Dilin Beyindeki Gerçekleşimi ve Konuşma Eylemi

... konulu sunumlar: "Dilin Beyindeki Gerçekleşimi ve Konuşma Eylemi"— Sunum transkripti:

1 Dilin Beyindeki Gerçekleşimi ve Konuşma Eylemi
Prof. Dr. İclal Ergenç

2 Nörolingüistik (Neurolinguistics: Nörodilbilimler):
Nörodilbilim beyinde dilin edinimi, anlaşılması, üretilmesi gibi işlevlerin hangi nöral yapılar tarafından yapıldığını inceleyen bilim alanı. Sağlıklı insanda dile ilişkin süreçlerin hangi nöral mekanizmalar tarafından nasıl yerine getirildiğini inceleyen alan. Bunu yaparken nöroloji, psikoloji, biyoloji, felsefe, bilgisayar mühendisliği ve dilbilim gibi birçok bilimden faydalanır.

3 Nörolingüistik (Neurolinguistics: Nörodilbilimler):
Sapir–Whorf hipotezi: Dilsel Görecelilik (linguistic relativity), Farklı diller insanların bilişsel süreçlerini ve davranışlarını farklı şekilde mi etkiler? Diller arasındaki farklılıklar bilişsel-davranışsal farklılılara da yol açar mı? Örneğin dillerinde renkler için farklı kelimeler kullanan halklarda bu renklerin algılanmasında da farklılıklar var mıdır? Yarışan at ahırı geçince düştü Ahırı geçen yarışan at düştü. The horse raced past the barn fell

4 Nörolingüistik (Neurolinguistics: Nörodilbilimler):
Psikolingüistik (pycholinguistics: dilin psikolojisi): Sağlıklı bireyde dilin kullanımını/yapısını inceleme (yine dili kullanma, anlama, üretme ve edinim süreçleri) Edinim: Innateness hypothesis (Dil edinimi için doğuştan gelen bir yapı, Chomsky; Language Instinct: Pinker) Anlama: Garden-path theory (Cümle işlemede ilk önce sözdizime (sentaks) ilişkin bilgi elde edilir; sonra anlamla (semantik) ilgili bilgiye başvurulur.) “The evidence examined by the lawyer turned out to be unreliable.” “Time flies like an arrow; fruit flies like a banana.” Yarışan at ahırı geçince düştü Ahırı geçen yarışan at düştü. The horse raced past the barn fell

5 Afaziler Dil Bilim (Lingüistik): Dilin bilimsel olarak incelenmesi. Ses Bilimi (Fonoloji): Ses birleşmesi ve hece bilgisi gibi her dilde bulunan ses sistemlerini inceler. Biçim Bilgisi (Morfoloji): Kelime yapısı ve isim, sıfat, fiil çekimi gibi değişken sözcük biçimlerini inceleyen bilim dalıdır. Anlambilim (Semantik): Bir dildeki cümle ve sözcüklerin anlamlarını araştırır. Sözdizimi (Sentaks): Cümlelerin biçim ve yapılarını inceler. Pragmatik: Doğal sosyal ortamlarda dilin kullanımını inceler. Leksikon (Lexicon): Sözcük dağarcığı

6 Afaziler Dil Bilim (Lingüistik) Pragmatik: Doğal sosyal ortamlarda dilin kullanımını inceler. İletişim becerileri Sırasını bekleme Göz kontağı kurma Sorular sorma, iletişimi sürdürme, konuya bağlı kalma Yaş grubuna göre dil kullanma Ses tonu Yüz ifadesi Vucut dili

7 AFAZİLER Afazi tüm dil fonksiyonlarının yok olması (misnomer!). Disfazi (Dysphasia) kısmi dil bozuklukları. Afazi: Konuşulan, yazılan ve harekete dayalı dili (işaret dili) anlamada ve üretmede yaşanan problemlere verilen isim. Afazi tanısı: Duyusal (görme ve işitme), hareketle ilgili sistemde (apraksi), algılamayla ilgili sistemde (agnozi) ve düşünme süreçlerinde bozulmaya yolaçan bir rahatsızlıktan (şizofreni, demans, otizm gibi) kaynaklanmamalıdır.

8 Afazi değerlendirmesi (Lezak, 1983)
Dil işlemlemede görev üstlenen bölgeler: Perisilvian ve Frontal alanlar Afazi değerlendirmesi (Lezak, 1983) Parietal-temporal-occipital area: BA39, BA 40, BA 19 ve BA 37.

9 Dil işlemlemede görev üstlenen bölgeler: Perisilvian ve Frontal alanlar
BA45 BA44 BA39 BA40 BA41 BA4 BA22 BA 42 İfade edici dil: Broca Alıcı dil: Wernicke

10 Afazide etkilenen bölgeler:
Angular Girus (BA 39) Wernicke ve görsel alanlar arasında bir bölge. Yazılı bilginin anlamlandırılması Okuyamama (alexia); okumada zorluk (dyslexia); yazamama (agraphia) Mecazların anlaşılması Kelime bulmada zorluk, resimleri tanımlamada zorluk, Saf Kelime Körlüğü (okuyamama; ama işitsel temelli anlama, tekrar sağlam) Supramarginal Girus (BA 40) Okumada sesler ile anlam arasındaki ilişkiyi kuran yapılardan birisi

11 Dilin Nörofizyolojik Temelleri
Primer işleme alanları: Bir objenin beyinde görsel, işitsel, dokunsal, tadsal ve kokusal bileşenlerine yönelik işlemlemelerin yapıldığı alanlardır. Asosiyasyon (birleştirme) alanları: Beyinde farklı modaliteden temsillerin bir araya getirilerek birçok duyusal özelliği bir arada barındıran temsilinin oluşturulduğu alanlardır.

12 Dilin Nörofizyolojik Temelleri
Dil öğrenilirken objenin (elma) görsel, işitsel ve somatik (dokunsal) temsilleri angülar ve supramarginal girus tarafından (multimodal asosiyasyon alanları) birleştirilerek oluşturulan “elma” kavramı (engram) anlamsal olarak Wernicke (BA 22, Süperior Temporal Girusu arka bölgeleri) alanında saklanır. Broca (BA 44, 45) alanındaysa anlamsal temsillere ilişkin “motor temsillerin” saklandığı bölgedir. Bu bölge aynı zamanda dilin söz dizimsel (sentatik) özellikleriyle de ilgilidir.

13 Wernicke-Lichtheim (1885)-Geschwind Modeli
Arcuate Fasciculus (AF): Wernicke alanındaki bilgi Broca alanına bu yapı (sub kortikal) aracılıgıyla iletilir. Kelimelerin Sessel temsilleri sol temporal (Wernicke), Motor temsilleriyse sol frontal bölge tarafından icra edilir. Modelin kestirimi: Br ve Wr alanları birbirine bağlı olmalı (AF) . Wr Br Cn motor auditory Okuma Yazma

14 Wernicke-Lichtheim-Geschwind Dil İşlemleme modeli (Lokalist ve Bağlantıcı)
Fakat modelin yaptığı öngörüler her zaman doğru değil. Örneğin Broca afazisi bu alan dışındaki alanlara gelen hasarlarla da oluşabilir. Okuduğunu anlama ve Konuşma Söyleneni anlama ve Konuşma

15 Dilin Nörofizyolojik Temelleri

16 Dilin Nörofizyolojik Temelleri (Wernicke–Geshwind M.)
1 1 1 Görsel (okuyarak) İşitsel Somatosensory (işaret Dili) Kavramların olduğu bölge inferior pariatal (BA 39 ve BA 40) bölgede olabilir (Geschwind, 1967)

17 Dilin Nörofizyolojik Temelleri (Wernicke–Geshwind M.)
Anlama İşitme Okuma Konuşma Tekrar

18 Dil ve Beyin •Konuşma: Konuşmanın gerçekleşebilmesi için iki tür bağlantıya gerek vardır: Birincisi primer motor korteksin ses (phone) üretimiyle ilgili alanlarının Broca alanıyla olan bağlantısıdır. Bu bağlantı, ses üretim işlevini daha üst düzeyde bir işleve, konuşmaya dönüştürmektedir. İkinci bağlantı ise Broca ve Wernicke alanları arasındaki bağlantıdır ve bu bağlantı, Wernicke alanının düzenli konuşma emrinin ya da kodlamasının Broca alanına iletilmesini sağlar. •Anlama: Burada da iki bağlantı söz konusudur: Birincisi, primer işitme korteksiyle Wernicke alanı arasındaki bağlantı, ikincisi ise Wernicke ile angüler girüs arasındaki bağlantıdır. Birinci bağlantının etkilenmesi işitme ancak anlamlandıramama ile sonuçlanmakta, ikinci bağlantının etkilenmesi ise okuyarak anlamayı etkilemektedir.

19 Afaziler

20 Afaziler: Boston Sınıflandırması
Akıcı Olmayan Afaziler (Non Fluent Aphasias) Broca Afazisi Global Afazi Transkortikal Motor Afazi (TCMA) Karışık (Mixed) Transkortikal Afazi Akıcı Afaziler (Fluent Aphasias) Wernicke Afazisi Conduction Afazisi Anomic Afazi Transkortikal Duyusal (sensory) Afazi

21 Afaziler: Boston Sınıflandırması
Parafazi: Parafaziler dil üretiminde ortaya çıkan, istenmedik veya planlı olmayan üretimlerdir (eksik, fazla veya yerinde olmayan üretim). Ses, hece, kelime veya tamlamalar (phrases: cümle parçaları) Phonological (sessel) veya literal: üretimek istenen kelimeye benzer sesli bir kelimenin üretilmesi veya üretilen kelimenin içinde eksik veya fazla seslerin olması Saz için kaz üretme Telefon için Telfon elma için emla (benzer ses kelime olmayan bir üretim de olabilir.

22 Afaziler: Boston Sınıflandırması
Neolojistik: o dilde olmayan bir kelime veya abuk-subuk bir kelime üretme. Kelime bulma zorluğunu gösteren bir duraksama peryodundan sonra sıklıkla gözlemlenirler. Üretmek istediği kelimeye benzer sesler olabilir; fakat benzer ses sayısı %50’den azdır. Argo sözler veya jargon kelimeler kullanımı (Wernicke A. de fazla) Verbal (sematik): Bir kelimenin başka bir kelime yerine kullanılması Araba için taksi (car – van) Aslan için kaplan Elma için meyve, Gül için çiçek, Ayakkabı için ayak kelimesini kelimesini kullanması gibi

23 AFAZİ TÜRLERİ 1) Wernicke Afazisi (Duyusal, Alıcı dil ya da Akıcı Afazi) Dilin anlamada yaşanan zorluklarla karakterizedir. Kendi konuştuklarını da anlamada yaşadıkları zorluk nedeniyle durumlarının farkında değildir. Dil üretiminde sorun yok (Konuşma akıcıdır). Süperior temporal girusun Heschl’in girusuna yakın birinci kıvrımına ve ikinci kıvrımın posterior alanlarına ve Planum temporale gelen hasararda oluşur.

24 AFAZİ TÜRLERİ 1) Wernicke Afazisi (Duyusal, Alıcı dil ya da Akıcı Afazi) Okuma yazmaya oranla daha bozuktur. Tekrarlama ve isimlendirme bozuktur. Kelimeler uydurma (neolojizm) Perseverasyonlar (bazı kelimeleri sürekli tekrar etme) olabilir. Konuşulan kelimeleri tanıyamama (kelime sağırlığı)/Anlayamama Düşünceyi kelimelere çevirememe Durumlarının farkında olmama (anosognosia) Konuşma sırasını bekler

25 AFAZİ TÜRLERİ

26 AFAZİ TÜRLERİ 1) Wernicke Afazisi (1874)
*Bir resimde anne bulaşık yıkarken arkada iki çocuk (kız ve erkek) kurabiye çalmaktadır. Devrilmiş bir tabure vardır. * H1: "Bu iki kabuk içi. Bu felg için. Bu gıbıldan. Öte yandan ise buradan sılış vaziyeti, ensesine cıbula.“ * H2: "Kız var, burda bir kadın olarak; yani bir kız bunları şeyetmedi, erkekten bunlar" * ”kalem” gösterilip ne olduğu sorulduğunda "Hambe", “masa” gösterdi­ğinde "Faze" cevabı (neolojistik parafazi: Anlamlı olmayan sesleri yanyana getirme) *

27 1) Wernicke Afazisi (perseverasyon örneği)
AFAZİ TÜRLERİ 1) Wernicke Afazisi (perseverasyon örneği) *Bir resimde anne bulaşık yıkarken arkada iki çocuk (kız ve erkek) kurabiye çalmaktadır. Devrilmiş bir tabure vardır (önceki kartı hatırlatma amacıyla). * H3:"Bu evde çocuğun yeri girildi. Bu çocuğun bu kareli uçağı, içine girdi. Kadın, açılan küçük yerin aldılar, düşerken çocuk ile girdiler. Çocuğun havere yere düşürüldü. Düşürülen havale keler düşürüldü. Uçlu ile düşürüldü. Kızın için yeri düşürüldü. Tenkere". *

28 2) Broca Afazisi (Akıcı olmayan, ifade edici dil ya da Motor Afazi)
AFAZİ TÜRLERİ 2) Broca Afazisi (Akıcı olmayan, ifade edici dil ya da Motor Afazi) Dilin üretilmesindeki zorluk (Hiç üretememeden, güçlükle üretmeye kadar değişen yelpaze) Dilin anlamayla ilgili problem yok. Konuşmayı başlatmada, sürdürmede zorluk, vurgulama hataları, işlev kelimelerini (bağlaç, edat gibi) kullanmama Konuşma güçlüğü nedeniyle ekonomik davranma “telegramatik” ya da “telegrafik” konuşma (bazı ekleri, edatları kullanmama) *“Of çay topla” Literal parafaziler gözlemlenir (çiçek-çecik*; zürafa-züfera*) *

29 Köpek kemiği ısırdı (anlamada sorun yok)
AFAZİ TÜRLERİ 2) Broca Afazisi (Akıcı olmayan, tutuk, ifade edici dil ya da Motor Afazi) Sentatik (söz dizimsel) olarak karmaşık cümleleri anlamakta zorlanabilirler… Köpek kemiği ısırdı (anlamada sorun yok) Oğlan kız tarafından tokatlandı (sorun olabilir-devrik) Sorunlarının farkındalar, Bazıları Leborgine gibi tek bir sözcüğü (Tan) dertlerini anlatmak için sürekli kullanabilirler (eve gidelim- yani, yani) Yazmada problem yaşayabilirler (adını yazamama), Okumada problem, Tekrar etmede problem Diğer afazilere göre daha iyi iyileşebilirler (recovery)

30 AFAZİ TÜRLERİ 2) Broca Afazisi (Akıcı olmayan, tutuk, ifade edici dil ya da Motor Afazi) Şarkı söyleyebiliyorlar (+çok bilindik atasözleri, +deyim) İnsulaya hasar geldiğinde de oluşabiliyor. Broca afazisinin özetle üç temel özelliği bulunmakta 1) Agramatizm 2) Anomia (kelime bulmada zorluk) 3) Artikülasyon zorlukları (telaffuzda bozulma, sesleri atlama)

31 3) İletim (Conduction) Afazisi
AFAZİ TÜRLERİ 3) İletim (Conduction) Afazisi Arcuate fasciculus’de (Wernicke alanını Broca alanına bağlayan yolakların geçtiği bölge) hasar var. Dili anlamada ve üretmede sorun yok Duyduğunu ve okuduğunu anlayabilir. Anlamsız sözcüklerin tekrarında sorun var. Hatalarının farkındalar ve doğru alternatifi bulabiliyorlar.

32 3) İletim (Conduction) Afazisi
Geschwind’e göre hasta bir sözcüğü işittiğinde örneğin bisiklet, bu sözcüğe ilişkin zihinsel temsili (image) oluşturur. Görsel birleşim alanlarındaki bu bilgi Brocaya gönderilir ve kişi söylenen anlamlı kelimeyi telafuz edebilir. Fakat anlamsız kelimelerde bu zihinsel oluşturulamaz ve kişi sözcüğü tekrar edemez. X Arcuate F Angular girus Supramarginal girus

33 3) İletim (Conduction) Afazisi Lezyon, Arcuate fasciculus’e ek olarak
AFAZİ TÜRLERİ 3) İletim (Conduction) Afazisi Lezyon, Arcuate fasciculus’e ek olarak Angular girus ve supramarginal girusu’da kapsarsa bu durumda kendisinden istenen okumaları yapamaz. Tekrar edemez. *Hafif düzeyde iletim afazili hasta zürafa resmi soruduğunda: *“Biliyorum, şimdi söyleyeceğim. Züf, züf, yok değil ,zür, zür, züri, yok canım, bir dakika, söyleyeceğim, züf, züfir, züfire, yok, ay niye söyleyemiyorum, oysa biliyorum,bir dakika, züfera, yok olur mu ,ne diyorum ben!” *

34 AFAZİ TÜRLERİ 4) Anomik Afazi Temel sorun nesnelerin isimlendirilmesindedir. Anlama ve motor üretim (tekrarlama) normaldir. Temporoparietal lezyonlar Angular girus etkilenirse alexia ve agraphia Wernicke tanısı alanlar sonradan iyileşme sürecinde anomic olabiliyorlar. Beyin Tümörlerinde sıklıkla ilk gözlemlenen olgu

35 Cismin adı yerine yerine cismi tarif eder:
AFAZİ TÜRLERİ 4) Anomik Afazi *"Pencerenin içinde duran bardağı verir misin?" demek için "Şeyin içinde duran şeyi verir misin?“ Cismin adı yerine yerine cismi tarif eder: *"bununla yazı yazarız", "bununla su içilir" *

36 AFAZİ TÜRLERİ 5) Transkortikal Sensory Afazi Daha önce ezberlenmiş şiir marş gibi metinleri söylemede ve söylenileni tekrar etmede sorun yok. Dili anlama, isimlendirme, okuma ve yazmada sorun var. Konuşma akıcı; fakat anlamsız. Wernickeden farkı anlamlı anlamsız sözcükleri tekrar edebiliyor. Sol temporo-parieto-occipital bağlantıda hasar (Arcuate fasciculus sağlam olabilir. Dil modülü kendi içinde sağlam olduğu ileri sürülmekte)

37 Afaziler Transkortical Duyusal (Sensory) Afazi 5) Transkortikal Sensory Afazi Başkalarının ne söylediğini anlamada problem Akıcı şekilde konuşma Tekrar edebilirler (Söylediklerini anlayamamaktalar) Bugün nereye gittin? (nereye gittin: ekolali) Wernicke alanlarını çevreleyen alanlarda hasar Semantic paraphasia (elma yerine portakal; kalem yerine kağıt)

38 6) Transkortikal Motor Afazi
AFAZİ TÜRLERİ 6) Transkortikal Motor Afazi Broca Afazisine çok benzer (Bebek Broca Afazisi) Tekrarlama, ezberden söyleme, isimlendirme? ve anlama korunmuş. Broca alanının diğer bölgelerle olan bağlantıları hasara uğramıştır (SMA). Yazmada problem İleri durumlarda telegrafik konuşma görülebilir Obje adlandırma korunmuş olabilir.

39 AFAZİ TÜRLERİ 7) Karma (Mix) Transkortikal Afazi Transkortikal sensory ve Transkortikal motor afazi semptomlarının birlikte görüldüğü afazi türü. Konuşma ve anlamada problemler Tekrar etmede sorun yok Broca, Wernicke ve arcuate fasikülüs sağlam ama bu bölgelerin arasındaki/etrafındaki damar ağları (watershed) hasarlı

40 AFAZİ TÜRLERİ 8) Global Afazi Dil işlevlerinin en fazla bozulduğu afazi türü, Dili anlama, tekrar etme, konuşma ve isimlendirme bozulmuş. Yazma bozulmuş Bazı otomatik kelime kalıplarını anlama ve üretme bozulmamış olabilir. Örneğin selamlama (günaydın, iyi akşamlar, bazı argo veya küfür tarzı kelimeler) Perisilvian bölgesindeki alanların hasarlanması sonucu oluşur.

41 Afaziler Fluency: Akıcılık; Comprehension: Anlama; Repetition: Tekrar; Naming: İsimlendirme Spared: Korunmuş; Impaired: Bozulmuş

42 Afaziler Fluency: Akıcılık; Comprehension: Anlama; Repetition: Tekrar; Naming: İsimlendirme Spared: Korunmuş; Impaired: Bozulmuş

43 AFAZİ TÜRLERİ Derin Disfazi (deep dysphasia) Sözel olarak bir kelimeyi tekrar etmesi istendiğinde anlamsal olarak ilişkili olanını söylüyor. Uçurtma için Balon Kabuk için çekirdek Somutlar soyutlardan daha iyi tekrarlanır. İsimler fiillerden daha iyi tekrarlanır. Kelime olmayanlar tekrarlanamaz. Sol temporal lob hasarlarında

44 AFAZİLERİN İYİLEŞMESİ
Neden ileri geldiği, Başlangıç zamanı, Lezyonun yeri ve hasarın büyüklüğü dil fonksiyonlarının geri kazanımında önemli Global afazide iyileşme daha zor, Konuşma terapileriyle afazilerin 1/3’ü tedavi edilebiliyor. Hasarlı bölgenin hemen çevresindeki bölgeler o işlevi üstelenebiliyor olabilir? Diğer hemisferdeki homolog dil alanları görev üstlenyor olabilir?

45 AFAZİ DEĞERLENDİRMESİ
Afazi değerlendirmesi (Lezak, 1983) Spontan konuşma, Tekrar (kelime, tamlama ve cümle), Anlama, Adlandırma, Okuma ve Yazma Boston Diagnostic Aphasia Examination (Goodglass & Kaplan, 1972)

46 İŞARET DİLİ Sol hemisferdeki dil alanlarına gelen hasarlar İşaret dilini de etkilemektedir. Broca ve Wernicke alanlarındaki hasarlar işaret dilinde de konuşma ile benzer afazik örüntüler ortaya çıkarmaktadır.

47 Okumayla ilgili bozukluklar: Disleksiler
A) Edinilmiş (Acquired) Disleksiler (Marshall ve Newcombe) a) Görsel kelime formu Disleksisi Kelimlerin ilk başta okunması zordur fakat zaman verilirse okunabilir. LAT, “ S,A,T…..SAT” olarak okunabilir. Angular girus ile görme alanları arasındaki kopukluklar (Visual Word From Area?) b) Phonojik Disleksi: Anlamı olmayan sözcükleri okuyamama Ses-anlam eşlemesi yapan bölgeler (Temporal) etkilenmekte c) Yüzeysel Disleksi (Surface): Düzenli ve anlamsız sözcükleri okuyabilir; fakat düzensiz kelimeleri okuyamamakta…

48 Okumayla ilgili bozukluklar: Disleksiler
A) Edinilmiş (Acquired) Disleksiler (Marshall ve Newcombe) Kelime okuma 2 temel şekilde meydana gelmakte: Fonetik okuma (ilk defa karşılaştığımız kelimler- harfler seslere çevriliyor)) Tüm kelime okuması (aşina olduğumuz kelimeler) 2 1

49 Okumayla ilgili bozukluklar: Disleksiler
A) Edinilmiş (Acquired) Disleksiler (Marshall ve Newcombe) b) Phonolojik Disleksi: Anlamı olmayan sözcükleri okuyamama (anlamlı fakat yeni karşılaşılan kelimeleri okuyamama) Ses-anlam eşlemesi yapan bölgeler (Temporal) etkilenmekte. Görsel Kelime Formu Alanı (Visual Word Form Area: Sol Fusiform Alan)

50 Okumayla ilgili bozukluklar: Disleksiler
A) Edinilmiş (Acquired) Disleksiler (Marshall ve Newcombe) Kelime okuma 2 temel şekilde meydana gelmakte: c) Yüzeysel Disleksi (Surface): Düzenli ve anlamsız sözcükleri okuyabilir (bu sözcüklerin harf-ses çevrimleri kurallara uyduğu durumda okuyabilir.) Örneğin: table-hand-chin gibi glab-trisk gibi (kelime değiller) fakat düzensiz kelimeleri okuyamamakta (harf ses eşlemesi düzensiz olan kelimeler) Örneğin: sew-sue olarak okunabilir. pair, pear, veya pare ayrımını yapamaz.

51 A) Edinilmiş (Acquired) Disleksiler (Sol hemisferde geniş hasarlar)
d) Derin (Deep) Disleksi Okumada büyük sıkıntılarla karakterize, Somut kelimeler kısıtlı (“rüya” kelimesini okurken yakın anlamlısını söyleme “uyku”) şekilde okunurken soyut kelimelerin okunmasında büyük güçlük İsimlerde, fiilerden daha iyiler Anlamsız kelimeleri okuyamıyorlar Kelimelerde kısaltma “dilenci” “dilen” şeklinde Yazma bozulmakta Sözel KSB etkilenmiş Okumayla ilgili bozukluklar: Disleksiler

52 Okumayla ilgili bozukluklar: Disleksiler
B) Gelişimsel Disleksi Okumada büyük sıkıntılarla karakterize, Çocukta herhangi bir zeka geriliği bulunmazken (ve yeterli eğitim olanaklarına sahipken) okumanın öğrenilmesindeki güçlük Genellikle oğlan çocuklarında Harf-ses dönüşüm kurallarını uygulayamama (kafiye testlerinde de kötüler) Kelimeleri hecelere ve seslere ayıramamaktalar Bellekleri de iyi değil (kelimelerin fonolojik ve görsel temsillerine ilişkin bellek). Kompleks şekilleri kopyalayamıyorlar…

53 Okumayla ilgili bozukluklar: Disleksiler
B) Gelişimsel Disleksi Thalamus: Lateral Genuculate Body parvocellular sistem : renk ve ayrıntı magnocellular sistem(GD ile ilgili?): yönelim, hareket, yön ve derinlik algısı -M yolakları seçici dikkatle ilgili olabilir. -Kabukta V5’e Dislx ile kontrolleri ayırıyor. - disleksiklerde PT simetrisi (hemisferelerarası) gözlenmektedir. i) Sesleri ayırd etmeyle ilgili bir sorun (disfonetik disleksi) ii) Kelimelerin görsel formlarının ayırd etmede sorun (diseidetik disleksi-VWFA)

54 İki dillilik (Bilingual) durumunda beynin sağ yarısına gelen hasarlar sol yarısına gelen hasarlardan daha fazla 2.dili etkilemekte (Sağ hemisfer 2. dilin ediniminde önemli). Fakat diğer çalışmalar Sol hemisferinde 2.dili öğrenmede etkili olduğunu göstermektedir. Dili sonradan öğrenenlerin Broca alanlarında farklı alanlar aktif olmakta; fakat Wernickede böyle bir farklılık bulgulanmamış. AFAZİLER