GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TARIM REFORMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARIM REFORMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KIRSAL KALKINMA PROGRAMI YÖNETİM OTORİTESİ ‘IPARD Programı Tanıtım/Danışmanlık Hizmetlerinde Sivil Toplum ve Üretici Örgütlerinin Rolü’ Kasım 2012

TARIM  insanlar için güvenli gıda ve dengeli beslenme,  çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunması,  sürdürülebilir ekonomik kalkınma sağlayan önemli bir sektördür. 2

Tarım Politikasının Amaçları  Tarımsal üretimin iç ve dış talebe uygun bir şekilde geliştirilmesi,  Doğal ve biyolojik kaynakların korunması ve geliştirilmesi,  Verimliliğin artırılması,  Gıda güvenliği ve gıda güvenilirliğinin güçlendirilmesi,  Üretici örgütlerinin geliştirilmesi,  Tarımsal piyasaların güçlendirilmesi,  Kırsal kalkınmanın sağlanması suretiyle tarım sektöründeki refah düzeyinin yükseltilmesidir. 3

 Nüfusun büyük bir bölümünün geçimini tarımsal faaliyetlerden sağlaması,  İhracatta tarımın önemli bir pay sahibi olması,  Endüstri tesislerinin büyük bir bölümünün hammadde olarak tarımsal maddeleri kullanması. 4 Neden Türkiye’de Tarım?

Türkiye’deki;  Tarımsal arazi büyüklüğü: 24.4 milyon ha  Çayır ve mera büyüklüğü: 14.6 milyon ha  Orman alanı: 21.5 milyon ha  Tarımsal işletmelerin sayısı: 3 milyon  İşletme başına ortalama büyüklük: 6 ha. 5 Türkiye’de Tarım Sektörü-1

Türkiye’de Tarım Sektörü-2  Türkiye ürün ile 184 ülkeye 15,3 Milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmiştir.  Bugün itibariyle 72,5 milyon olan Türkiye nüfusunun yaklaşık %25’i geçimini tarımdan sağlamaktadır.  Milli gelir içerisinde tarımın aldığı pay %7,8’dir. 6

Türkiye’de Tarım Sektörü-3  Türkiye tarımında temel destekleme araçları;  Doğrudan gelir desteği,  Fark ödeme uygulaması,  Hayvancılık destekleri,  Kırsal kalkınma destekleri,  Telafi edici ödemeler (alternatif ürün programı),  Ürün sigortası ödemeleri,  Çevre amaçlı tarımsal alanların korunması (ÇATAK) program desteği ve diğer desteklerden oluşmaktadır. 7

Türkiye’de Tarım Sektörü-4  2011 yılında; 106 milyon ton tarla ürünü, 35 milyon ton hububat, 1.1 milyon ton baklagil, 23.5 milyon ton endüstriyel bitki, 4.1 milyon ton yağlı tohum üretilmiştir. 8

Türkiye’de Tarım Sektörü-5  Önemli ihracat ürünleri: fındık, incir, üzüm, kayısı, zeytinyağı, tütün, portakal (greyfurt, limon vb.), mercimek, nohut ve sebze- meyveler.  Önemli ithalat ürünleri: yağlı tohum, bitkisel yağ, yağlı tohum küspesi ve pamuk. 9

Türkiye’de Tarım Sektörü-6 DÜNYA İHRACATINDA TÜRK ÜRÜNLERİNİN YERİ 1. sıra Kuru kayısı, incir, fındık (iç), kuru üzüm, ayva, buğday unu, İlk 5 Makarna, haşhaş, kayısı, kiraz, nohut, greyfurt, limon, mandalina, domates, İlk 10 Hıyar, zeytinyağı, tütün, yumurta, fındık (kabuklu), kestane, biber, üzüm, şeftali ve nektarin, patlıcan, pırasa, portakal, antepfıstığı, çilek. 10

Türkiye’de Hayvancılık-1 Kırmızı Et Üretimi  2002 yılında 421 Bin ton iken,  2010 yılında 781 Bin tona ulaştı.  Son 8 yıldaki artış % 86. Beyaz Et Üretimi  2002 yılında 726 Bin ton iken,  2010 yılında 1 Milyon 456 Bin tona ulaştı.  Son 8 yıldaki artış % 101. Süt Üretimi  2002 yılında 8,4 Milyon ton iken,  2010 yılında 13,6 Milyon tona ulaştı.  Son 8 yıldaki artış % 62. Su Ürünleri Yetiştiricilik Üretimi  2002 yılında 61 Bin ton iken,  2010 yılında 167 Bin tona ulaştı.  Son 8 yıldaki artış %

Türkiye’de Hayvancılık-2  Destekler içinde hayvancılığın payı %4’ten 2011 yılında %26’ya çıkarılmıştır.  döneminde hayvancılığa toplam 7,3 Milyar TL destek verilmiştir.  Hayvancılıkta faizsiz finansman dönemi başlatılmıştır.  Kredi faizleri sıfırlanmıştır. Bu kapsamda, 2010 ve 2011 yıllarında toplam 6,2 Milyar TL faizsiz kredi kullandırılmıştır.  GAP ve DAP kapsamında yer alan illerde 50 baş ve üzeri hayvancılık yatırımlarının desteklenmesine başlanmıştır (2010). 12

Türkiye’de Hayvancılık-3  Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde faizsiz, 7 yıl vadeli kredi uygulaması başlatılmıştır (2010).  Büyükbaş hayvan besiciliğinde faizsiz, 2 yıl vadeli kredi uygulaması başlatılmıştır (2010).  Damızlık süt sığırcılığı, büyükbaş hayvan yetiştiriciliği, küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine % 60 indirimli faiz uygulaması başlatılmıştır (2006).  Büyükbaş besi hayvancılığında faizsiz işletme kredisi, büyükbaş besi, süt ve küçükbaş hayvancılık yatırımlarında % oranlarında indirimli faizli kredi uygulaması başlatılmıştır (2010). 13

Türkiye’de Hayvancılık-4  Küçükbaş hayvancılığına destek verilmiştir (2006).  Damızlık düve yetiştiriciliğine % 60 indirimli faiz uygulaması başlatılmıştır (2008).  Anaç sığır ve manda desteklemesi uygulaması başlatılmıştır (2008).  Hayvan başına destekleme ödemesi başlatılmıştır (2008). 14

Türkiye’de Hayvancılık-5  Hayvancılığın geliştirilmesine paralel olarak uygulanan suni tohumlama çalışmaları hız kazanmıştır.  2002 yılında 624 bin olan suni tohumlama sayısı, 2011 yılında 3.2 milyona ulaşmıştır.  Son 5 yılda ortalama yıllık 2.5 milyonun üzerinde suni tohumlama yapılmıştır.  Son 9 yılda yapılan suni tohumlama sayısı 5 kat artmıştır. 15

Su Ürünleri Yetiştiriciliği  Su ürünleri yetiştiriciliğinde bugüne kadar 571 milyon TL destekleme ödemesi yapılmıştır.  Su ürünleri üretimi, 2002 yılında 61 bin ton iken, yaklaşık %173 artarak 2010 yılında 167 bin tona çıkarılmıştır. Türkiye;  Dünyada su ürünleri üretiminde en fazla büyüyen 3. ülke olmuştur.  Alabalık üretiminde AB ülkeleri arasında 1. sıraya yükselmiştir.  Avrupa çipura-levrek pazarında %25’lik paya sahip olmuştur. 16

! Birlikten Kuvvet Doğar ! Ülkemizde Tarımsal Örgütlenme

! Birlikten Kuvvet Doğar ! Ülkemizde Tarımsal Üretici Örgütleri Kanun Kanunun Adı ve -İlgili Örgütler Örgüt Sayısı Ortak Sayısı 1163 Kooperatifler Kanunu - Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri - Sulama Kooperatifleri - Su Ürünleri Kooperatifleri - Pancar Ekicileri Kooperatifleri Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu - Tarım Kredi Kooperatifi Üretici Birlikleri Kanunu - Bitkisel Ürün Üretici Birlikleri - Hayvansal Ürün Üretici Birlikleri - Su Ürünleri Üretici Birlikleri - Organik Ürün Üretici Birlikleri Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu - Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birlikleri - Damızlık Manda Yetiştiricileri Birlikleri - Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birlikleri - Damızlık Tavuk Yetiştiricileri Birlikleri - Arı Yetiştiricileri Birlikleri Türkiye Ziraat Odaları ve Birlikleri - Ziraat Odaları ÜLKE TOPLAMI

Kırsal Kalkınma-1  Kırsal Kalkınma Planı ( ) 5 Ağustos 2010 tarihli YPK Kararı ile yürürlüğe konulmuştur.  Kırsal Kalkınma Planı ( ) kırsal nüfusun yaşama ve çalışma koşullarını iyileştirmek ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.  Kırsal alanlarda uygulanacak tedbir ve faaliyetler ve gereken kaynaklar ilgili 24 kurum ve kuruluş ile koordinasyon içinde belirlenmiştir. 19

Kırsal Kalkınma-2  Tarım-sanayi entegrasyonunu sağlayan % 50 hibe destekli Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı 2006 yılında başlamıştır. Programla, tarımsal ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi, ambalajlanması, depolanması ve makine-ekipman alımları gibi ekonomik yatırımlar desteklenmektedir. 20

Kırsal Kalkınma-3 Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Kapsamında;  döneminde tesis tamamlanmıştır, 875 tesisin kuruluş çalışmaları devam etmektedir. Biten ve devam eden tesisler için 575 Milyon TL hibe desteği verilmiştir.  Projeler kapsamında yaklaşık 32 bin kişiye iş imkânı sağlanmıştır.  2015’e kadar 3 bin yeni tarımsal tesisin tamamlanması, 30 bin yeni istihdamın sağlanması hedeflenmektedir. 21

Bakanlığımızın Hedefleri  Nüfusunu yeterli, kaliteli ve güvenilir gıda ile besleyen,  Tarım ürünlerinde net ihracatçı konumunu daha da geliştiren,  Rekabet gücünü artırmış, bir tarım sektörü ve 22

Bakanlığımızın Hedefleri  İş ve yaşam koşullarının kentsel alanlarla uyumlu olarak yöresinde geliştirildiği ve sürdürülebilir kılındığı, bir Türkiye Kırsalı temel hedeflerimiz arasında yer almaktadır. 23

IPA nedir? IPA (Katılım Öncesi Yardım Aracı) aday ve potansiyel aday ülkelere yardımın ulaştırılmasına yönelik olarak geliştirilmiş bir araçtır. IPA’nın V. Bileşeni olan Kırsal Kalkınmanın amacı ise Topluluğun Ortak Tarım Politikasının uygulanması ve yönetimi yanında hazırlık ve politika geliştirme konusunda yardımcı olmaktır. 24

IPA ( KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI ) Geçiş Yardımı ve Kurumsal Yapılanma Sınır Ötesi İşbirliği Bölgesel Kalkınma İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Kırsal Kalkınma BİLEŞENLER ADAY ÜLKELER İÇİN IPA

IPARD’IN AMACI

 1.Uygulama Dönemi  2.Uygulama Dönemi IPARD PROGRAMI IPARD Programı; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanmıştır.

IPARD PROGRAMININ ONAYI  IPARD Programı,19 Aralık 2007 tarihinde, Avrupa Komisyonu Kırsal Kalkınma Komitesi tarafından kabul edilmiştir.  Komite’nin kararı, 25 Şubat 2008 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından onaylanmıştır.  IPARD Programı kapsamında 29 Ağustos 2011 tarihinde 3 tedbir ve 17 il için Yetki Devri Kararı alınmıştır.  29 Ocak 2012 tarihi itibari ile kalan 3 İl de tamamlanmıştır.

Bu rakama faydalanıcı katkısı da ilave edildiğinde yapılacak toplam yatırım 2,5 Milyar Avroyu bulacak. PROJELER İÇİN YETERLİ BÜTÇEMİZ VAR !!!!!!!!

YARDIM ORANI Kamu Katkısı %50 (%25 TC+%75 AB) Kamu Katkısı %50 (%25 TC+%75 AB) 30

EKSEN-1: Tarım sektörünün Pazar etkinliğinin artırılması ve AB standartlarının uygulanması 1- Tarımsal işletmelerin yeniden yapılandırılması ve AB Standartlarına ulaştırılmasına yönelik yatırımlar 2- Tarım ve balıkçılık ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması EKSEN-2: Tarım-çevre ve yerel kalkınma stratejilerinin uygulanması için hazırlık 3- Çevre ve kırsal peyzajın geliştirilmesine yönelik faaliyetlerin uygulanmasına hazırlık 4- Yerel kalkınma stratejilerinin hazırlanması ve uygulanması EKSEN-3: Kırsal ekonominin geliştirilmesi5- Kırsal ekonomik aktivitelerin çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi 6-Teknik Destek Tedbiri IPARD ÖNCELİKLERİ ve TEDBİRLERİ

101 TARIMSAL İŞLETMELERİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI VE TOPLULUK STANDARTLARINA YÜKSELTİLMESİNE YÖNELİK YATIRIM 32

103 TARIM VE BALIKÇILIK ÜRÜNLERİNİN İŞLENMESİ VE PAZARLANMASININ YENİDEN YAPILANDIRILMASI VE TOPLULUK STANDARTLARINA ULAŞTIRILMASINA YÖNELİK YATIRIMLAR 33

302 KIRSAL EKONOMİK FAALİYETLERİN ÇEŞİTLENDİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ 34

35 YATIRIM ALANLARI

UYGULAMA İLLERİ

 Yönetim Otoritesi (YO)  Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) IPARD’IN UYGULAMA BİRİMLERİ İzleme Komitesi

YÖNETİM OTORİTESİ GÖREVLERİ 1-Yönetim Görevleri:  İzleme  Değerlendirme  Raporlama  Koordinasyon (İzleme Komitesi Sekreteryası)  Program değişikliği 2-Uygulama Görevleri:  Program hakkında bilgilendirme ve tanıtım

IPARD KONUSUNDA İL DÜZEYİNDE SORUMLULUKLAR TKDK İL KOORDİNATÖRLÜĞÜ  Proje İlanlarına çıkma  Proje değerlendirme  Sözleşme  Ödeme  Uygulama sonrası kontroller GTHB İL MÜDÜRLÜĞÜ  Tanıtım faaliyetleri ( sektörel antlaşma )  AB standartlarına uygunluk belgelerinin verilmesi  Ulusal mevzuat kapsamında verilen belgeler 39

TKDK İL KOORDİNATÖRLÜĞÜ – GTHB İL MÜDÜRLÜĞÜ ORTAK ÇALIŞMA ALANLARI TANITIM :  Eğitim ve bilgilendirme toplantılarının yapılması.  İl içerisinde potansiyel başvuru sahiplerinin tespiti ve ortak çalışma ile bilgilendirme yapılması.  İlde görev yapan TAR-GEL personeline yönelik planlı eğitim faaliyetlerinin yürütülmesi.  Yapılan tanıtım faaliyetlerinin; TKDK Merkez ve IPARD Yönetim Otoritesine raporlanması. 40/31

ORGANİZASYON&İŞBİRLİĞİ  İl Koordinatörlüğü ve İl Müdürlüğü personeli arasında yapılacak aylık tanıtım ve diğer konulara ilişkin planlama ve değerlendirme toplantıları.  İl AB Daimi Temas Noktası görevini yürüten Sayın Vali Yardımcısı başkanlığında İl Koordinatörü ve İl Müdürü arasında gerçekleştirilecek koordinasyon/değerlendirme toplantıları. 41 TKDK İL KOORDİNATÖRLÜĞÜ – GTHB İL MÜDÜRLÜĞÜ ORTAK ÇALIŞMA ALANLARI

TEŞEKKÜRLER… Ahmet Zahir Erkan Kırsal Kalkınma Daire Başkanı