Türkiye Cumhuriyetinin, özellikle bugünkü gençliğine ve yetişmekte olan çocuklarına hitap ediyorum: Batı senden, Türk'ten çok geriydi. Manada, fikirde, tarihte bu böyleydi. Eğer bugün batı teknikte bir üstünlük gösteriyorsa, ey Türk Çocuğu, o kabahat da senin değil, senden öncekilerin affedilmez ihmalinin bir sonucudur. Şunu da söyleyeyim ki, çok zekisin! .. Bu belli. Fakat zekânı unut! .. Daima çalışkan ol..."

ÜNİTE 4. IŞIK VE SES

IŞIĞIN YANSIMASI

KAZANIMLAR 6.4.1. Işığın Yansıması Önerilen Süre: 6 ders saati Konu/Kavramlar: Düzgün yansıma, dağınık yansıma, gelen ışın, yansıyan ışın, normal, gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali arasındaki ilişki 6.4.1.1. Işığın düzgün ve pürüzlü yüzeylerdeki yansımalarını gözlemler ve ışınlar çizerek gösterir. 6.4.1.2. Işığın yansımasında gelen ışın, yansıyan ışın ve yüzeyin normali arasındaki ilişkiyi açıklar.

DÜZ YÜZEYLERDE YANSIMA

IŞIK SAYDAM MADDE YARISAYDAM MADDE İçinden ışık geçen maddelere saydam maddeler denir.Cam, hava, su saydam maddelerdir. Işığı bir kısmını geçirip bir kısmını geçirmeyen maddelere yarı saydam madde adı verilir.Buzlu cam, yağlı kâğıt gibi.

Saydam olmayan cisimler İçinden ışığı geçirmeyen maddelere saydam olmayan madde veya opak madde adı verilir.Tahta,demir, beton saydam olmayan maddelerdir.

Bir cisim nasıl görülür? 1- Işıklı cisim (ışık kaynağı) ise, cisimden çıkan ışınların göze ulaşmasıyla görülebilir. 2- Işık kaynağı değilse, lambadan çıktıktan sonra cisimden yansıyan ışınların göze ulaşmasıyla görülebilir.

Ay’ı nasıl görürüz? Güneş ışığı, gece, bulunduğumuz Dünya’nın yüzeye ulaşamaz.Ay ise bir ışık kaynağı olmamasına rağmen geceleri ışık saçar.Gerçekte Ay , sadece Güneş’ten gelen ışık ışınlarının yansımasının Dünya’mıza ulaşmasıdır.Ay ışığı yansıttığı zaman gece ay’ı bir ışık kaynağı gibi görürüz. Ay

Güneş tutulması Güneş tutulması olayında Ay Güneş ile Dünya’nın arasına girer. Bu durumda Ay ışık ışınlarının Dünya’mıza ulaşmasına engel olur. Dünya üzerine gölgesi düşer ve biz o gün güneş tutulması boyunca gece yaşarız. Ay DÜNYA GÜNEŞ

IŞIĞIN YANSIMASI Bazı maddeler üzerine düşen ışığın çarpıp geri dönmesine sebep olur.Işığın bir maddeye çarpıp geldiği ortama geri dönmesine yansıma denir.Işık daima pürüzsüz ve parlak yüzeylerde yansır.

Işığın yansıması Bir yüzeye gelen ışığa gelen ışın, yüzeyden yansıyan ışına yansıyan ışın adı verilir. Işığın aynaya değdiği noktadan aynaya bir dikme çizilir.Bu dikmeye yüzeyin normali (normal)denir. N harfiyle gösterilir. Gelen ışınla normal arasındaki açıya gelme açısı, yansıyan ışınla normal arasındaki açıya yansıma açısı denir.

YANSIMA KANUNLARI Düzlem ayna 1- Gelen ışın, Yansıyan ışın, Normal aynı düzlem üzerindedir. G.I N Y.I Düzlem ayna

Gelme açısı = Yansıma açısı YANSIMA KANUNLARI Gelme açısı Yansıma açısı 2- Gelme açısı, yansıma açısına daima eşittir. G.I N Y.I Düzlem ayna Gelme açısı = Yansıma açısı

Örnek ; Gelme açısı Yansıma açısı 10 23 30 45 72 85

YANSIMA KANUNLARI Düzlem ayna 3- Gelen ışın düzlem aynaya dik olarak (90◦) geldiğinde aynı yol üzerinden (90◦) geri yansır. G.I Y.I Düzlem ayna

50◦ 30◦ Şekilde düz aynalara gelen ışık ışınları gösterilmiştir.Buna göre, yansıyan ışınları çizerek yansıma açılarını bulunuz? 20◦

50◦ 40◦ 30◦ 30◦ 40◦ 20◦ 70◦ 70◦ 70 20 20◦

Düzgün yansıma Parlak düz yüzey Üzerine paralel ışık demeti düşen yüzey düzgünse ışınlar yüzeyden yine birbirlerine paralel olarak yansır.Bu yansımaya düzgün yansıma denir. Parlak düz yüzey

Dağınık yansıma Pürüzlü ve mat yüzey Eğer ışık pürüzlü bir yüzeye düşerse ışınlar farklı doğrultularda yansır.Bu tip yansımaya dağınık yansıma denir. Pürüzlü ve mat yüzey

Hangi yüzeylerde ne tür yansıma gözlenir? Düzgün yansıma Dağınık yansıma Işık , pürüzsüz düz yüzeylerden, düz aynadan, düzgün alüminyum folyodan, durgun su yüzeylerinden, parlatılmış mermer üzerinden düzgün yansıyabilir. Işık , yünlü, pamuklu kumaşlardan , bezlerden, ağaçtan, betondan, tuğladan, asfalttan, kiremitten ve bir çok pürüzlü yüzeye sahip cisimlerden dağınık yansır.

Düz Aynada Görüntü

Düz Aynada Görüntü

Periskop Periskop; düz aynaların birbirine paralel olarak şekildeki gibi yerleştirilmesiyle elde edilen bir araçtır. Özellikle denizaltılarda su üstünü görmek için periskop kullanılır.

SES

SESİN MADDE İLE ETKİLEŞİMİ Hiç Düşündünüz mü? Sesleri nasıl duyarsınız?

KAZANIMLAR 6.4.2. Sesin Maddeyle Etkileşmesi Önerilen Süre: 6 ders saati Konu/Kavramlar: Sesin yansıması, sesin soğrulması, ses yalıtımı 6.4.2.1. Sesin madde ile etkileşimi sonucunda oluşabilecek durumları kavrar. 6.4.2.2. Sesin yayılmasını önlemeye yönelik tahminlerde bulunur ve tahminlerini test eder. 6.4.2.3. Ses yalıtımının önemini açıklar ve ses yalıtımı için geliştirilen teknolojik ve mimari uygulamalara örnekler verir.

SES Titreşen her madde ses kaynağıdır.Bu nedenle sesin oluşması için maddeye ihtiyaç vardır.Madde olmadan ses oluşmaz.Havası alınmış bir ortamda veya uzay boşluğunda enerjiyi aktararak, titreşecek madde olmadığında ses yayılmaz.Ses enerjisinin ışık enerjisinden farkı, ışık enerjisinin boşlukta yayılabilmesidir. Sesin farklı ortamlarda yayılma hızı da farklıdır.

SES Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir. Titreşim, bir cismin ileri geri gidip gelme hareketidir. Ses veren her şey titreşir. Titreşen cisimler ses oluşturur. Ses veren cisimler esnektir. Esnek olan cisimler ses dalgaları meydana getirebilir ve ses dalgalarını iletebilir. Ses üreten varlıklara ses kaynağı denir. Ses madde değil, enerjidir

SES DOĞAL SES KAYNAKLARI YAPAY SES KAYNAKLARI Kendisi ses çıkaran varlık doğal ses kaynaklarıdır. Örneğin; insan sesi, hayvan sesi, gök gürültüsü doğal seslere örnektir. Ses üretebilecek duruma getirilen cisimlere yapay ses kaynakları denir. Örneğin; piyano sesi, zil sesi, araba motorunun çıkardığı ses gibi.

SES YANSIMASI Sesin bir yüzeye çarparak doğrultu değiştirmesine sesin yansıması denir. Sesin yansımasını , su dalgalarının düz bir yüzeye çarparak yansımasına benzetebiliriz.Ses dalgalarının yansımasını gözleyemeyiz , fakat bir mağara, boş büyük bir odada, boş bir spor alanında sesin yansımasını duyabiliriz.

Ses yankısının süratinin hesaplanması Alınan yol Sesin sürati= Zaman

Örnek; Okula uzaklığımız 17m iken şarkı söyleyip duymamız arasındaki zaman farkı 0,1sn ise sesin sürati ne kadardır? Alınan yol= 2 x 17 = 34m Zaman = 0,1 sn Alınan Yol 34 Sesin Sürati = = = 340 m/sn Zaman 0,1

SESİN YANSIMASININ TEKNOLOJİDE KULLANILMASI Gemilerdeki sonar cihazları, yaydıkları ses dalgalarının yansıyıp geri dönme süresi ölçer ve yansımanın olduğu yüzeyin uzaklığını hesaplar. Deniz altıların yön tespiti,batık gemilerin yerleri belirlenmesi, deniz dibi haritalarının çıkarılması yine ses dalgalarının yansıması kullanarak yapılmaktadır.

BİR SES OYUNU: YANKI Hiç Düşündünüz mü? Sesinizi tekrar duyabilirimsiniz?

KAZANIM 3.3 yankı olayının sesin yansıması sonucu oluştuğunu ifade eder. 3.4 Bilim ve teknolojide sesin yansıması olayından nasıl yararlanıldığına örnekler verir.

SES NASIL YANKILANIR? Ses dalgalarının bir engele çarptıktan sonra yansıyıp geri dönmesi olayına yankı denir.

Sesin Yankılanmasının Teknolojide Kullanımı Radar ve sonar aletlerinde de ses dalgalarının özelliklerinden yararlanılmıştır. Radarlar yardımıyla hareketli nesnelerin görüntüleri ve uzaklıkları belirlenebilmektedir.Uçaklar , rahat iniş kalkış yapmakta, trafik polisleri araçların süratlerini kolaylıkla tespit etmektedirler. Sesin yankılanması özelliğinden sağlık alanında ultrason gibi cihazların yapılarında faydalanılır.Vücut iç organlarında yansıyan dalgalar, ekranda organların hayali bir resmi oluşur.

SESİN SOĞURULMASI

Sesin Soğurulması Sesin madde tarafından yutulmasına sesin soğurulması denir. Ses, sert ve düz yüzeylerde yansır. Sesi soğurmak için gözenekli ve pürüzlü yüzeylerin tercih edilmesi sesin yansıma özelliğini en aza indirmek içindir.Halı, kilim , perde, kumaş ve mobilyalar sesi soğurur.

Sesin Soğurulması Pürüzlü ve gözenekli yüzeyler, yansıyan sesleri birbirine karıştırır.Bu nedenle pürüzlü yüzeylerde yankı oluşmaz ve ses kolay soğrulur.Yüzeyde soğrulan sesin bir kısmı ısı enerjisine dönüşür.Ortamda çok az miktarda sıcaklık artışı olur.

SESİN YALITIMI Sesin bir kısmı soğuruluyor. Dış ortamdan içeriye ses girmemesi veya içerdeki sesin dış ortama çıkmaması için ses yalıtımı yapılır. Ses yalıtımı için; yapısında hava boşlukları bulunan köpük, cam yünü gibi malzemeler kullanılır. Sesin bir kısmı yüzeyin arka tarafına geçiyor. Sesin bir kısmı geri yansır.

Ses Yalıtımı Sesin yalıtım malzemeleri zeminde, duvarlar, tavanlarda kullanılır. Çift camda camlar arasındaki boşluk olduğundan iyi ses yalıtımı sağlar.

SESİN YAYILMA HIZI Ses farklı ortamlarda farklı hızlarla yayılır.Ses katı,sonra sıvı, daha sonrada gaz ortamında hızlı yayılır. Vkatı ›Vsıvı › Vgaz Sesin havadaki hızı 340m/sn, ışığın ise 300.000.000m/sn dir.Yağmurlu hava da ilk olarak şimşek daha sonra gök gürültüsünü duyarız. MADDE MADDENİN HALİ SESİN HIZI Hava Gaz 340 m/s Su Sıvı 1500 m/s Demir Katı 5000 m/s

SESİN YAYILMA HIZI Maddenin, üç hali vardır; katı, sıvı, gaz .Katı maddelerde tanecikler sıkı dizili ve birbirine çok yakındır.Gazlarda tanecikler arasındaki uzaklık büyüktür.Sıvılarda ise taneciler arası uzaklık, gazlara göre çok çok az, katlara göre biraz fazladır. Sesin yayılması için ister katı, ister sıvı, isterse gaz olsun bir madde ortamı gerektirmektedir.Ses boşlukta yayılmaz.