ve bütün gruptan sorumludur. 6. İşbirliği içinde olan içindeki gruplarda öğrencilerin amaçları her üyenin öğrenmesini en üst düzeye çıkarmak ve üyeler arasında iyi çalışma ilkelerini korumaktır. 7. İşbirliği yaparak çalışan gruplarda sosyal ve kişiler arası ilişkilerdeki beceriler ve beraber çalışmanın gereği öğrencilere doğrudan öğretilmektedir. Geleneksel gruplarda kişiler arası ilişkilerde ve küçük grup çalışmalarında gerekli olan becerilerin üyelerde var olduğu farz edilir. 8. İşbirliğine dayalı öğrenim yöntemlerinin uygulandığı gruplarda öğretmen gözlem yaparak grupta işbirliği içerisinde çalışırken ortaya çıkan problemleri analiz eder ve her gruba görevlerini ne şekilde yerine getirmeleri konusunda rehber olur. Geleneksel gruplarda öğretmenin gözlem yapması, yol göstermesi çok enderdir. 9. İşbirliğine dayalı olarak oluşturulmuş gruplarda öğretmenin esas rolü, gruptaki işbirliği ve verimin artması için takımların oluşturulmasından, takım ürünlerinin değerlendirilmesine kadar ki tüm aşamaların planlanmasını içermektedir.

İşbirliğine dayalı öğretimin uygulanması Uygulama Aşamaları 1.Takımların Oluşturulması 2.Isınma Etkinlikleri 3.Takımlarda Konu ve Görev Dağılımının Yapılması 4.Diğer Gruplarla Etkileşim 5.Takım İçinde Etkinlikler 6.Değerlendirme

1.Takımların Oluşturulması 2 yada 6 kişiden olan gruplar oluşturulacak. Buradaki asıl kural grubun heterojen bir şekilde oluşturulmasının sağlanması gerekir. Buda tüm takımların birbirine denk olacağı anlamına geliyor. Yukarıda ki takım oluşturmak için gerekli şartlara bakarak gruplarımızı oluştururuz. Takımların denk olmasına özellikle dikkat edilir. 2.Isınma Etkinlikleri Burada ise öğrencileri birbirlerine ısınmaları için etkinlikler düzenler ve kaynaşmaları sağlanır. Bu da takım içerisinde yapılır. Buradaki amaçla; kümeye beyin fırtınası yoluyla ad verme, küme sloganı ve hareketlerini belirleme, diyalektik ve düşün-tartış-yaz-paylaş gibi etkinliklerden yararlanılabilir. 3.Takımlarda Konu ve Görev Dağılımının Yapılması Burada ise üye sayısı kadar işlenen konu yada materyali alt bölümlere ayrılır. Takım içindeki öğrencilerin bu alt bölümlerden birini seçmesini sağlanır. Takım içindeki yönetici, sözcü, yazıcı, raporcu gibi görevleri demokratik olarak dağıtımını yapmalı yada yapılması sağlanmalıdır. Bütün bu işlemler diğer bütün gruplara da uygulanır.

4.Diğer Gruplarla Etkileşim Aynı alt bölümlerden sorumlu olan bütün takımların üyeleri bir araya toplanmasını sağlanılır. Mesela takımlar beşerli gruplar halindeyse konu beş alt bölüme ayrılır ve her alt bölümü alan öğrenciler bir araya getirilir. Bu şekilde birbirleriyle fikir alış-verişinde bulunurlar ve bilgi paylaşımı gerçekleşmiş olunur. Tabi bu aşamada çocuklara önergeler vererek bazı şeyleri yapmaları istemek gerekiyor. Bu yönergeler ne olabilir : a) konunuzu genel olarak gözden geçiriniz. b) Metin içerisindeki önemli noktaları belirleyiniz. c) Önemsiz noktaları çıkarınız. d) Önemli noktaları listeleyiniz. e) Bu listeleri tekrar ediniz. 5.Takım İçinde Etkinlikler Etkileşim gruplarındaki öğrenciler kendi gruplarına dönerek kendi konularını takım arkadaşlarına anlatmalarını sağlanılır. Bu olaya katılımı sağlamak içinde bir yönerge hazırlayarak gruba uygulanabilir. Nasıl olabilir bu yönerge: a)…………………..burada ne anlatılmak isteniyor? b)…………………..anlatılanlar arasında ne gibi benzerlikler var? c)………………….. bu konular arasında ne gibi farklılıklar var? d)……………………bu konu yada durumun örnekleri var mı? e)…………………….. bu durum yada konunun ne gibi sonuçları olabilir? 6.Değerlendirme Değerlendirme iki aşamadan oluşur: 1- Takım içerisindeki etkinliklerin değerlendirilmesi 2- Bireysel değerlendirme

Kaynaklar Senemoğlu, Nuray, Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Gazi Kitapevi, 2004 Milli Eğitim Dergisi sayı Kış-Bahar 2002 Oktaylar,Hasan Can, KPSS Eğitim Bilimleri, Yargı Yayınları, 2005