EVDE AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ

... konulu sunumlar: "EVDE AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ"— Sunum transkripti:

1 EVDE AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ
75. YIL AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HASTANESİ EVDE AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ Tezel Adnan, Karaoğlanoğlu Serpil, Karakuş Ayşegül, Kayaçetin Gülay,Erdem Gülgün, Çetintaş Şeyda T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Ankara 1. Bölge Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği 75. Yıl Ağız ve Diş Sağlığı Hastanesi GİRİŞ Sağlık; herhangi bir hastalık ve güçsüzlük halinin olmaması, bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyi olma durumudur (WHO). Evde sağlık hizmetleri hastalık durumunda sağlık kuruluşlarına başvuramayan kişilerin tedavisini sağlamak, sağlığını korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için önem kazanmaya başlamıştır. Gün geçtikçe yaşlı nüfusun artışı, kronik hastalıklardaki artış, aile yapısındaki değişiklikler ve yaşamdan beklentilerin artışı evde sağlık hizmetleri gereksinimini artırmıştır. Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kurum ve kuruluşları tarafından evde sağlık hizmetleri uygulaması 10/03/2005 tarihli ve 2575 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ‘’Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik’, 01/02/2010 tarih ve 3895 sayılı Sağlık Bakanlığı ‘’Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’’ile başlamıştır. 24/02/2011 tarih ve 8751 sayılı makam onayı ile ‘Sağlık Bakanlığınca Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönergede Değişiklik Yapılmasına Dair Yönerge’ ile ağız ve diş sağlığı merkezlerinde evde ağız ve diş sağlığı hizmeti verilmeye başlanmıştır (1,2,3). Bu yönerge ile evde sağlık hizmeti sunumuna ihtiyacı olan bireylerin muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım ve rehabilitasyonlarının evinde ve aile ortamında sağlanması, bu kişilere ve aile bireylerine sosyal ve psikolojik destek hizmetlerinin bir bütün olarak birlikte verilmesi sağlanmıştır (3). Bu hizmetin verileceği hasta grubu; öğrenme bozukluğu olanlar (down sendromu, frajil x, otizm), fiziksel engelliler (serebral palsy, romatoid artrit, kol-bacak amputasyonları), kronik medikal sorunlar (terminal dönem kanser hastaları v.b),mental bozukluğu olanlar, yatağa bağımlı felçli hastalar, ileri derece kas ve nörolojik hastalığı olan hastalardır. Evde ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin verilmesi için yönerge doğrultusunda ‘Evde Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri Birimi’ kurulmuş; diş tedavilerinin özel ekipman ve şartlarda yapılan tedavi olması nedeni ile evde yapılabilecek tedaviler için sınırlar belirlenmiştir (3). Bu kapsamda; diş tedavisi için diş kliniklerine gelmesi mümkün ve gerekli olmayan hastalarda, hastalığın tipi ve derecesine göre ilgili uzman konsültasyonu sağlandıktan sonra; oral muayene, diş ve diş eti enfeksiyonları için medikasyon, özellikle çocuk hastalarda topikal florür uygulaması gibi koruyucu uygulamalar, hasta ve hasta yakınlarına oral hijyen eğitimi verilmesi, aspirasyon riski olan, mobil diş çekimleri, detertraj, sabit restorasyan gerektirmeyen total/parsiyel protez, daha önceden yapılmış olan protez ve tedavilerin kontrollerinin yapılması, protez vuruğunun alınması, kırık tamiri ve benzeri işlemler vardır. Ancak hastanın genel durumu ve hastalık sınıflaması ev ortamında tedavi olmasına imkân tanımıyor ise diş tabibince değerlendirilerek mutlaka ilgili ağız ve diş sağlığı merkezine nakli sağlanır ve gerekli tedavisi burada yapılır. Evde ağız ve diş sağlığı hizmetlerinde tanımlanan tedavilerin yapılabilmesi için gerekli araç gereç, tıbbi cihaz ve ilaçların asgari standartları ilgili yönetmelikte tanımlanmıştır (3). Diş tedavileri için tanımlanmış malzemeler şu başlıklar altında sıralanmıştır: Acil yardım araç-gereçleri, acil yardım seti, evde diş tedavisi için ihtiyaç duyulan malzemeler; pedodonti seti, protez seti, periodontal set ve cerrahi setlerdir. AMAÇ: Evde sağlık hizmetlerinde amaç; ihtiyacı olan bireylere evlerinde ve aile ortamında etkin, verimli, güler yüzlü ve insan merkezli sağlık hizmeti sunmaktır. Bu çalışmanın amacı; 2013 yılında hastanemiz tarafından yapılan evde ağız ve diş sağlığı hizmeti kapsamındaki çalışmaları anlatmaktır. YÖNTEM: 75. Yıl Ağız ve Diş Sağlığı Hastanesi Evde Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri yeni çalışma prosedürü ile 2013 yılından itibaren 2 dişhekimi, 2 hemşire, 2 protez teknisyeni ve 2 şoför den oluşan yeni ekibi ile ihtiyacı olan hastalara evde ağız ve diş sağlığı hizmetleri vermektedir. İlgili yönetmelikte tanımlanan asgari malzemelere ek olarak dijital mobil periapikal röntgen cihazı ve mobil diş ünitimiz mevcuttur. Hizmete ihtiyaç duyan hastalar veya yakınları koordinasyon merkezini arayarak, Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerin bünyesindeki birimlere başvurarak, toplum sağlığı merkezine veya hastanemize gelerek müracaat etmektedir. Evde ağız ve diş sağlığı hizmetleri birimine başvurudan sonra kısa süre içerisinde evlere ziyaret etmek için randevu alır, gerekirse konsültasyon istenir ve tedavi planlaması yapılır. BULGULAR: 2012 yılında 17 hasta, 2013 yılında 197 hasta ziyaret edilmiştir yılında ağız ve diş sağlığı hizmetleri kapsamında ziyaret edilen tüm hastaların bakımını üstlenen bireylere, aile fertlerine ve kooperasyon kurulabilen hastalarımıza ağız ve diş bakımı kapsamında diş fırçalama, ağız hijyeni, yardımcı ağız gargarası ile ağız bakımı konularında eğitimler verildi. 2013 yılında ilk 4 ay Dr.Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi evde sağlık hizmetleri ekibi ile birlikte 50 hasta ziyaret edildi, bu hastaların fiziksel durumları nedeni ile sadece 2 hastaya koruyucu dişhekimliği kapsamında yerel flour uygulaması yapıldı, diğer tüm hastaların bakımını üstlenen bireylere ve aile fertlerine ağız hijyeni ve yardımcı ağız gargarası ile ağız bakımı konularında eğitimler verildi. 2013 yılında ziyaret edilen hastalarımızın cinsiyet ve yaş gruplarına göre dağılımı grafik 1 ve grafik 2 de verilmiştir. Kadınlar hastalarımızın %59’ unu, erkekler %41’ ini oluşturmaktadır. Hizmet verilen hastalarımızın %31’ si 0-18 yaş, %37 si yaş arasındadır. 2013 yılında ziyaret edilen hastalara yapılan diş tedavileri tablo 1 de gösterilmiştir. Ziyaret edilen hastalarda en sık görülen kronik hastalıklar ve durumların Hemiplaji, Alzheimer hastalığı, Demans, Cerebral Palsy, kanser hastaları, KOAH, MS, Parkinson olduğu gözlenmiştir. Tablo1: Hastalara yapılan diş tedavileri YAPILAN TEDAVİLER SAYI Oral hijyen eğitimi 197 hasta Detertraj 2 hasta 8 çene Yerel flour uygulaması Total protez 20 parça Bölümlü protez 9 parça Kroşe ilavesi 1 parça Protez besleme 6 parça Protez tamiri 3 parça Sabit protez simantasyon işlemi 3 diş Diş çekimi 4 diş Atravmatik restoratif tedavi Gnatoloji muayanesi (TME eklem kas muayenesi) Oklüzal aşındırma 29 diş SONUÇ: Uzun süreli yatan hastalarda, fiziksel veya mental olarak ağız bakımını yapamayanlarda en fazla görülen diş sorunu diş çürükleri, diş kayıpları ve buna bağlı olarak da fonksiyon kaybıdır. Yutkunma güçlüğü olan hastalarda kötü beslenmeye bağlı olarak ağız ve diş sağlığı sorunları gelişirken, zihinsel ve fiziksel engellilerde sorunun kaynağının bulunması ancak hastalık oluştuktan ve ağrı verici hale geldikten sonra mümkün olmaktadır. Bu tür hastaların ağız ve diş sağlığını korumak, sorunlarıyla başa çıkabilmek için özel bir ilgi ve takibe ihtiyaçları vardır. Çünkü genel sağlık problemleri yaşamlarını ciddi şekilde etkilerken diş sağlığı ikinci planda kalmaktadır. Ayrıca bu hastaların bir sağlık kuruluşuna ulaşıp tedavi edilebilme şansları daha azdır. Evde ağız ve diş sağlığı hizmetleri başlamadan önce bu hastalar yakınları tarafından kendi imkanları ile ağız ve diş sağlığı merkezlerine e getirilmeye çalışılıyordu veya transfer imkanı olmayan hastaların tedavi şansı olamıyordu. Bu grup hastalar diş ve ağız sağlığı şikayetleri nedeni ile yeterince beslenemiyor, beslenmediği için iyileşmeleri gecikiyor, ağrı nedeni ile zaten zor olan yaşam koşulları daha dramatik hale geliyordu. Evde ağız ve diş sağlığı hizmetleri sayesinde bu tür hastaların diş tedavilerine ulaşabilme imkanları olmuş,engelli ve hareket kısıtlılığı olan bireylerde verilen oral hijyen eğitimi ve tedaviler kişilerin hayata olan bakış açılarını pozitif yönde değiştirmiştir. Hastanemiz evde ağız ve diş sağlığı birimimiz tarafından 2012 yılında 17 hasta, 2013 yılında 197 hasta ziyaret edilmiştir. Evde sağlık hizmetleri alan hastalarda ağız ve diş sağlığı hizmeti alma oranı araştıran bir çalışmada evde ziyaret edilen hastaların %1.85 ine ağız ve diş sağlığı hizmeti verildiği izlenmiştir (4). Evde ağız ve diş sağlığı hizmetleri kapsamında 2013 yılında evde ağız ve diş sağlığı hizmetleri için başvuran hastaların çoğunluğunun dişsizlik kaynaklı beslenme ve fonksiyon bozukluğu yaşayan hastalar olduğu ve diş tedavilerinin % 30 unu hareketli protezlerin oluşturduğu tespit edildi. Protez yapılarak oral beslenme yapabilmesi sağlanan hastaların beslenme ve diğer fonksiyonları yerine getirilmiş olur. Koruyucu dişhekimliğinde yapılan çalışmalar ile de çürük oluşumunun azaltılması, oral hijyen eğitimleri ile diş ve dişeti sağlığı idamesi sağlanır. Evde sağlık hizmetleri özveri, şefkat, sevgi, sabır, hoşgörü ve güvenle verilmesi gereken bir hizmettir. Hastanemiz ekip üyeleri bu meziyetlere sahip kişilerden oluşmakta ve hasta memnuniyeti gün geçtikçe artmaktadır. Sonuç olarak; tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de evde bakım hizmetlerinin sağlık ve sosyal hizmetler sistemine entegre olması ile ihtiyaç sahiplerinin gerekli standartlarda hizmet alabilmesi için çalışmalar yapılmıştır. Bu alandaki problem ve ihtiyaçlara dikkat çekilmesi, hedef kitleleri bilinçlendirme, tanıtım ve eğitim çalışmaları yapılması, gerekli yasal düzenlemelerin yapılması, kamu ve özel güvence sistemlerinde evde bakımın yer alması, hizmet sunumuna yönelik standartların oluşturulması evde bakım kavramının doğru bir şekilde uygulanması ve yaygınlaşmasına katkıda bulunacaktır. Grafik1: Cinsiyete göre hasta dağılımı Grafik 2: Yaş gruplarına göre hasta dağılımı KAYNAKLAR: 1-T.C. Sağlık Bakanlığı ‘’Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik’, T.C. Resmi Gazete:10/03/2005, Sayı: 2575 2-T.C. Sağlık Bakanlığı‘’Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’’ T.C. Resmi Gazete: 01/02/2010, Sayı: 3895 3-T.C. Sağlık Bakanlığı ‘Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönergede Değişiklik Yapılmasına Dair Yönerge’ T.C. Resmi Gazete: 24/02/2011, Sayı:8751. 4-Çömçe M,Boyalı A O,Filizler B, Özçelik V, Ekici MA,Tacir G, Baytak EG. Evde sağlık hizmeti alan hastalarda ağız ve diş sağlığı hizmeti alma oranlarının değerlendirilmesi. 3.Uluslarası Evde Sağlık Hizmetleri Kongresi 2013.